Dung lượng thị trường và chênh lệch giá thành giữa ôtô sản xuất trong nước và ôtô nhập khẩu đang là hai điểm nghẽn, thách thức lớn nhất hiện nay của ngành công nghiệp ôtô Việt Nam.
Đây là khẳng định của Bộ Công Thương trong báo cáo về ngành công nghiệp ôtô Việt Nam và đề xuất các giải pháp trong thời gian tới để giải quyết hai điểm nghẽn này của ngành công nghiệp ôtô.
Theo Bộ Công Thương, hiện tại, quy mô thị trường ôtô Việt Nam mới chỉ bằng 1/3 của Thái Lan và 1/4 của Indonesia. Thị trường nhỏ, bị phân tán bởi nhiều nhà lắp ráp cũng như model khác nhau khiến cho các công ty (cả sản xuất, lắp ráp và sản xuất linh kiện phụ tùng) rất khó đầu tư, phát triển sản xuất hàng loạt.
Mặt khác, GDP bình quân đầu người trong giai đoạn vừa qua chưa đủ để đa số người dân có thể sở hữu ôtô cũng như thúc đẩy ngành công nghiệp ôtô trong nước phát triển, tạo ra lợi nhuận. Hệ thống giao thông yếu kém, nhất là do tổ chức giao thông cũng khiến nhu cầu về sử dụng ô tô chưa cao.
Bên cạnh điểm nghẽn về thị trường, hiện nay chi phí sản xuất ôtô trong nước cao hơn các quốc gia trong khu vực từ 10-20% cũng khiến giá thành xe sản xuất trong nước chịu nhiều bất lợi so với xe nhập khẩu nguyên chiếc từ ASEAN, đặc biệt trong bối cảnh hàng rào thuế quan được gỡ bỏ.
Nguyên nhân chính là dung lượng thị trường hiện nay của ngành công nghiệp ôtô Việt Nam còn nhỏ nên không tận dụng được lợi thế kinh tế theo quy mô của ngành. Qua đó, đẩy các chi phí cao hơn so với các nước ASEAN vốn đã có thị trường và ngành công nghiệp ôtô đi trước rất lâu.
Ngoài ra, các linh kiện, phụ tùng để sản xuất, lắp ráp ôtô hầu hết phải nhập khẩu từ nước ngoài, chịu thêm các chi phí đóng gói, vận chuyển, lưu kho, bảo hiểm…, ảnh hưởng đến giá thành của xe sản xuất, lắp ráp trong nước.
Để khắc phục các điểm nghẽn nêu trên, Bộ Công Thương đang phối hợp với các Bộ, ngành và cơ quan liên quan đề xuất triển khai một số giải pháp. Theo đó, về giải pháp tạo dựng thị trường, Bộ Công Thương đề xuất quy hoạch và phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng xe ôtô của người dân, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.
Bên cạnh đó, thực hiện các biện pháp hợp lý bảo đảm sự phát triển minh bạch, lành mạnh của thị trường ôtô trong nước thông qua các hàng rào kỹ thuật, chống gian lận thương mại. Đồng thời, đảm bảo sự cạnh tranh bình đẳng giữa xe nhập khẩu và xe sản xuất trong nước trong vấn đề kiểm soát chất lượng sản phẩm.
Ngoài ra, có thể xem xét, cân nhắc một số giải pháp khác để phát triển thị trường như chính sách cho vay ưu đãi mua ôtô trong nước; rà soát các loại thuế, phí liên quan đến ôtô trên toàn chuỗi giá trị để điều chỉnh theo hướng thuận lợi hóa sản xuất và tiêu dùng ôtô, phát triển lành mạnh thị trường ôtô trong nước.
Về giải pháp tháo gỡ vướng mắc về chênh lệch chi phí sản xuất giữa ô tô trong nước và ôtô nhập khẩu, Bộ Công Thương đề xuất tiếp tục duy trì và triển khai có hiệu quả Chương trình ưu đãi thuế suất thuế nhập khẩu linh kiện, phụ tùng cho hoạt động sản xuất, lắp ráp ôtô và Chương trình ưu đãi thuế suất thuế nhập khẩu đối với nguyên vật liệu nhập khẩu phục vụ sản xuất các sản phẩm công nghiệp hỗ trợ ngành sản xuất, lắp ráp ôtô quy định tại Nghị định số 57/2020/NĐ-CP để hỗ trợ các doanh nghiệp giảm chi phí lắp ráp ôtô trong nước.
Cùng với đó, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định về thuế tiêu thụ đặc biệt theo hướng áp dụng chính sách ưu đãi về thuế tiêu thụ đặc biệt cho ôtô kèm theo điều kiện khuyến khích các doanh nghiệp nâng cao sản lượng, giá trị gia tăng tạo ra trong nước.
Theo Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Việt Nam (VAMA), trong năm 2020, tổng doanh số bán hàng của các đơn vị thành viên chỉ đạt 296.634 xe, giảm 8% so với năm trước đó.
Trong 5 tháng đầu năm 2021, ngoại trừ tháng Ba vừa qua có doanh số bán hàng nhiều nhất với 30.935 xe, tăng đến 127% so với tháng trước, các tháng còn lại đều có doanh số giảm từ 3% đến 45%.
Cụ thể, tháng Một doanh số bán hàng của toàn thị trường đạt 26.432 xe, giảm 45%; tháng Hai đạt 13.585 xe, giảm 22%; tháng Tư đạt 30.065 xe, giảm 3% và tháng Năm doanh số bán hàng của toàn thị trường đạt 15.585 xe, giảm 15% so với tháng trước.
Trước đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 70/2020/NĐ-CP ngày 28/6/2020 về việc giảm 50% mức thu lệ phí trước bạ đối với ôtô sản xuất, lắp ráp trong nước đến hết ngày 31/12/2020. Nhờ đó, giá xe lăn bánh giảm từ 15 triệu đến gần 300 triệu đồng và đã hâm nóng thị trường ôtô sau thời gian dài ảm đạm vì đại dịch COVID-19.
Tiếp đó, VAMA kiến nghị Bộ Tài chính xem xét giảm 50% lệ phí trước bạ đối với xe đăng ký mới để tháo gỡ khó khăn cho thị trường ôtô trong bối cảnh đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, Bộ Tài chính cho biết đã trình Chính phủ nhiều chính sách giãn, giảm, gia hạn thuế nên việc đề nghị giảm 50% mức thu lệ phí trước bạ đối với xe ôtô đăng ký mới là không phù hợp trong bối cảnh hiện nay. Đồng thời, đề nghị các doanh nghiệp thuộc VAMA thực hiện theo quy định hiện hành về chính sách lệ phí trước bạ.
Trong thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ cập nhật số liệu, tình hình sản xuất của các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ôtô trong nước và diễn biến, tác động của đại dịch COVID-19 để phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan nghiên cứu tham mưu, báo cáo cấp có thẩm quyền các chính sách phù hợp để thúc đẩy ngành công nghiệp ô tô trong nước phát triển.
