Sau Toyota, mới đây ông Gaurav Gupta, Tổng giám đốc GM Việt Nam, cho biết tới năm 2018, nếu xe sản xuất trong nước có giá rẻ hơn nhập khẩu sẽ tiếp tục duy trì nhà máy tại Việt Nam. Trường hợp ngược lại sẽ tính tới khả năng nhập khẩu. Câu chuyện 2 hãng xe ô tô tuyên bố đi-ở cùng với việc hoạt động, kinh doanh của hàng loạt ông lớn FDI tại Việt Nam một lần nữa cho thấy chính sách ưu đãi trong thu hút đầu tư nước ngoài cần phải được xem xét một cách kỹ lưỡng hơn trong thời gian tới.
Nhìn rộng ra, hoạt động kinh doanh của DN FDI ở Việt Nam đang bộc lộ nhiều vấn đề, từ "ông lớn" đến "ông nhỏ". Những đại gia như Coca Cola, Metro, Adidas, Kengnam-Vina, Pepsi cho đến hàng loạt DN sản xuất, kinh doanh chè ở Lâm Đồng... đều đua nhau báo lỗ liên tục để không phải nộp thuế ở nơi mình đặt nơi sản xuất.
Theo báo cáo của Bộ Tài chính, năm 2014, cơ quan này thực hiện thanh tra chống chuyển giá tại trên 2.800 DN FDI báo lỗ, có giao dịch liên kết và đã giảm lỗ hơn 5.830 tỷ đồng. Một báo cáo khác của Bộ Kế hoạch - Đầu tư cũng từng cho biết, có hơn 50% DN FDI báo lỗ. Một chuyên gia kinh tế đã phải thốt lên, đừng nghĩ DN nước ngoài vào Việt Nam để xây dựng cho nền công nghiệp, đóng góp công nghiệp hóa cho Việt Nam. "Hoàn toàn không phải thế. Đối với họ, lợi nhuận là số 1. Ở đâu có lợi họ làm. Chừng nào cơ chế còn có lợi cho họ thì họ làm. Đến lúc họ tính toán là năm 2018, thuế nhập khẩu không còn nữa, không cạnh tranh được, nhập khẩu về có lợi hơn, họ quay sang nhập khẩu".
Báo lỗ liên tục nhưng vẫn mở rộng sản xuất, giá cùng sản phẩm cao ngất ngưởng so với giá ở nước ngoài... DN FDI vẫn liên tục kêu khổ khi có cơ hội để tiếp tục các yêu sách. DN FDI đóng góp nhiều cho xuất khẩu Việt Nam (đến gần 70% tổng kim ngạch), nhưng để có được điều đó, Việt Nam cũng phải trả giá rất lớn là các ưu đãi về thuế, đất đai... trong khi giá trị gia tăng mang lại rất nhỏ.
Họ yêu, họ chọn Việt Nam là cứ điểm để sản xuất nhằm tận dụng các ưu đãi nhưng không muốn đóng góp cho nước chủ nhà dù được đón tiếp nồng hậu. Nhiều DN không đóng góp được nhiều cho việc chuyển giao công nghệ (nhận định của Tổng cục Thống kê về DN FDI giai đoạn 2000-2013); chuyển giá; không thực hiện đúng cam kết về nội địa hóa, xử lý chất thải, bảo vệ môi trường... Nhìn vào thực trạng đầu tư, kinh doanh của DN FDI ở Việt Nam, nhiều người có cảm nhận Việt Nam chỉ là một thị trường để nhiều DN ngoại đầu tư theo kiểu lướt sóng, "ăn xổi" và đây là giai đoạn để họ tính toán rút chân?
