Đây là lần đầu tiên Việt Nam thực hiện nghiên cứu xây dựng chỉ số đổi mới sáng tạo ngành, đồng thời cũng là quốc gia đầu tiên ở Đông Nam Á thực hiện nghiên cứu về chỉ số này một cách toàn diện.
3 mô hình đổi mới sáng tạo trên thế giới
Theo Thứ trưởng Bộ KH-CN Hoàng Minh, trên thế giới để đưa khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo vào phát triển kinh tế xã hội, các quốc gia thường sử dụng 3 mô hình đổi mới sáng tạo: cấp quốc gia, cấp địa phương và cấp ngành.
Hiện, Việt Nam đã triển khai bộ Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) cấp quốc gia trong 8 năm qua và đã tăng 30 bậc, liên tục duy trì vị trí số 1 và 2 trong nhóm nước có thu nhập trung bình thấp, 2 năm gần đây chỉ đứng sau Ấn Độ. Bên cạnh đó, Bộ KH-CN đã xây dựng Bộ Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII). Việt Nam là quốc gia thứ tư triển khai bộ chỉ số này.
Xây dựng chỉ số đổi mới sáng tạo ngành gắn trực tiếp với phát triển kinh tế-xã hội, là công cụ hữu hiệu, thiết thực với các nhà quản lý, nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp.
Hiện nay, việc xây dựng chỉ số đổi mới sáng tạo ngành gắn trực tiếp với phát triển kinh tế-xã hội, là công cụ hữu hiệu, thiết thực với các nhà quản lý, nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp. Thông qua bộ chỉ số ngành sẽ đánh giá được năng lực, thực trạng đổi mới sáng tạo các ngành, lĩnh vực, đặc biệt là các ngành kinh tế quan trọng, thậm chí những ngành đang bị cạnh tranh cao hoặc nguy cơ khó phát triển.
Qua đó, Chính phủ cũng như các ngành, địa phương có chính sách để điều chỉnh, có biện pháp để cải thiện năng suất, nâng cao cạnh tranh. Đây cũng sẽ là cơ sở để các nhà đầu tư trong và ngoài nước hoạch định chiến lược, giải pháp đầu tư của mình khi lựa chọn các ngành đầu tư.
Với ý nghĩa và tầm quan trọng đó, Thứ trưởng Hoàng Minh đánh giá cao việc Trường Đại học VinUni phối hợp với các tổ chức trong và ngoài nước xây dựng bộ chỉ số đổi mới sáng tạo ngành. Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ sẽ bảo trợ kỹ thuật, cũng như các vấn đề liên quan đến quản lý đổi mới sáng tạo của các cơ quan, đơn vị.
“Tôi tin tưởng với sự hỗ trợ của các chuyên gia, tổ chức quốc tế, với tiềm lực và vai trò của VinUni cũng như đối tác, chương trình và bộ chỉ số đổi mới sáng tạo ngành sẽ sớm đạt kết quả và triển khai trong thực tiễn. Qua đó cung cấp những công cụ hữu ích cho cơ quan quản lý nhà nước, các doanh nghiệp, các ngành thúc đẩy nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngành” - Thứ trưởng Hoàng Minh khẳng định.
Lần đầu tiên ở Việt Nam và Đông Nam Á
TS. Lê Mai Lan, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học VinUni, cho biết chỉ số đổi mới sáng tạo ngành VIII là một trong những sáng kiến tham vọng và tâm huyết của VinUni để hiện thực hóa sứ mệnh kiến tạo sự thay đổi. Ý tưởng này của VinUni đã nhận được sự ủng hộ của GS. Soumitra Dutta, Hiệu trưởng Trường Kinh doanh Saïd, Đại học Oxford (Vương quốc Anh), cha đẻ chỉ số Đổi mới Sáng tạo Toàn cầu (GII), và là thành viên của Hội đồng Giải thưởng VinFuture.
Do đó, VinUni và Viện Portulans (do GS. Soumitra Dutta thành lập và chủ trì) đã phối hợp thực hiện Dự án Nghiên cứu Đổi mới Sáng tạo Ngành Việt Nam (VIIR) nhằm cung cấp sự hiểu biết toàn diện về đổi mới trong ngành công nghiệp của Việt Nam.
Chia sẻ về việc hợp tác với VinUni trong dự án này, GS. Soumitra Dutta khẳng định Việt Nam đang có thương hiệu tốt từ nước ngoài. Thế giới đánh giá cao văn hóa làm việc chăm chỉ của người dân, cùng sự phát triển năng động của nền kinh tế Việt Nam. Việt Nam ứng dụng mạnh mẽ chỉ số sáng tạo toàn cầu, đặc biệt đã xây dựng chỉ số đổi mới sáng tạo cấp tỉnh.
Trên nền tảng này, cần chú trọng hơn nữa đến đổi mới sáng tạo cấp ngành theo hướng tập trung vào thị trường. “Đây là một trong những điều kiện tiên quyết cho sự phát triển mang tính đột phá của nền kinh tế quốc gia, nếu coi đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ là mũi nhọn” - GS. Dutta nói.
Chia sẻ sâu hơn về dự án xây dựng chỉ số này, PGS.TS Phan Thị Thục Anh, Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo và Trưởng nhóm nghiên cứu VIIR của VinUni, cho biết dự án triển khai cách tiếp cận phân tích 2 lớp. Lớp thứ nhất là những yếu tố ảnh hưởng đến tất cả ngành trong một quốc gia. Lớp thứ hai là các yếu tố mang tính đặc thù của từng ngành.
Các lớp sử dụng 2 bộ chỉ số theo 2 trụ cột: Bộ chỉ số về sản xuất (đầu vào) và Bộ chỉ số về đổi mới sáng tạo (đầu ra). Trong đó, chỉ số đầu vào là những yếu tố tạo tiềm năng để đổi mới sáng tạo, chỉ số đầu ra là kết quả tác động của đổi mới sáng tạo lên môi trường, xã hội.
“Các chỉ số giúp chúng ta hiểu được nội hàm và động lực của đổi mới sáng tạo của từng ngành một cách cụ thể và tường minh thay vì chỉ nắm chung chung” - bà Thục Anh phân tích.
Cũng theo bà Thục Anh, hiện tại ở Đông Nam Á chưa có quốc gia nào xây dựng chỉ số đổi mới sáng tạo ngành một cách toàn diện theo phương pháp này. Do đây là nghiên cứu rất mới nên dù đã triển khai dự án tại VinUni được 1 năm, đã có báo cáo thử nghiệm tiền khả thi nhận được sự ủng hộ tích cực, nhưng việc nghiên cứu sẽ phải mất thời gian khoảng 1 năm nữa.
Đây là giai đoạn rất quan trọng, cần phải triển khai bài bản, chi tiết hơn. Bên cạnh đó, cũng cần có thời gian để bộ chỉ số tiếp tục được hoàn thiện cũng như được công nhận và ứng dụng rộng rãi.
“Ngay cả chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu cũng phải mất 3-5 năm mới được công nhận rộng rãi, nên chúng tôi cũng lường trước điều này. Với sự chỉ đạo và bảo trợ chuyên môn của Bộ KH-CN, cũng như sự hỗ trợ về mặt kỹ thuật của Đại học Oxford và Viện Portulans, tôi tin dự án sẽ đạt kỳ vọng Bộ KH-CN cũng như Đại học VinUni và nhóm nghiên cứu đặt ra” - bà Thục Anh chia sẻ.
