Trường hợp đại úy Lê Thị Hiền và thượng úy Nguyễn Xô Việt bị tước quân tịch, cho ra khỏi ngành hoàn toàn không có gì oan uổng. Hành vi ngang ngược của thượng úy Nguyễn Xô Việt ở trạm dừng nghỉ Hải Đăng vào tháng 11 được giải quyết nhanh hơn vì đã có tiền lệ đại náo sân bay Tân Sơn Nhất của đại úy Lê Thị Hiền vào tháng 8. Thậm chí, khi việc xử lý sai phạm của đại úy Lê Thị Hiền có dấu hiệu chậm trễ, MXH lại bày tỏ sự thắc mắc khá quyết liệt. Điều này cho thấy khi MXH phát huy được vai trò tích cực, những vụ tiêu cực không thể xoa dịu dư luận bằng cách dây dưa “để lâu phân trâu hóa bùn”.
Chỉ trong vòng 22 năm kể từ khi internet có mặt tại Việt Nam, nhiều quan hệ xã hội đã thay đổi đáng kể. Hiện nay, với hơn 60 triệu người thường xuyên tiếp cận thế giới ảo, Việt Nam là quốc gia đứng thứ 18 toàn cầu về tỷ lệ người dân sử dụng internet, và là 1 trong 10 nước có lượng người dùng Facebook và YouTube cao nhất thế giới. Đó là sự cởi mở và sự năng động của người Việt thời hội nhập, mà MXH bước đầu có những tác động quan trọng trong việc giám sát sự ủy nhiệm quyền lực.
Thế nhưng, MXH hiện nay phát triển như chợ trời, rao bán niềm vui, trả giá nỗi buồn và đầy rẫy sự thô lỗ, tục tằn. Dù rằng MXH đã chứng minh được ưu điểm là góp phần uốn nắn những hành vi ứng xử hơi xô lệch, tạo ra sức ép dư luận buộc cá nhân và tổ chức có liên quan phải hành động phù hợp với chuẩn mực chung. Như 2 trường hợp trên đã cho thấy hiệu quả tích cực của MXH. Tuy nhiên, giá trị cần tiếp tục được phát huy ở MXH chính là thái độ giám sát sự ủy nhiệm.
Người bình thường luôn phải sống theo pháp luật và đạo đức cộng đồng. Những người được làm công việc đặc biệt hơn, như nhân viên công vụ hoặc lãnh đạo tổ chức, càng phải tuân thủ tuyệt đối các quy ước cao nhất về pháp luật và đạo đức, vì họ đã nhận được sự ủy nhiệm quyền lực của xã hội. Khi một người đã nhận sự ủy nhiệm của xã hội, nghĩa là đồng thời được ủy nhiệm sự quản trị và ủy nhiệm sự gương mẫu. Hai gánh vác ấy phải tồn tại song song, không thể chỉ quan tâm về ủy nhiệm sự quản trị mà không chú ý về ủy nhiệm sự gương mẫu. Ủy nhiệm sự quản trị được đánh giá bởi nhiều đơn vị hành chính và đơn vị chuyên môn, còn ủy nhiệm sự gương mẫu được theo dõi bởi bá tánh, mà MXH đang giữ vai trò không thể phủ nhận.
Ngay những người nổi tiếng cũng chịu sự giám sát của MXH. Có không ít nghệ sĩ giận dữ trách móc cư dân mạng thiếu thiện chí với họ. Nghe cũng đáng thông cảm, nhưng nghĩ lại thấy không có gì lăn tăn. Đã được xưng tụng từ sự hò reo cũng phải chịu chi phối của sự hò reo. Muốn làm người của công chúng phải chấp nhận công chúng đón nhận mình bằng mọi cách, từ nuông chiều, cưng nựng đến suồng sã, vồ vập và cũng có thể là đay nghiến, đọa đày. Nếu công chúng quay lưng bằng văn hóa tẩy chay mới là dấu chấm hết cho một tên tuổi.
MXH cũng chưa thanh lọc hết những biểu hiện cực đoan. Ngôn từ hàm hồ, lời lẽ miệt thị vẫn chiếm tỷ lệ không nhỏ trong các status hoặc các comment. Đôi khi cơn hào hứng thiếu kiềm chế khiến đối tượng được giám sát cảm thấy tổn thương và xúc phạm. Hạn chế ấy của MXH khó có thể khắc phục trong ngày một ngày hai, nhất là khi nhiều người vẫn tin rằng cái tài khoản ảo không ai biết được và không ai khống chế. MXH cũng có không ít tin giả, tin dỏm, tin gán ghép, tin bịa đặt… Thế nhưng, MXH được hỗ trợ một công cụ đồng hành cực kỳ hữu dụng là điện thoại thông minh. Lời nói có thể gió bay, biện giải có thể cãi qua cãi lại, nhưng hình ảnh và âm thanh từ clip thì rõ ràng mười mươi. Đã có hàng ngàn clip gây bão trên MXH, và qua từng clip có thể phân xử đúng sai, hay dở cho từng con người, từng sự việc.
MXH giám sát sự ủy nhiệm quyền lực, quan trọng nhất vẫn nằm ở giám sát ủy nhiệm sự gương mẫu. Bởi lẽ, trình độ và năng lực chuyên môn của một người nào đó có thể có tính riêng biệt, nhưng nền tảng văn hóa phải tuân thủ khung thước cơ bản đã định vị. Sự tham lam, sự hung hãn, sự táo tợn… vì cậy giàu, cậy mạnh ở chốn đông người đều không thể qua mắt được cư dân mạng. Mà cậy vô văn hóa để làm càn, làm quấy càng bị MXH phát hiện dễ dàng và lên án gay gắt.
Ở vài trường hợp, cá nhân được ủy nhiệm quyền lực có thể trách giận MXH đã phũ phàng với họ. Tuy nhiên, hãy thật bình tĩnh để có được bản lĩnh “tiên trách kỷ, hậu trách nhân”. Nếu một người đã được ủy nhiệm sự gương mẫu lại dùng sự ủy nhiệm ấy để tác oai tác quái nhằm mưu cầu lợi ích hoặc mưu cầu biệt đãi cho mình, tức đã đi ngược với mong muốn chung của mọi người. Được ủy nhiệm sự gương mẫu không thể lấy lý do gì để không gương mẫu. Bởi lẽ, từ sự ủy nhiệm của xã hội, họ đã được gửi gắm cả uy phong lẫn hy vọng.
Không thể có chuyện, một cá nhân nhận ủy nhiệm sự gương mẫu để làm họa mi, tham dự lễ hội của họa mi, hưởng thụ danh vọng của họa mi, đi đứng khụng khiệng của họa mi, ăn trên ngồi trước của họa mi… rồi khi bị phơi bày những sai sót và lầm lạc lại quay ngược 180 độ để la toáng lên với MXH rằng: “Đừng đòi hỏi gì ở tôi, tôi chỉ là một con chim sẻ”. Làm người, ai lại làm thế. Mà muốn làm thế cũng không yên với MXH.
