Đây không đơn thuần là mốc tiến độ kỹ thuật, mà là “phép thử” đối với năng lực quản lý nhà nước và trách nhiệm của các nhà đầu tư.
Về mặt pháp lý, trạm dừng nghỉ đã được xác định là bộ phận không thể tách rời của kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, với các quy chuẩn kỹ thuật bắt buộc về vị trí, quy mô và hạng mục chức năng như trạm cấp nhiên liệu, khu vệ sinh, cứu hộ, cứu nạn…
Điều đó đồng nghĩa, một tuyến cao tốc không thể được coi là hoàn chỉnh nếu thiếu trạm dừng nghỉ đạt chuẩn và việc tổ chức khai thác, thu phí trong trường hợp đó sẽ khó bảo đảm tính đồng bộ, tương xứng với chuẩn mực của một tuyến đường cao tốc hiện đại.
Tuy nhiên, thực tiễn vận hành đang bộc lộ khoảng cách đáng kể giữa quy định và chất lượng thực tế. Nhiều trạm dừng nghỉ dù đã đưa vào khai thác nhưng dịch vụ thiếu đồng đều; có nơi điều kiện vệ sinh chưa bảo đảm, giá cả thiếu minh bạch, gây bức xúc cho người sử dụng.
Không ít trạm chủ yếu tập trung vào các dịch vụ ăn uống theo hướng tối đa hóa lợi nhuận ngắn hạn, trong khi thiếu không gian nghỉ ngơi đạt chuẩn, thiếu tiện ích thiết yếu cho lái xe đường dài và chưa phát huy vai trò giới thiệu sản phẩm, đặc sản địa phương.
Thực trạng này cho thấy, bên cạnh quy chuẩn kỹ thuật xây dựng, trạm dừng nghỉ trên các tuyến đường cao tốc còn cần có một quy chuẩn về chất lượng dịch vụ. Ở nhiều quốc gia, trạm dừng nghỉ được xây dựng, quản lý như một sản phẩm dịch vụ công - tư hoàn chỉnh, lấy trải nghiệm người sử dụng làm trung tâm. Trong khi ở Việt Nam, nhiều trạm dừng nghỉ vẫn bị xem như “điểm kinh doanh ven đường”, nơi mục tiêu lợi nhuận ngắn hạn lấn át các giá trị nền tảng của đường cao tốc hiện đại: sạch sẽ, an toàn, tiện lợi và văn minh.
Ngành xây dựng đã cơ bản hoàn thành 3.345km đường cao tốc vào năm 2025 và hướng tới mục tiêu 5.000km vào năm 2030. Đây không chỉ là những trục giao thông chiến lược, mà còn là bộ mặt hạ tầng quốc gia. Một trạm dừng nghỉ nhếch nhác có thể làm giảm giá trị, thậm chí làm hỏng hình ảnh của cả tuyến đường hiện đại được đầu tư hàng chục ngàn tỷ đồng.
Vì vậy, yêu cầu đặt ra là các cơ quan quản lý cần sớm ban hành quy chuẩn về chất lượng dịch vụ trạm dừng nghỉ, trong đó xác lập rõ những chuẩn mực tối thiểu như: điều kiện vệ sinh, an toàn thực phẩm, niêm yết giá công khai, minh bạch nguồn gốc hàng hóa, tiêu chuẩn kinh doanh và trách nhiệm của đơn vị vận hành. Đây sẽ là căn cứ quan trọng để công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm được thực hiện một cách nhất quán, hiệu quả.
Song song với đó, cần thiết lập cơ chế đánh giá, xếp hạng chất lượng trạm dừng nghỉ theo định kỳ và công khai. Trạm không đạt chuẩn phải buộc khắc phục; trường hợp vi phạm kéo dài, tái diễn cần xem xét thu hồi và tổ chức đấu thầu lại quyền khai thác. Khi đó, quản lý nhà nước mới thực sự đóng vai trò “trọng tài nghiêm minh”, không dừng lại ở việc ban hành quy định.
Về phía nhà đầu tư, trạm dừng nghỉ thuộc lĩnh vực kinh doanh dịch vụ đặc thù, gắn chặt với hình ảnh tuyến cao tốc và uy tín của doanh nghiệp. Thực tế cho thấy, nhiều mô hình do khu vực tư nhân đầu tư, vận hành bài bản đang hoạt động hiệu quả, chứng minh rằng vấn đề không chỉ nằm ở hệ thống quy chuẩn, mà còn ở tư duy tiếp cận và cách làm chuyên nghiệp, dài hạn.
Một tuyến đường cao tốc hiện đại chỉ thực sự hoàn chỉnh khi được khai thác đồng bộ cùng các trạm dừng nghỉ đạt chuẩn. Đó cũng chính là thước đo cho hiệu lực quản lý nhà nước và chuẩn mực trách nhiệm trong kinh doanh hạ tầng, yếu tố không thể thiếu để đường cao tốc Việt Nam vận hành đúng tầm một hệ thống giao thông hiện đại.
