Chung sống với hạn mặn

Khai thác mặt lợi của thời kỳ khô hạn

Tại ĐBSCL, mùa vụ ở nhiều vùng canh tác lúa hiện cơ bản đã xong, đang giữa mùa đại hạn nên ruộng đồng khô cháy, nứt nẻ tận đáy kênh mương, có những nơi cỏ cây xơ xác vì thiếu nước. Trong tình cảnh nông nhàn bất đắc dĩ hiện nay, bà con cần tận dụng thời cơ khai thác những điều lợi trong hoàn cảnh bất lợi.

Trước mắt, bà con có vườn cây ăn trái nên tranh thủ lúc khô hạn làm cỏ cho vườn cây một cách triệt để và dùng thân cỏ khô ủ lại gốc cây trồng nhằm giữ ẩm và chống bốc thoát hơi nước khi tưới. Lâu nay, nhiều kênh mương nội đồng bị bồi lắng cạn dòng, vì vậy, trong lúc đang nắng hạn, các địa phương nên vận động bà con nông dân cùng hợp sức vét thông kênh mương để khi mùa mưa về thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp.

Cho phép và khuyến khích có điều kiện để các doanh nghiệp được lấy đất đáy các kênh công cộng phục vụ việc san lấp mặt bằng, vừa  đỡ tốn tiền và công sức nạo vét kênh mương, vừa tránh được việc khai thác đất mặt ruộng để san lấp, vừa giúp khắc phục úng ngập trong mùa mưa và tích thêm nước cho năm sau. Lấy bớt đi bùn đất từ đáy kênh mương sẽ vét sâu được lòng kênh, tạo điều kiện chứa nhiều nước, giúp điều tiết chống ngập khi mưa lũ. 

Một công việc khác rất có ý nghĩa, là rà soát lại thực trạng thiết kế vườn ruộng của nhà mình xem có hoàn toàn phù hợp và thuận tiện cho sản xuất chưa. Nếu chưa, hay có hỏng hóc, trở ngại, khiếm khuyết gì thì nên tận dụng thời gian khô hạn để điều chỉnh lại, rồi tiến hành sửa chữa, đắp vá mặt ruộng, mương, bờ cho phù hợp và vét ao đìa, tu sửa bờ bao, gia cố nâng cao nền chuồng trại nhằm chống ngập khi mùa mưa về. Để từ đó có thể kết hợp canh tác lúa với nuôi các loại cá, trồng thêm rau màu, cây ăn trái và phát triển chăn nuôi gia súc gia cầm một cách an toàn, hiệu quả theo hướng canh tác tổng hợp  R-V-A-C (ruộng - vườn - ao - chuồng) đa cây con.

NGUYỄN VĂN THƯỚC, Liên hiệp Hội KH-KT Cà Mau

Quy hoạch các vùng phù hợp từng loại cây trồng, vật nuôi

Dự báo tình hình hạn mặn ở ĐBSCL sẽ ngày càng trầm trọng hơn chứ không phải là hiện tượng nhất thời, do đó cần chủ động ứng phó một cách khẩn trương, tích cực. Khu vực nào bị ảnh hưởng nghiêm trọng, nên có phương án sản xuất mới thay thế ngay phương án sản xuất truyền thống; khu vực nào bị ảnh hưởng ít, cũng nên tạo điều kiện để nông dân chuyển đổi dần, tránh gây đảo lộn sản xuất và sinh hoạt của người dân. Nơi nào có điều kiện thì đầu tư xây dựng các hồ chứa nước ngọt để phục vụ sinh hoạt trong mùa nắng; đồng thời xây dựng hệ thống tưới tiết kiệm.

Ngay từ bây giờ, tập trung nghiên cứu, lai tạo nhiều giống cây trồng, vật nuôi mới có khả năng chịu hạn, chịu mặn, từ đó quy hoạch các vùng, địa phương, khu vực phù hợp với từng loại cây trồng, vật nuôi, tùy theo điều kiện nhiễm mặn và điều kiện nước ngọt có thể phục vụ được. Việc quy hoạch căn cứ trên các khảo sát, nghiên cứu khoa học và ở tầm nhìn tổng thể của toàn vùng. Xây dựng các hệ sinh thái phù hợp với điều kiện thời tiết và nguồn nước mới nhằm tạo các quần thể sinh vật mới, góp phần xây dựng và bảo vệ cảnh quan môi trường. 

TRÚC GIANG,  quận 3, TPHCM

Tìm nhiều giải pháp phù hợp

Không phải đến bây giờ các nhà hoạch định chính sách mới nói tới việc người dân ĐBSCL phải chung sống với hạn mặn. Qua 2 năm thực hiện Nghị quyết 120/NQ-CP của Chính phủ về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu, những kết quả đạt được cho thấy chung sống với hạn mặn là hướng đi đúng đắn của nông nghiệp ĐBSCL.

Trước mắt, diện tích cây trồng được điều chỉnh cho thích hợp tùy theo địa hình có ngập mặn hay không, tùy vùng nước mặn, lợ, ngọt. ĐBSCL đã thực hiện tái cơ cấu, chuyển hơn 40.000ha đất trồng lúa kém hiệu quả sang trồng cây ăn trái. 

Tuy nhiên, phát triển cây trồng cạn phải tính đến đầu ra sao cho có tính bền vững. Tránh tình trạng “thấy người ta ăn khoai, vác mai đi đào” hay người người cùng trồng, nhà nhà cùng trồng một loại cây, nuôi một loại con; hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng “trúng mùa mất giá” như nhiều năm nay.

Để chung sống với hạn mặn, ngành nông nghiệp không chỉ đơn thuần cứ chuyển diện tích lúa sang cây trồng cạn hay chăn nuôi thủy sản là đủ, là đúng, mà rất cần những bộ giống lúa thích nghi với hạn mặn. Rất hoan nghênh nhóm nghiên cứu Trường Đại học Tiền Giang do TS Nguyễn Bích Hà Vũ chủ nhiệm đề tài, đã nghiên cứu, lai tạo thành công 2 bộ giống TG1, TG4 chịu mặn, đang trong quá trình cung ứng giống cho nông dân.

Tại Cà Mau, PGS-TS Võ Công Thành cũng lai tạo thành công 2 bộ giống lúa chịu mặn cao là giống Cà Mau 1, Cà Mau 2, cũng trong quá trình sản xuất đại trà. Cần tiếp tục nghiên cứu, lai tạo cho ra những bộ giống lúa vừa thích nghi với hạn mặn vừa cho ra hạt gạo chất lượng cao, chứa dinh dưỡng phù hợp với nhu cầu thị trường thế giới. 

Đầu nguồn sông Mê Công bị tích nước, khiến hạ lưu thiếu nước dẫn tới hạn mặn là thực tế không thể tránh khỏi. Do vậy, rất cần khẩn trương nghiên cứu tìm ra thật nhiều giải pháp phù hợp cho sản xuất và sinh hoạt để có thể chung sống, tồn tại và phát triển với hạn mặn.
TÚ NGUYÊN, huyện Cần Đước, tỉnh Long An