Hoa Kỳ - Sở hữu súng quá dễ dàng

Đứng đầu sở hữu súng và chết vì súng

Kết quả cuộc điều tra năm 2017 của Pew Research Center công bố vào tháng 6, vừa qua cho thấy 42% số người Hoa Kỳ sở hữu 1 khẩu súng hoặc sống trong hộ gia đình sở hữu 1 khẩu súng; 48% lớn lên trong nhà sở hữu súng; 59% có ít nhất 1 người bạn sở hữu súng; 72% từng bắn súng; 74% cho rằng sở hữu 1 khẩu súng là cần thiết cho tự do cá nhân.

Hoa Kỳ hiện đang đứng đầu thế giới về tỷ lệ người dân sở hữu súng, với khoảng 270 triệu khẩu, bỏ xa các nước tiếp theo trong top 10 của cuộc điều tra Small Arms Survey năm 2011 là Yemen, Thụy Sĩ, Phần Lan, Cyprus, Saudi Arabia, Iraq, Uruguay, Canada và Áo. Trong đó, 2 nước châu Âu có số lượng súng trên đầu người cao nhất là Thụy Sĩ và Phần Lan, đều có quy định bắt buộc để sở hữu súng là nam giới phải trên 18 tuổi và đã từng tham gia quân đội. Cyprus, Áo và Yemen cũng có quy định sở hữu súng khi xong nghĩa vụ quân sự.

Song hành với tỷ lệ đứng đầu về sở hữu súng, tỷ lệ giết người hoặc ngộ sát bằng súng ở Hoa Kỳ cao nhất trong các nước phát triển. Tại Hoa Kỳ có hơn 11.000 người tử vong vì bị giết hoặc ngộ sát bằng súng trong năm 2016.  Tỷ lệ tử vong do súng trong tổng số vụ giết người ở Hoa Kỳ là 64% (năm 2016, nguồn FBI), vượt xa Canada 30,5% (2015, Statistics Canada), Australia 13% (2013-2014, Australia Crime Statistics), Anh và xứ Wales 4,5% (2015-2016, Homicide Index Home Office). 

Cục Điều tra Liên bang Hoa Kỳ (FBI) thống kê số vụ giết người bằng súng bao gồm cố sát và ngộ sát, không tính số vụ FBI gọi là giết người hợp pháp, gồm việc giết tội phạm của nhân viên thực thi pháp luật hoặc của công dân trong một số trường hợp. Cho đến năm 2012, theo pháp luật, một vụ xả súng hàng loạt được xác định là kẻ tấn công giết chết từ 4 người trong 1 vụ nổ súng bừa bãi, nhưng từ năm 2013 luật mới quy định vụ tấn công bằng súng có từ 3 nạn nhân đã được xem là xả súng hàng loạt. Các vụ xả súng hàng loạt không bao gồm các vụ giết người liên quan tội ác khác như cướp có vũ trang hoặc bạo lực băng đảng.

Theo tạp chí điều tra Mother Jones, từ năm 1982 đến nay, trung bình mỗi năm có 91 vụ xả súng hàng loạt ở Hoa Kỳ. Nhưng tổng số người tử vong trong các vụ xả súng hàng loạt mỗi năm chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong tổng số người tử vong vì súng. Như trong năm 2014, có 14 người chết trong các vụ xả súng hàng loạt, trong tổng số 33.594 người chết vì súng, gồm 21.326 người tự sát và 11.008 vụ giết người. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật (CDC), tự sát bằng súng chiếm gần một nửa số vụ tự sát ở Hoa Kỳ và tỷ lệ này đã tăng trong những năm gần đây. Năm 2015, số vụ tự tử bằng súng gần gấp đôi số vụ giết người bằng súng.

Một nghiên cứu năm 2016 công bố trên tạp chí American Journal of Public Health, cho thấy có mối liên hệ chặt chẽ giữa tỷ lệ sở hữu súng ở một tiểu bang với tỷ lệ tự tử bằng súng, cả ở nam lẫn nữ tại tiểu bang đó.

Ngày càng đẫm máu 

3 vụ xả súng hàng loạt có số thương vong cao nhất mới đây xảy ra trong 10 năm qua, trong đó vụ do Stephen Paddock gây ra ở Las Vegas ngày 1-10 làm 59 người chết và 527 người bị thương là đẫm máu nhất trong lịch sử hiện đại Hoa Kỳ. Theo FBI, các vụ xả súng hàng loạt nghiêm trọng nhất tại Hoa Kỳ từ năm 1991 đến nay gồm: vụ Orlando ở Florida làm 49 người chết năm 2016, Virginia Tech ở Virginia làm 32 người chết năm 2007, Sandy Hook ở Connecticut làm 27 người chết năm 2012, Killeen ở Texas làm 23 người chết năm 1991, San Bernadino ở California làm 14 người chết năm 2015, Fort Hood ở Texas làm 13 người chết năm 2009 và Columbine ở Colorado làm 13 người chết năm 1999. Mother Jones dẫn nguồn FBI cho biết, độ tuổi trung bình của 94 kẻ sát nhân trong 91 vụ xả súng hàng loạt ở Hoa Kỳ là 34.

Kẻ xả súng ở Las Vegas Stephen Paddock đã 64 tuổi, là 1 trong 3 kẻ tấn công trên 60 tuổi, tiếp đến là William D. Baker, 66 tuổi khi xả súng giết 5 người ở tiểu bang Illinois năm 2001, Kurt Myers, 64 tuổi khi giết 5 người ở tiểu bang New York năm 2013. Còn vụ xả súng nhỏ tuổi nhất là Andrew Douglas Golden, 11 tuổi khi cùng Mitchell Scott Johnson, 13 tuổi, phục kích xả súng vào các học sinh và giáo viên đang rời Trường Westside ở tiểu bang Arkansas năm 1998, làm 5 người chết và 10 người bị thương.

Người dân ở các quốc gia không được sở hữu súng rộng rãi có thể bất ngờ với việc súng được bán nhiều và rất rẻ ở Hoa Kỳ. Một khẩu súng trường tấn công có giá từ 1.500USD, bằng laptop Macbook, một súng ngắn từ 200USD, bằng laptop Chromebook. Súng, đạn và các loại phụ kiện có thể mua được dễ dàng tại các cửa hàng súng ở khắp Hoa Kỳ. Sự kiện xả súng vừa qua cho thấy ngoài 23 khẩu súng trong phòng khách sạn, cảnh sát còn tìm thấy 19 khẩu súng khác tại nhà Stephen Paddock. Tổng giá trị toàn bộ "kho vũ khí" này chỉ khoảng 70.000USD, gồm cả súng, đạn và các phụ kiện như giá súng, kính ngắm. 

Các loại vũ khí tấn công quân sự đã được dùng trong một số vụ xả súng hàng loạt như vụ tấn công hộp đêm ở Orlando và Trường Sandy Hook ở Connecticut. Mặc dù một số tiểu bang Hoa Kỳ đã cấm sử dụng súng trường tấn công trong 1 thập niên cho đến năm 2004. Tuy nhiên, theo dữ liệu của FBI, hầu hết các vụ giết người bằng súng đã sử dụng súng ngắn, sau đó đến súng trường, súng săn và các loại khác.

Ủng hộ và phản đối kiểm soát súng

Quan điểm của công chúng Hoa Kỳ về việc cấm súng ngắn đã thay đổi đáng kể trong 60 năm qua, với số ủng hộ đã giảm dần theo thời gian. Một cuộc thăm dò của Viện Gallup cho thấy, tỷ lệ ủng hộ lệnh cấm sử dụng súng ngắn từ 60% năm 1959 đã giảm xuống còn hơn 30% vào năm 2015. Một số đề xuất chính sách kiểm soát súng, như hạn chế bán súng cho người tâm thần hoặc người nằm trong danh sách theo dõi, được công chúng ủng hộ rộng rãi, nhưng vẫn bất đồng trong các chính trị gia.

Theo điều tra của Pew Research Center, các thành viên đảng Cộng hòa và Dân chủ chia rẽ nhiều hơn trong các đề xuất chính sách kiểm soát súng, như có cho phép công dân bình thường thêm quyền mang vũ khí giấu kín. 72% thành viên đảng Cộng hòa hay người ủng hộ đảng Cộng hòa cho rằng quyền mang súng "bí mật" nên được cho phép ở nhiều nơi hơn, tỷ lệ này chỉ 26% ở thành viên đảng Dân chủ hay người ủng hộ đảng Dân chủ. 

Trong khi đó, Hiệp hội Súng trường Quốc gia (NRA) luôn phản đối mọi hình thức kiểm soát súng và lập luận rằng có nhiều súng hơn làm cho đất nước an toàn hơn. NRA là một trong những nhóm vận động quyền lợi đặc biệt mạnh nhất ở Hoa Kỳ, với ngân sách đáng kể để tác động các thành viên Quốc hội về chính sách súng.

Theo điều tra, chi phí chính thức của NRA vận động hành lang đã tăng từ hơn 1 triệu USD năm 2000 lên hơn 3 triệu USD vào năm 2017. NRA còn chi hàng triệu USD cho những nơi khác, như hỗ trợ các chiến dịch bầu cử của các ứng cử viên chính trị phản đối kiểm soát súng. Có khoảng 20% người sở hữu súng ở Hoa Kỳ nói họ là thành viên NRA và NRA đã nhận được sự ủng hộ đặc biệt từ những người sở hữu súng thuộc phe Cộng hòa.