Trong bối cảnh thế giới đẩy mạnh phát triển công nghiệp bán dẫn, TPHCM đã xác định đây là lĩnh vực chiến lược.
Chọn “phân khúc”
Phần khó nhất của công nghệ bán dẫn không chỉ đầu tư sản xuất hay đòi hỏi nhà máy vi mạch hàng tỷ USD mà còn phải có đội ngũ nghiên cứu, thiết kế vững mạnh, đủ sức tung ra sản phẩm bán dẫn cạnh tranh với những tập đoàn bán dẫn hàng đầu hiện nay. NVIDIA dẫn đầu trong lĩnh vực chip đồ họa (GPU) và bộ tăng tốc AI; TSMC chuyên sản xuất chip theo hợp đồng; Qualcomm dẫn đầu trong lĩnh vực chip di động và truyền thông không dây, công nghệ 5G...
Trong bối cảnh thế giới đẩy mạnh phát triển công nghiệp vi mạch bán dẫn, TPHCM đã xác định ngành bán dẫn là lĩnh vực chiến lược. UBND TPHCM đã ban hành Kế hoạch triển khai Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam và Chương trình phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050 tại TPHCM.
Qua đó, tập trung phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn, công nghệ số cốt lõi như: AI, điện toán đám mây, IoT, Big data... nhằm đưa TPHCM trở thành trung tâm công nghiệp bán dẫn hàng đầu khu vực và quốc tế. Chương trình đề ra mục tiêu đào tạo ít nhất 9.000 nhân lực có trình độ đại học trở lên phục vụ ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030; hình thành và phát triển ít nhất 1 trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) đạt chuẩn quốc tế trong ngành công nghiệp bán dẫn, phát triển hệ sinh thái trong ngành công nghiệp bán dẫn.
Phó Chủ tịch UBND TPHCM Trần Thị Diệu Thúy nhận định, thành phố hiện là điểm đến của nhiều tập đoàn công nghệ lớn như Intel, Samsung, Marvell, Renesas, Siemens EDA, Ampere Computing. Khu Công nghệ cao TPHCM (SHTP) đã có 37 dự án điện tử - vi mạch đang hoạt động, với tổng vốn đầu tư hơn 7,7 tỷ USD. Thành phố cũng đang đầu tư nâng cấp Trung tâm Nghiên cứu tại SHTP đạt chuẩn quốc tế, triển khai đề án Trung tâm nghiên cứu chuyển đổi số - chuyển đổi xanh trị giá 125 tỷ đồng, cùng nhiều nhiệm vụ nghiên cứu trong các lĩnh vực cảm biến MEMS, vi mạch công suất...
Để thúc đẩy các mục tiêu, Sở KH-CN TPHCM và Hội Công nghệ vi mạch bán dẫn TPHCM (HSIA) ra mắt Liên minh về nghiên cứu và đào tạo nhân lực bán dẫn, điện tử, mở ra một chặng đường mới cho sự phát triển đột phá của ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam.
Ông Nguyễn Hữu Yên, Phó Giám đốc Sở KH-CN TPHCM, nhấn mạnh, ngành công nghiệp bán dẫn nổi lên như một “mạch máu” của nền kinh tế toàn cầu, là nền tảng cốt lõi cho hầu hết các lĩnh vực công nghệ cao như AI, IoT, big data và các thiết bị điện tử thông minh.
Theo ông Nguyễn Văn Hiếu, Chủ tịch HSIA, năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành điện tử Việt Nam đạt hơn 134,5 tỷ USD, đóng góp hơn 1/3 vào tổng kim ngạch xuất khẩu quốc gia. Trong 5 tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch xuất khẩu ngành điện tử tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ, đạt hơn 60,8 tỷ USD, tăng 39% so với cùng kỳ năm 2024. Nếu các doanh nghiệp bán dẫn Việt Nam sớm thành công trong thiết kế, chế tạo những loại chip thông thường cho ngành công nghiệp điện tử thì có ngay thị trường trong nước đang rộng mở.
Đào tạo nhân lực AI chuẩn quốc tế
Gần đây, TPHCM liên tục tổ chức các lớp đào tạo AI cho cán bộ, công chức nhằm trang bị kiến thức và nâng cao kỹ năng sử dụng các công cụ AI trong công việc, giúp cải thiện hiệu quả và năng suất lao động, đặc biệt đối với cán bộ, công chức làm việc tại cấp phường, xã, thị trấn. Các lớp bồi dưỡng không chỉ nhằm phổ cập các công cụ AI hiện đại mà còn khuyến khích áp dụng thực tế vào công việc hàng ngày, nhằm giảm thiểu thời gian xử lý nghiệp vụ, cải thiện quy trình làm việc. Đây cũng là bước đi chiến lược góp phần thực hiện các mục tiêu lớn hơn của thành phố trong việc hiện đại hóa nền hành chính công và xây dựng đô thị thông minh.
Những doanh nghiệp công nghệ Việt như FPT, VNG, MOMO... đã từng bước ứng dụng AI vào thực tiễn, đưa các sản phẩm AI ra thị trường góp phần khẳng định lợi ích của AI. Một nghiên cứu mới của Amazon Web Services (AWS) cho thấy, chỉ trong vòng một năm, số doanh nghiệp triển khai AI đã tăng từ 13% lên 18%, tương ứng gần 170.000 doanh nghiệp. Riêng năm 2024, trung bình mỗi giờ có thêm 5 doanh nghiệp bắt đầu ứng dụng AI, đưa tốc độ tăng trưởng toàn thị trường lên 39% so với cùng kỳ.
Từ năm 2017, AWS đã đào tạo hơn 100.000 cá nhân tại Việt Nam về kỹ năng điện toán đám mây và AI. Năm 2022, hãng khai trương các Edge Location tại Hà Nội và TPHCM; năm 2023, AWS tiếp tục ra mắt sáng kiến “AI Ready”, cung cấp hơn 30 khóa học miễn phí bằng tiếng Việt về AI và AI tạo sinh.
Ông Eric Yeo, Tổng Giám đốc AWS Việt Nam, nhấn mạnh: “Các doanh nghiệp Việt Nam đang cho thấy sự nhanh nhạy trong ứng dụng AI, phản ánh tiềm năng kinh tế đáng kể. Nhưng để duy trì năng lực cạnh tranh, cần sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa chính phủ và khu vực công nghiệp nhằm giải quyết những thách thức nhân lực và chính sách”.
Phó Giám đốc Sở KH-CN TPHCM Lê Thanh Minh cho biết, TPHCM đang triển khai Chương trình Nghiên cứu và phát triển ứng dụng AI giai đoạn 2020-2030 (Quyết định số 575/QĐ-UBND), với mục tiêu trở thành trung tâm nghiên cứu và ứng dụng AI hàng đầu ASEAN. Định hướng đến năm 2030, kinh tế số sẽ đóng góp trên 30% GRDP; xã hội số được triển khai rộng khắp; hạ tầng số, bao gồm mạng 5G, hệ thống dữ liệu dùng chung và hạ tầng tính toán hiệu năng cao sẽ được đầu tư mạnh mẽ.
Trong khi đó, AI là lĩnh vực có sức ảnh hưởng sâu rộng đến mọi mặt của nền kinh tế và đời sống xã hội, được ứng dụng hầu hết trong các lĩnh vực nói trên và cần xác định rõ vai trò đào tạo nguồn nhân lực cho lĩnh vực này tại TPHCM.
GS Trần Lê Quan, Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia TPHCM) thông tin: Hiện nhà trường đang triển khai đào tạo nhân lực trình độ quốc tế cho TPHCM theo đề án thành phần 3 đào tạo nhân lực trình độ quốc tế ngành AI. Mục tiêu của đề án này là nghiên cứu và xây dựng đề án đào tạo nguồn nhân lực trình độ quốc tế ngành AI nhằm đưa thành phố trở thành trung tâm đào tạo, phát triển, chuyển giao công nghệ ngành AI của cả nước và khu vực. Chương trình đào tạo ngành AI qua đề án này định hướng đầu ra là nhân lực có trình độ quốc tế, có kiến thức và kỹ năng cao về các lĩnh vực liên quan đến AI, có kỹ năng tiếng Anh và kỹ năng cần thiết khác để làm việc trong môi trường chuyên nghiệp quốc tế. Việc tăng cường đào tạo kỹ năng tiếng Anh, giao lưu, hợp tác và hội nhập quốc tế là đặc điểm cơ bản của chương trình.
Do đó, dự thảo văn kiện trình Đại hội Đảng bộ TPHCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 đã nhấn mạnh các chủ trương đột phá về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, trong đó khẳng định các chính sách đột phá nhằm thu hút đầu tư trung tâm dữ liệu quy mô lớn và siêu lớn; tập trung đầu tư, phát triển các ngành công nghệ bán dẫn - vi mạch, AI, công nghệ lượng tử...
PGS-TS VŨ HẢI QUÂN, Thứ trưởng Thường trực Bộ KH-CN:
Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho TPHCM
Đại học Quốc gia TPHCM có sứ mệnh kiến tạo động lực tăng trưởng mới, không gian phát triển mới, nhanh và bền vững cho TPHCM, vùng Đông Nam bộ và cả nước thông qua các hoạt động đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao, chất lượng cao, nghiên cứu, phát triển và ứng dụng KH-CN.
Đại học Quốc gia TPHCM đã cam kết đồng hành phát triển TPHCM khi hàng năm, đào tạo và cung cấp khoảng 15.000 nhân lực trình độ cao, chất lượng cao trong các lĩnh vực khoa học cơ bản và công nghệ chiến lược như AI, big data, IoT, công nghệ chip - bán dẫn, công nghệ vật liệu mới… cho TPHCM.
Ông NGUYỄN ANH THI, Trợ lý Chủ tịch Hội đồng Quản lý Trung tâm Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (HCMC C4IR):
Đầu tư mạnh cho nghiên cứu và phát triển
Muốn phát triển ngành vi mạch bán dẫn, phải có năng lực công nghệ. Và để xây dựng được năng lực công nghệ thì phải hợp tác quốc tế, mua công nghệ, đầu tư cho R&D. TPHCM cần đầu tư mạnh mẽ vào R&D, bởi kinh nghiệm của Đài Loan (Trung Quốc) cho thấy năng lực công nghệ của họ bắt nguồn từ hoạt động nghiên cứu.
Malaysia cũng đầu tư rất bài bản vào R&D, với kinh phí lên đến hàng tỷ USD. TPHCM cũng cần tăng cường hợp tác quốc tế, mua công nghệ từ bên ngoài để xây dựng năng lực công nghệ; đặc biệt, cần có thời gian và sự kiên trì, khung thời gian để thành công khoảng 10-12 năm.
