Trong những ngày cuối năm, giáp Tết Ất Tỵ 2025, thong dong trên con đường làng uốn lượn quanh co của làng gốm Phù Lãng, xã Phù Lãng, thị xã Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, chúng tôi như lạc vào một thế giới cổ tích của xứ Kinh Bắc, với đầy đủ các mẫu mã sản phẩm gốm đặc sắc của làng nghề Phù Lãng.
Xã Phù Lãng, thị xã Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh từ lâu nổi tiếng với nghề làm gốm truyền thống. Làng nghề gần 800 tuổi
Nằm bên dòng sông Cầu, ngôi làng gốm cổ Phù Lãng gần 800 năm tuổi mang đậm vẻ trầm tư với sắc nâu vàng óng của đất, gần gũi và dung dị đến nao lòng. Tại đây, người dân và du khách có thể dễ dàng bắt gặp những sản phẩm bình, chậu gốm được xếp đầy sân nhà, từng hàng dài uốn lượn ven con đường làng quanh co.
Trò chuyện với phóng viên Báo Điện tử VOV, chị Đoàn Minh Ngọc, chủ cơ sở gốm Ngọc (xã Phù Lãng ) cho biết, gia đình chị đã có hơn 50 năm làm gốm, được truyền từ nhiều đời ông, cha để lại. Trước kia, các sản phẩm từ gốm của Phù Lãng rất thô sơ, không đáp ứng với nhu cầu ngày càng cao của khách hàng.
“Từ năm 2002, gia đình tôi đã mạnh dạn thay đổi hướng sản xuất sang làm đồ trang trí, trưng bày với hàng chục mặt hàng, chủng loại khác nhau như: đèn, bình hoa, đôn, phù điêu, chum, vại, tranh gốm. Mỗi năm cơ sở chúng tôi đều sáng tạo, đổi mới cho ra những mẫu mã khác nhau để tạo nên sản phẩm không tạo cảm giác nhàm chán và dễ dàng bắt kịp được với thị trường khó tính của khách hàng”,- chị Ngọc chia sẻ.
Chị Đoàn Minh Ngọc, chủ cơ sở gốm Ngọc, xã Phù Lãng giới thiệu sản phẩm "Rắn Ất Tỵ"
Bằng tình yêu của người con Phù Lãng, các nghệ nhân, các cơ sở sản xuất gốm nơi đây luôn tìm tòi, sáng tạo, phát triển ra những mẫu mã sản phẩm mới. Chính vì thế mà mỗi sản phẩm gốm qua bàn tay của các nghệ nhân đều có nét sáng tạo riêng.
Trong quá trình đổi mới và phát triển, các cơ sở sản xuất gốm Phù Lãng đã tập trung chú trọng đầu tư nhiều trang thiết bị hiện đại, phục vụ cho việc sản xuất như máy nghiền đất, tinh luyện, hệ thống lò đốt hiện đại đảm bảo giúp cho sản phẩm khi ra lò giữ được thẩm mỹ đẹp, đều màu, khi sử dụng thì tuyệt đối an toàn.
“Làng gốm Phù Lãng khác với những làng nghề truyền thống khác trên cả nước, đó là chúng tôi lấy trực tiếp men tại địa phương, rất gần gũi thân thiện với môi trường, nguyên liệu này gọi là nguyên liệu men hữu cơ. Nó sử dụng bùn Châu Cầu, chấu, cho củi rừng tạo ra 1 dòng men riêng biệt”- chị Đoàn Thị Ngọc, chủ cơ sở gốm Ngọc, xã Phù Lãng chia sẻ bí quyết làm ra sản phẩm gốm Phù Lãng độc đáo.
Dưới bàn tay khéo léo của người thợ thủ công, đất sét được tạo hình trên bàn xoay bằng tay thành nhiều loại sản phẩm khác nhau
Muốn sản phẩm gốm có "hồn", các nghệ nhân phải tập trung tỉ mỉ từng công đoạn nhỏ
Năm 2023, thị xã Quế Võ đã phối hợp với Cơ quan hợp tác quốc tế JICA Nhật Bản thực hiện Dự án "Phát triển nghề gốm tại xã Phù Lãng thị xã Quế Võ tỉnh Bắc Ninh". Dự án này đang đào tạo kỹ thuật làm gốm của các nghệ nhân gốm làng TOHO của Nhật Bản cho khoảng 60 học viên làm gốm Phù Lãng theo công nghệ Nhật Bản.
Sau khi được đi học tập, trải nghiệm tại Nhật Bản, nhiều nghệ nhân làm gốm ở Phù Lãng đã nghiên cứu kết hợp dòng men cổ với hiện đại để tạo ra một dòng men mới giữa truyền thống và hiện đại nhằm lưu giữ, phát triển sản phẩm quê hương. Giúp các sản phẩm gốm Phù Lãng có khả năng lưu hương và khử mùi tốt hơn.
Bên cạnh đó, nhiều cơ sở sản xuất gốm đang thực hiện việc liên kết tour du lịch trải nghiệm thực tế với các trường đại học trong tỉnh và ngoài tỉnh, để du khách tới đây tham quan có thể tận tay hoàn thiện 1 sản phẩm gốm hoàn chỉnh. Từ lấy đất, lên khuôn, tạo hình sản phẩm, rồi chuyển củi đốt lò đều tốn bao công sức, đến lúc ra gốm phải mất bao nhiêu thời gian, công đoạn, giúp khách hàng trân trọng đối với từng sản phẩm mà người dân đã vất vả cực nhọc làm ra.
Nghệ nhân lành nghề gốm tỉ mỉ, trau truốt đối với từng sản phẩm
Từng động tác nhỏ cũng phải được các nghệ nhân tập trung cao độ Hướng đi mới phát triển
Làng nghề gốm Phù Lãng (TX Quế Võ) có nhiều triển vọng phát triển du lịch. Trong bối cảnh các làng nghề truyền thống đang bị công nghiệp hóa, nhưng làng nghề vẫn giữ được vẻ đẹp mộc mạc bình dị với nhiều nét văn hóa truyền thống. Đó chính là giá trị riêng mà không gì có thể thay thế và cũng không có ở nơi đâu có thể bắt chước được.
Ông Lê Phú Thành - Phó Chủ tịch UBND xã Phù Lãng (thị xã Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh) cho biết, làng gốm Phù Lãng có hơn 200 hộ, với hơn 1.000 người sản xuất, kinh doanh. Vào vụ Tết, làng nghề tạo công ăn việc làm cho hàng nghìn người lao động ở các địa phương khác.
“Nhờ sự phát triển làng nghề, mỗi năm đã mang lại doanh thu hơn 100 tỷ đồng, với thu nhập bình quân đạt mỗi người từ 7 đến 9 triệu đồng một tháng. Những sản phẩm gốm của làng Phù Lãng không chỉ đóng góp một phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế của địa phương mà còn góp phần tạo nên nét văn hóa đặc sắc của vùng đất Kinh Bắc”- ông Thành thông tin.
Những sản phẩm gốm Phù Lãng sau khi qua đôi bàn tay khéo léo của nghệ nhân
Sản phẩm hoàn thiện
Hiện nay, chính quyền địa phương xã Phù Lãng và lãnh đạo TX. Quế Võ đang triển khai xây dựng thí điểm sản phẩm OCOP du lịch của tỉnh Bắc Ninh, kết hợp gắn với các mục tiêu của đề án bảo tồn và phát triển làng nghề gốm Phù lãng. Khi thực hiện thành công sẽ giúp việc bảo tồn và phát triển nghề gốm Phù lãng, trở thành địa danh du lịch làng nghề, du lịch trải nghiệm gắn với các sản phẩm OCOP theo đúng mục tiêu của tỉnh và thị xã Quế Võ đề ra.
