Để cải thiện chất lượng môi trường không khí, từng bước kiểm soát ô nhiễm tại các đô thị lớn, các đơn vị của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp lập kế hoạch kiểm tra, xử lý hoạt động đốt phế phụ phẩm nông nghiệp ở trên địa bàn Hà Nội; hoàn thiện hồ sơ xin gia hạn hoạt động bay để tiếp tục thu thập dữ liệu, giám sát hoạt động xây dựng tại các đô thị lớn.
Cải thiện môi trường không khí đô thị
Theo Đoàn giám sát của Quốc hội về chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành,” khói mù, bụi mịn là các tác nhân gây ô nhiễm không khí khiến môi trường sống đô thị ngày càng ngột ngạt hơn.
Nguyên nhân chính gây ra khói mù, ô nhiễm không khí là giao thông đô thị, ôtô cũ, xe máy cũ sử dụng nhiên liệu hóa thạch không đạt tiêu chuẩn khí thải, tình trạng đốt rơm rạ, rác thải ngoài trời tập trung ở vùng ven đô và vùng nông thôn. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng không khí tại các đô thị, đặc biệt là tại Hà Nội và TPHCM.
Ngoài ra, ô nhiễm không khí tại các đô thị ngày càng xấu còn bởi các yếu tố như: Thiếu giải pháp thu gom, xử lý rác tại nguồn; nhà máy ximăng, nhiệt điện, vật liệu xây dựng phát thải không qua xử lý hoặc giám sát yếu; xe tải vận chuyển vật liệu không che chắn, gây bụi; thiếu không gian cây xanh.
Trong khi đó, công tác quản lý và giám sát môi trường tại nhiều đô thị cũng còn hạn chế, thiếu cơ chế phản ứng và chế tài đủ sức răn đe.
Trước thực trạng trên, kiểm soát ô nhiễm không khí là yêu cầu cấp thiết đặt ra cho cả hệ thống chính trị trong bối cảnh Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới, với mục tiêu tăng trưởng kinh tế đạt từ hai con số trở lên.
Bài học từ các quốc gia phát triển trong thời gian qua cho thấy giai đoạn chuyển từ quốc gia đang phát triển lên phát triển chính là thời kỳ chịu áp lực môi trường lớn nhất. Và, nếu các địa phương không có biện pháp kiểm soát từ bây giờ, chi phí xử lý hậu quả về sau sẽ vô cùng tốn kém.
Trước thực tế trên, ông Lê Hoài Nam - Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết thời gian qua, đơn vị này đã chủ trì phối hợp với Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội và các địa phương lân cận triển khai rà soát, lắp đặt hệ thống quan trắc không khí bằng thiết bị cảm biến, để kịp thời có thông tin dữ liệu đánh giá tình hình.
Đến nay, 67 thiết bị quan trắc không khí tự động, liên tục đã được lắp đặt tại các tỉnh, thành như Hà Nội, Hải Phòng, Lạng Sơn, Ninh Bình, Thái Nguyên và Hưng Yên. Hiện 56 thiết bị trong số này đang truyền dữ liệu trực tiếp về hệ thống quản lý quốc gia; đồng thời 58 thiết bị khác đang trong quá trình lắp đặt và hiệu chỉnh.
Cục Môi trường cũng đã phối hợp cung cấp thông tin dự báo chất lượng không khí cho các thành phố lớn, phát sóng trên chương trình truyền hình quốc gia. Hệ thống mô hình dự báo ô nhiễm không khí cho khu vực Hà Nội mở rộng với hạn dự báo 7 ngày cũng đã được thiết lập. Công tác kiểm soát nguồn gây ô nhiễm không khí cũng được tăng cường, nhất là các hoạt động xây dựng, giao thông và đốt phụ phẩm nông nghiệp.
Ngoài ra, Cục Viễn thám quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cũng đã triển khai thiết bị bay không người lái (drone) giám sát tại một số vùng có nguy cơ đốt rơm rạ và phát hiện 14 khu vực có dấu hiệu đốt trực tiếp hoặc còn tồn tại dấu tích cháy ở trên địa bàn Hà Nội.
Khoanh vùng hạn chế phát thải
Về kế hoạch hành động trong thời gian tới, đại diện Cục Viễn thám quốc gia cho biết đơn vị này đang hoàn thiện hồ sơ xin gia hạn hoạt động bay để tiếp tục thu thập dữ liệu, đồng thời kết hợp đánh giá các công trình xây dựng lớn.
Cục Môi trường cũng đang phối hợp với các đơn vị của Bộ Nông nghiệp và Môi trường lập kế hoạch kiểm tra, xử lý hoạt động đốt phế phụ phẩm nông nghiệp ngoài trời, đồng thời giám sát hoạt động xây dựng tại các đô thị lớn.
“Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với khí thải xe mô tô, xe gắn máy cũng đã được hoàn thiện, sẵn sàng trình ban hành,” đại diện Cục Môi trường nói.
Gợi mở thêm định hướng giải quyết ô nhiễm không khí tại các đô thị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành, cho rằng việc chia sẻ, trao đổi dữ liệu quan trắc và dự báo giữa các đơn vị là nhiệm vụ quan trọng. Trong đó, dự báo ô nhiễm không khí và nước cần gắn với lượng và chất, xem xét mối liên hệ giữa sự lan tỏa ô nhiễm và dòng không khí.
Theo ông Thành, những hiện tượng thời tiết như nghịch nhiệt khiến chất ô nhiễm bị “giam” dưới lớp không khí nóng, tạo thành “vòm kính” bao phủ đô thị, làm cho bụi mịn và khí độc không thoát ra được. Do đó, hiện tượng thời tiết nghịch nhiệt cần phải thực hiện sớm ít nhất 10 ngày, để các địa phương triển khai các biện pháp giảm nguồn phát thải, hạn chế mức độ ô nhiễm trước khi thời tiết trở nên bất lợi.
Từ thực tế trên, ông Thành đã yêu cầu Cục Khí tượng thủy văn và Trung tâm Quan trắc môi trường miền Bắc phối hợp xây dựng hệ thống cảnh báo sớm hiện tượng nghịch nhiệt. Khi dự báo xuất hiện hình thế thời tiết này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ ra công điện đề nghị Hà Nội và các địa phương lân cận triển khai các biện pháp cấp bách như khoanh vùng hạn chế phát thải, kiểm soát bụi từ công trình xây dựng, nhà máy ximăng, lò đốt rác...
“Đây là bước chuẩn bị quan trọng nhằm thực hiện mục tiêu giảm 20% nồng độ bụi mịn PM2.5 đến năm 2030,” ông Lê Công Thành nhấn mạnh.
Ngoài ra, đại diện lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đặc biệt lưu ý đến vai trò của truyền thông trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng và tạo sức ép xã hội đối với hành vi gây ô nhiễm.
Vì vậy, Cục Môi trường cần thường xuyên cung cấp thông tin, đảm bảo công tác giám sát, cảnh báo được thực hiện xuyên suốt.
