Quang cảnh hội nghị chiều 8-11
Tại hội nghị, Liên minh HTX Việt Nam công bố báo cáo đề xuất, kiến nghị sửa đổi Luật HTX năm 2012. Theo đánh giá về những mặt tích cực khi triển khai Luật HTX năm 2012, số lượng HTX tăng hàng năm, hầu hết được thành lập mới hoặc đăng ký, tổ chức lại hoạt động theo Luật HTX năm 2012. Đến hết tháng 12-2021, cả nước có 26.823 HTX (trong đó có 17.507 HTX nông nghiệp, 9.316 HTX phi nông nghiệp).
Giai đoạn 2013-2021, có 16.505 HTX được thành lập mới (bình quân mỗi năm thành lập mới 1.838 HTX) nhưng bên cạnh đó cũng đã có 7.570 HTX giải thể; cơ cấu lại hoặc chuyển sang hình thức khác đối với 8.200 HTX hoạt động kém hiệu quả.
HTX thu hút ngày càng nhiều thành viên tham gia; tổ chức cung ứng dịch vụ, đáp ứng nhu cầu cho các thành viên về hàng hóa, dịch vụ, việc làm. Tính đến ngày 31-12-2021, các HTX thu hút hơn 6,59 triệu thành viên, chủ yếu là đại diện hộ cá thể, cá nhân ở địa bàn nông thôn.
Quy mô tài sản, tài chính, khả năng huy động vốn của các HTX tăng lên. Giai đoạn 2013-2021, quy mô vốn, tài sản và phạm vi hoạt động của HTX từng bước được mở rộng. Tổng tài sản của HTX đạt hơn 181.000 tỷ đồng. Nếu tính cả Ngân hàng HTX và hệ thống Quỹ tín dụng nhân dân thì tổng tài sản của HTX trên cả nước đạt 352.000 tỷ đồng, bình quân 17,56 tỷ đồng mỗi HTX - tăng 3,2 lần so với năm 2015).
Doanh thu, lợi nhuận của HTX ngày càng tăng. Nhiều HTX ứng dụng công nghệ cao sản xuất, kinh doanh gắn với chuỗi giá trị sản phẩm và liên kết giữa HTX, tổ hợp tác, doanh nghiệp. Doanh thu bình quân một HTX năm 2021 đạt 4,15 tỷ đồng. Lãi bình quân của một HTX tăng từ 185 triệu đồng năm 2013 lên 279 triệu đồng năm 2021.
“Thu nhập bình quân của một lao động thường xuyên trong HTX tăng từ 31 triệu đồng năm 2013 lên 69 triệu đồng năm 2021”- Liên minh HTX Việt Nam thông tin.
Liên minh HTX Việt Nam cũng cho biết, số lượng liên hiệp HTX cũng tăng với tổng số đến thời điểm này là 108 liên hiệp HTX. “Tính riêng Liên hiệp HTX thương mại TPHCM (Saigon Coop) có vốn điều lệ hơn 3.200 tỷ đồng, doanh thu 35.000 tỷ đồng, chiếm 38% thị trường bán lẻ cả nước và là nhà bán lẻ hàng đầu Việt Nam, nộp ngân sách hơn 200 tỷ đồng/năm”, báo cáo nêu.
Sản phẩm của Liên hiệp HTX Thương mại TPHCM trưng bày và giới thiệu tại hội nghị
Tuy nhiên theo ông Nguyễn Mạnh Cường, Bí thư Đảng ủy, Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam, sau hơn 10 năm thực thi, Luật HTX năm 2012 đã bộc lộ những hạn chế, bất cập gây khó khăn, vướng mắc cho HTX, liên hiệp HTX như: Việc hạn chế tỷ lệ cung ứng sản phẩm, dịch vụ của HTX ra bên ngoài chưa bảo đảm môi trường sản xuất, kinh doanh bình đẳng với doanh nghiệp, chưa khuyến khích HTX mở rộng sản xuất, kinh doanh khi tham gia thị trường; đồng thời làm mất đi tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của HTX.
Quy định về giải thể phức tạp, gây khó khăn cho việc rút khỏi thị trường của các HTX. Luật HTX năm 2012 chưa quy định cụ thể về kiểm toán nội bộ, kiểm toán độc lập đối với HTX như một loại hình dịch vụ công hỗ trợ HTX nâng cao năng lực quản trị phù hợp với bản chất, cơ chế, mục tiêu hoạt động và trình độ phát triển của HTX như pháp luật một số nước quy định nhiệm vụ kiểm toán do các tổ chức đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của HTX (liên đoàn HTX) thực hiện.
Quản lý nhà nước đối với HTX có nhiều bất cập, bên cạnh Bộ KH-ĐT là cơ quan đầu mối về quản lý nhà nước đối với HTX thì các bộ và sở, ngành khác (nông nghiệp, giao thông vận tải, xây dựng...) cũng thực hiện quản lý nhà nước đối với HTX thuộc ngành, lĩnh vực đó. Tuy nhiên, do bất cập về biên chế và những quy định của pháp luật, nhiều bộ và sở, ngành khác không có đơn vị chuyên trách quản lý nhà nước đối với HTX. Nhiều tỉnh, thành phố giao (ủy thác) phần lớn công việc quản lý nhà nước cho liên minh HTX cấp tỉnh. Vì thế, việc theo dõi, đánh giá báo cáo và thống kê tình hình phát triển kinh tế tập thể, HTX còn nhiều bất cập, các nguồn lực hỗ trợ cho kinh tế tập thể, HTX theo chính sách của Nhà nước bị phân tán, chưa có hiệu quả cao.
Tại hội nghị, Liên minh HTX Việt Nam đã đề nghị bổ sung, sửa đổi Luật HTX năm 2012 với nhiều nội dung. Trong đó có chỉnh sửa quy định về việc kết nạp thành viên theo hướng tạo điều kiện tối đa cho mọi cá nhân, tổ chức có nguyện vọng, tự nguyện tham gia vào HTX, liên hiệp HTX.
Về phân phối thu nhập, tài sản chung không chia của HTX, liên hiệp HTX, đề nghị cho phép trích một phần lợi nhuận hàng năm đưa vào quỹ chung không chia theo mức tối thiểu là: 20% đối với HTX, 25% đối với liên hiệp HTX.
“Quỹ chung không chia của HTX là đặc trưng, có tính nguyên tắc trong quản trị tài chính của HTX, khác với cơ chế quản trị của doanh nghiệp. Quỹ chung không chia càng lớn thì càng tạo điều kiện cho HTX phát triển, ràng buộc và thu hút thêm thành viên. Theo nguyên tắc số 04 của Liên minh HTX quốc tế - ICA thì quỹ chung không chia (hay tài sản chung không chia) cần được trích lập hằng năm nhằm phát triển tài sản chung của HTX, thu hút các thành viên tham gia, gắn bó với HTX, đồng thời cũng hạn chế việc HTX giải thể, chuyển đổi”, đại diện Liên minh HTX Việt Nam chia sẻ.
Liên minh HTX Việt Nam cũng đề nghị giữ nguyên tên “Luật HTX” và đề xuất nên có quy định về “Ngày HTX Việt nam” (11-4 hàng năm) có ý nghĩa đối với việc tuyên truyền, phổ biến về bản chất, nguyên tắc, giá trị của HTX đối với cộng đồng, người dân.
Ông Nguyễn Mạnh Cường cho biết, Liên minh HTX Việt Nam là thành phần trong Ban Chỉ đạo tổng kết 10 năm thi hành Luật HTX năm 2012 và Ban soạn thảo Luật HTX năm 2012 (sửa đổi). Liên minh HTX Việt Nam đã tích cực tham gia, đóng góp ý kiến trong quá trình tổng kết, gửi văn bản đóng góp ý kiến về nội dung dự thảo cho Bộ KH-ĐT, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội trong quá trình xây dựng và thẩm tra sơ bộ dự thảo Luật HTX (sửa đổi).
