Hiện nay có những công ty niêm yết đang tồn tại theo kiểu “được chăng, hay chớ”. Tại những công ty này, không thấy những yếu tố gọi là trách nhiệm của lãnh đạo và cổ đông lớn, những người nắm vận mệnh của doanh nghiệp.
Sở hữu và trách nhiệm
Năm 2010, tại ĐHCĐ của một công ty có tiếng trong ngành xây dựng, khi HĐQT đưa ra phương án phát hành thêm CP nhằm cải thiện số lượng cổ phần của ban lãnh đạo, đã có ít nhất 2 quỹ đầu tư tỏ ra không hài lòng và chất vấn khá gay gắt.
Các ý kiến được đưa ra phản biện căng thẳng đến mức ông chủ tịch HĐQT kiêm tổng giám đốc công ty này nói một câu khá “thống thiết”: “Chúng tôi rất tâm huyết với công ty, nhưng tỷ lệ sở hữu lại khá thấp, quý vị nên cho chúng tôi... củ cà rốt để có động lực làm việc”. Phát biểu này cũng hàm ý về việc lãnh đạo công ty bị “dí” quá nhiều nhưng lại có “ít” phần thưởng chính đáng và điều này có thể khiến các sếp một lúc nào đó bị nản chí.
 |
Một dự án của Sông Đà Thăng Long. Ảnh: TH.TRUNG |
Giám đốc phụ trách đầu tư của một công ty quản lý quỹ lớn kể lại, vài năm trước ông từng tiếp cận một công ty kinh doanh trong một ngành nghề khá tiềm năng và khi đó doanh thu, lợi nhuận cũng đã ở mức khá tốt. Mặc dù có ý định rót vốn vào công ty này nhưng vị giám đốc đầu tư trên cuối cùng phải từ bỏ, một trong những nguyên nhân chính là vị chủ tịch HĐQT - được xem là bộ não của công ty - khi đó sở hữu cổ phần với tỷ lệ quá thấp.
Trước đề nghị của quỹ đầu tư về việc tăng tỷ lệ sở hữu công ty, vị chủ tịch HĐQT này đã từ chối với lý do… ít tiền. Thậm chí, quỹ đầu tư còn đề nghị sẽ có phương án hỗ trợ vốn cho cá nhân chủ tịch HĐQT để mua thêm CP, nhưng vẫn nhận được hai chữ “từ chối”.
“Lãnh đạo doanh nghiệp sở hữu cổ phần quá thấp có thể làm giảm tinh thần trách nhiệm với doanh nghiệp. Chưa kể một loạt rủi ro khác như trục lợi cá nhân, thâu tóm… Công ty có chuyện lãnh đạo hoàn toàn có thể phủi tay ra đi mà không một chút e ngại” - vị giám đốc đầu tư phân tích.
Cũng có những doanh nghiệp mặc dù lãnh đạo sở hữu với tỷ lệ thấp, nhưng lại hành động rất quy củ, chuẩn mực, tuy nhiên đây chỉ là số ít. Rõ ràng việc lãnh đạo doanh nghiệp sở hữu cổ phần như thế nào để hài hòa lợi ích, trách nhiệm của mình với doanh nghiệp, với các cổ đông không hề đơn giản.
Phận công ty “bèo dạt”
Nhắc đến những công ty có đòn cân nợ lớn nhất thị trường, cái tên Sông Đà Thăng Long (STL) sẽ xuất hiện trong suy nghĩ của không ít người. Tính đến 30-9, nợ phải trả của STL lên đến hơn 5.100 tỷ đồng, lớn gấp 40 lần vốn chủ sở hữu 129 tỷ đồng của công ty. Không phải đến bây giờ, mọi người mới biết STL có số nợ lớn như vậy, “danh tiếng” của STL đã nổi từ rất lâu rồi.
Điều đáng nói ở đây là phương án để giải quyết nợ không thấy đâu, trong khi công ty ngày càng khó khăn, thua lỗ. Nếu đặt câu hỏi ai sẽ lo cho STL, câu trả lời tưởng dễ nhưng lại không dễ tìm được.
Tính đến ngày 2-5-2012, ông Nguyễn Trí Dũng, Chủ tịch HĐQT của STL, nắm gần 2,9 triệu CP STL, tương đương 19% cổ phần công ty. Mặc dù ông Nguyễn Trí Dũng là cổ đông lớn, nhưng tầm ảnh hưởng của ông với STL không thể bằng Tổng công ty Sông Đà với các công ty thành viên của mình khi xưa.
Ngặt nỗi, “tổng” Sông Đà giờ đây đã không còn là cổ đông lớn của STL nữa và ngay chính “ông lớn” này cũng đang gặp không ít những thách thức. Như vậy, STL với hoạt động đầu tư kinh doanh bất động sản đang gặp hạn, lại không có một cổ đông lớn nào đủ lực hay tỏ rõ trách nhiệm để “cứu”, nguy cơ công ty sẽ bị buông xuôi, rồi rơi tự do không phải là không có.
Đầu năm 2012, khi SHN (Hanic) đứng bên bờ vực phá sản do những chuyện lùm xùm trong hoạt động của mình, nhiều người mới vỡ lẽ ra tỷ lệ sở hữu của lãnh đạo công ty lúc này đã giảm rất mạnh so với những ngày đầu lên sàn.
Việc các cổ đông lớn, lãnh đạo SHN thoái vốn đã biến SHN thành một công ty “vô chủ” đúng theo nghĩa đen của nó. Những người bên ngoài “đánh” SHN chủ yếu vì CP này có những đợt tăng giá rất khủng, trong khi cổ đông lớn nhờ thoái vốn giá cao có lãi lớn, cộng với việc công ty gặp khó khăn thì động lực có còn hay không? Đúng 2 năm trước, giá của SHN còn ở mức 20.000 đồng/CP, nhưng cuối tuần vừa qua, giá CP này đã rớt xuống dưới 1.000 đồng/CP.
Nhưng thật ra nếu SHN có giảm về 100 đồng/CP cũng chẳng ai quan tâm bởi nhà đầu tư mua vào CP này cũng chỉ để lướt sóng, nếu không có sóng thì bỏ. Còn cổ đông lớn, hay lãnh đạo doanh nghiệp đã làm gì để cứu công ty, có lẽ giá CP hiện nay của SHN cũng đã nói lên được nhiều điều.
