(ĐTTCO) - Trong khoảng chục năm gần đây, các quỹ đầu tư đổ vốn vào các công ty tư nhân (private equity-PE) nước ngoài đã đạt được rất nhiều thành quả trên TTCK Việt Nam. Điều này cho thấy PE là loại hình đầu tư có nhiều tiềm năng và cơ hội. Tuy nhiên, đến thời điểm này vẫn chưa xuất hiện quỹ PE nào dành cho NĐT trong nước.
Các quỹ do Mekong Capital (MC) quản lý có thể xem là thành công điển hình trong việc đầu tư PE. Còn nhớ năm 2014, trước khi Thế giới di động (MWG) niêm yết (tháng 7-2014), quỹ Mekong Enterprise Fund II (MF II) do MC quản lý đã bán ra hơn 5,6 triệu CP này với giá 8.5, cao cấp 22 lần so với thời điểm đầu tư vào năm 2007. Sau khi MWG lên sàn đã có thời điểm giá CP này cao gấp 50 lần so với “giá gốc” MF II mua vào. Ngoài ra, MF II cũng đạt lợi nhuận gấp 9 lần giá trị đầu tư ban đầu sau khi bán ra phần vốn tại Golden Gate - công ty sở hữu các chuỗi nhà hàng như Kichi-Kichi (lẩu băng chuyền), Ashima (lẩu nấm), SumoBBQ… Bà Đặng Phạm Minh Loan, Phó Giám điều hành VinaCapital (VNC - công ty quản lý quỹ cũng có nhiều thương vụ đầu tư PE rất hiệu quả như MSN ở thời điểm chưa lên sàn), hay Bệnh viện Hoàn Mỹ, cho biết: “Tiêu chí của VNC trong các thương vụ PE là đầu tư mạnh, tham gia sâu, không chỉ rót vốn mà còn trực tiếp hỗ trợ doanh nghiệp (DN) trong điều hành, xây dựng chiến lược. Ngoài lợi nhuận, chúng tôi cũng rất tự hào được đồng hành cùng DN”.
Có lẽ, khả năng để xuất hiện quỹ PE nội địa trong tương lai gần khó xảy ra. Đây có lẽ là điều đáng tiếc bởi dòng vốn, kinh nghiệm đầu tư của khối nội vẫn có khả năng cạnh tranh một phần với các NĐT ngoại. Và như vậy, dòng vốn ngoại vẫn sẽ lại tiếp tục tung hoành trong mảng PE thêm một thời gian nữa. Đây là điều bình thường, thậm chí tất yếu trong quá trình hội nhập mà chúng ta phải chấp nhận. Ông Trần Thanh Tân, Tổng giám đốc VFM |
Quy mô của các thương vụ PE khá đa dạng, từ vài triệu đến hàng chục triệu USD. Các quỹ đầu tư nội, dù số vốn không nhiều, chỉ khoảng 5-10 triệu USD, nhưng cũng không phải quá ít để thực hiện vài thương vụ. Vả lại, có nhiều đầu tư nhiều, quy mô lớn, vốn ít lựa những DN vừa sức. Xét về kinh nghiệm đầu tư, có thể quỹ ngoại có lợi thế hơn, nhưng quỹ nội lại am hiểu thị trường trong nước hơn. Thực tế nói quỹ ngoại đầu tư, nhưng không ít quỹ có nhân viên là người Việt. Cũng có trường hợp một số CTCK đầu tư vào công ty trước khi lên sàn, hoặc nắm giữ vài năm rồi thoái vốn - cũng là hình thái tương tự PE - đã thu được thành công nhất định. Như vậy, về khả năng, quỹ nội hoàn toàn có thể đầu tư với hình thức PE.
Vậy tại sao các nhà quản lý quỹ lại bỏ lỡ loại hình này? Khi được tham khảo ý kiến, ông Andy Ho, Giám đốc điều hành VNC đặt ngay câu hỏi cho người viết: Nếu anh có 1 triệu USD, anh có dám đưa cho tôi để đầu tư PE? Các quỹ đầu tư về CP hay trái phiếu được thành lập tương đối thuận lợi bởi tính thanh khoản cao trong khi đó đầu tư PE phải thương lượng, cam kết đầu tư từ 5 năm trở lên. Đầu tư vào công ty tư nhân, mới ở dạng tiềm năng, chưa niêm yết rất khó để thoái vốn. NĐT cá nhân tại Việt Nam sẽ khó kiên nhẫn cho thời hạn như vậy. Cũng phải lưu ý thêm, tại một số nước phần lớn nguồn tiền tham gia hình thức PE không đến từ NĐT cá nhân mà đến từ các tổ chức, chẳng hạn như một quỹ của trường đại học, hay quỹ hưu trí và họ chấp nhận một thời gian dài để thu hồi vốn đầu tư.
Chuyên gia phân tích Vũ Xuân Thọ, Tập đoàn CK KIS (Hàn Quốc), chia sẻ thêm: “Các quỹ PE dành cho NĐT cá nhân của Hàn Quốc vẫn có, tuy nhiên cũng giới hạn NĐT là người có thu nhập, tài sản lớn. Những người này không chịu áp lực sinh lời trong ngắn hạn theo kiểu lướt sóng hưởng chênh lệch giá hoặc phải chia cổ tức. Theo quan điểm của tôi, để phát triển được quỹ PE cần để những người có tiền, có tư duy về đầu tư chứng khoán, cũng như các loại hình quỹ một cách rõ ràng. Nghĩa là tổ chức đầu tư phải chuyên nghiệp, hiệu quả và an toàn hơn cá nhân”. Có một thực tế là NĐT VIP với số vốn 5-10 tỷ đồng không phải là hiếm trên thị trường. Tức nếu có vài chục NĐT như vậy, việc huy động một quỹ vài trăm tỷ đồng, đầu tư vào PE không phải là điều quá khó khăn. Mặt khác, nếu chê quỹ đầu tư kém hiệu quả, liệu có bao nhiêu NĐT cá nhân sinh lời tốt hơn quỹ. Trong thực tế, vẫn có những dịch vụ ủy thác không chính thức, chẳng hạn giữa NĐT và môi giới thỏa thuận sẽ ăn chia lợi nhuận nếu môi giới sinh lãi cho tài khoản NĐT. Điều này càng khẳng định nhu cầu đầu tư là có thực.
 |
Ngoài các yếu tố mang tính khách quan, như NĐT cá nhân thích đánh ngắn, thiếu NĐT tổ chức… ở đây chính các công ty quản lý quỹ nội địa cũng cần xem lại hiệu quả hoạt động của mình. Năm 2015 ghi nhận sự thành công của một loạt quỹ đầu tư nội, nhưng giai đoạn trước đó lại không đạt như kỳ vọng. Từ năm 2013 trở về trước, một loạt quỹ đầu tư nội gặp khó khăn, sau đó bước vào giai đoạn tái cấu trúc, lập ra quỹ mở và mới cải thiện trong 1-2 năm gần đây. Khi NĐT chưa tin tưởng, quỹ càng phải nỗ lực, minh bạch. Song ở đây còn vướng một điểm, đó là các quỹ PE vốn “khét tiếng” về sự bảo mật thông tin nên NĐT cần phải đặt rất nhiều niềm tin khi bỏ tiền vào quỹ này. Nghĩa là cần một công ty quản lý quỹ có uy tín làm bảo chứng, năng lực hoạt động, hiệu quả được chứng minh trong thời gian dài, trong khi số công ty quản lý quỹ trong nước đạt được tiêu chí này chỉ đếm trên đầu ngón tay. Ông Đậu Minh Lâm, Tổng giám đốc Baoviet Fund (BVF), cho biết: “Trong tương lai, chúng tôi sẽ thành lập những quỹ đầu tư lấy tiêu chí hiệu quả là trên hết, và hoạt động đầu tư hướng đến sự thực dụng, hơn là theo những tiêu chí có phần cứng nhắc nào đó. Nhưng muốn như vậy, các sản phẩm như quỹ CP hay quỹ trái phiếu của BVF cần tiếp tục chứng tỏ khả năng sinh lợi một cách tốt nhất”.
