Khi các giải thưởng điện ảnh lớn trên thế giới bắt đầu công bố danh sách đề cử, tại Việt Nam cuộc đua bình chọn cũng dần nóng lên. Hiện nay, ngay cả với các giải thưởng quốc tế uy tín, câu chuyện thay đổi, nâng chất vẫn luôn là bài toán khó.
Hấp dẫn đường đua Oscar
Có một điều dễ nhận thấy, các liên hoan phim (LHP) lớn thường ít trùng lặp đề cử với giải Oscar. Ngay cả các phim thắng Cành cọ vàng (LHP Cannes), Sư tử vàng (LHP Venice) hay Gấu vàng (LHP Berlin) cũng ít hy vọng được vinh danh những hạng mục chính của Oscar. Một thống kê chỉ ra, Ký sinh trùng mới là phim thứ 2 vừa thắng Cành cọ vàng vừa giành giải Phim hay nhất tại Oscar. Do đó chủ nhân Cành cọ vàng 2022 - Triangle of Sadness hay Sư tử vàng 2022 - All the Beauty and the Bloodshed rất khó để tái lập lịch sử trong mùa giải năm nay.
Tuy nhiên, các giải thưởng chuyên ngành đã diễn ra và luôn là tiền đề quan trọng trước khi danh sách đề cử Oscar được công bố ngày 24-1-2023. Đó là giải thưởng tinh thần độc lập (Independent Spirit Awards) hay giải thưởng Gotham - nơi nhiều bộ phim kinh phí thấp, phim độc lập nghệ thuật được tôn vinh. Năm nay, Aftersun, Tár hay Everything Everywhere All at Once đều áp đảo đề cử. Trước giải Oscar (12-3-2023), một loạt các giải thưởng lớn sẽ được trao như: Quả cầu vàng (ngày 10-1-2023), giải Lựa chọn của các nhà phê bình (15-1-2023), Giải thưởng Điện ảnh Viện Hàn lâm Anh quốc (BAFTA, 19-2-2023), giải thưởng của Hiệp hội Diễn viên điện ảnh (26-2-2023)…
Quả cầu vàng đang nỗ lực lấy lại uy tín và vị thế sau lùm xùm vài năm gần đây liên quan đến việc phân biệt sắc tộc trong hội đồng bình chọn, nhưng nhìn vào danh sách đề cử vừa được công bố, một loạt phim đình đám: Avatar: The Way of Water, Elvis, Top Gun: Maverick, Babylon, Everything Everywhere All at Once... đều có tên ở những hạng mục quan trọng ở cả hai thể loại phim chính kịch và phim ca nhạc/hài kịch.
Giải Lựa chọn của các nhà phê bình dù có nhiều khác biệt trong cách thức bầu chọn nhưng luôn được xem là có uy tín đặc biệt nhiều năm qua. Hầu hết người chiến thắng các hạng mục đạo diễn, kịch bản gốc, các giải về diễn xuất đều khá trùng khớp với giải Oscar. Sau nhiều năm cố gắng bắt chước giải Oscar, BAFTA đã có đổi mới quy trình lựa chọn. Và dĩ nhiên, không thể không kể đến SAG - giải thưởng dành cho đội ngũ diễn viên luôn được trân trọng bậc nhất bởi đội ngũ những người bầu chọn uy tín. Nhiều chuyên gia điện ảnh nhận định, cuộc đua năm nay hứa hẹn sẽ có những tài năng, tác phẩm đáng kinh ngạc.
Phim Việt nhập cuộc
Đêm tối rực rỡ đã không thể làm nên kỳ tích để vào được danh sách đề cử rút gọn hạng mục Phim không nói tiếng Anh hay nhất tại Quả cầu vàng 2023. Tuy nhiên, bộ phim lại đang có hành trình nhiều hy vọng tại các giải thưởng trong nước. Đây là 1 trong 5 tác phẩm được đề cử hạng mục phim điện ảnh tại giải Mai vàng 2022. Phim cũng có tên trong nhiều hạng mục chính: Phim điện ảnh hay nhất, Đạo diễn xuất sắc, Nam và Nữ diễn viên chính xuất sắc, Nam và Nữ diễn viên phụ xuất sắc, Sáng tạo xuất sắc tại giải thưởng Ngôi sao xanh 2022.
Thời điểm này, Ngôi sao xanh và Mai vàng là những giải thưởng đầu tiên công bố danh sách hạng mục đề cử. Theo đại diện BTC giải Ngôi sao xanh, năm nay số lượng đề cử tăng gấp đôi. Có nhiều hạng mục như Nam/Nữ diễn viên xuất sắc và Nam/Nữ diễn viên được yêu thích đều có trên 20 đề cử; hạng mục phim truyền hình hay nhất và được yêu thích nhất đều có hơn 10 đề cử. “Số lượng phim năm nay gửi đến rất lớn là niềm vui của chúng tôi. Khi các đề cử thắng cúp Ngôi sao xanh chắc chắn đó là những đề cử chất lượng và xứng đáng” - nhà báo Đinh Trọng Tuấn, Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật giải Ngôi sao xanh chia sẻ. Năm nay, giải thưởng này sẽ vinh danh 27 giải thưởng thuộc 4 hạng mục gồm: Điện ảnh (10 giải), Truyền hình (11 giải), Phim chiếu mạng (4 giải) và giải thưởng Đồng hành (2 giải). Trong khi đó, 14 thành viên Hội đồng Nghệ thuật giải Mai vàng chọn 62 nghệ sĩ, tác phẩm, chương trình thuộc 15 hạng mục vào vòng bầu chọn.
Ở lĩnh vực điện ảnh, dẫu một năm thất bát, điện ảnh Việt ngoài Đêm tối rực rỡ cũng có một vài điểm sáng về chất lượng nghệ thuật của Maika: Cô bé đến từ hành tinh khác, Em và Trịnh, Cô gái từ quá khứ, Bẫy ngọt ngào, Nghề siêu dễ, Nhà không bán… Sẽ không ngạc nhiên nếu các bộ phim này được vinh danh. Trong khi đó, ở các giải thưởng cá nhân dành cho đạo diễn: Hàm Trần, Aaron Toronto, Phan Gia Nhật Linh, Bảo Nhân - Namcito… hay diễn viên: Minh Hằng, Ninh Dương Lan Ngọc, Quốc Trường, Kiến An, Nhã Uyên, Chu Diệp Anh, Kaity Nguyễn, Lãnh Thanh, Avin Lu… đều có cơ hội lớn. Nếu tại Mai vàng, chiến thắng cuối cùng phụ thuộc lá phiếu bình chọn của khán giả thì tại Ngôi sao xanh, còn có hạng mục do Hội đồng Nghệ thuật bình chọn. Lĩnh vực phim truyền hình, các phim trên sóng VTV cũng đang chạy đua bình chọn tại giải Ấn tượng VTV - VTV Awards 2022. Đây cũng là giải thưởng mà tác phẩm, cá nhân chiến thắng hoàn toàn dựa vào lá thăm của khán giả qua 2 vòng bình chọn khác nhau.
Vài năm trở lại đây, các giải thưởng trong nước liên quan đến phim ảnh từ Bông sen vàng, Cánh diều đến giải do các đơn vị tư nhân tổ chức ít nhiều giảm sức hút. Từ chất lượng chuyên môn đến khâu tổ chức đảm bảo sự công bằng, minh bạch, sự chỉn chu và trang trọng trong vinh danh… còn không ít tồn tại. Nhiều nhà làm phim chung quan điểm, các giải thưởng cần thiết như một sự ghi nhận đóng góp, tôn vinh. Tuy nhiên, nó không phải đích đến cuối cùng. Trao giải cho ai và trao như thế nào vẫn luôn còn đó bao trăn trở.
