Năng suất quyết định chất lượng tăng trưởng

Vấn đề cốt lõi của nền kinh tế

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch - Đầu tư (KH-ĐT) Nguyễn Chí Dũng, năm 2017 kinh tế Việt Nam gặt hái nhiều thành công, trong đó lớn nhất là sau nhiều năm cả 13 mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội được Quốc hội giao dự kiến đều đạt và vượt. Nền kinh tế đang tăng trưởng tốt, tốc độ tăng trưởng GDP ước đạt 6,7%.

Tuy nhiên, trên diễn đàn Quốc hội vừa qua, nhiều đại biểu rất quan tâm đến chất lượng tăng trưởng. Một trong những yếu tố quyết định đến chất lượng cũng như cải thiện tốc độ tăng trưởng là năng suất. Công cuộc đổi mới hơn 30 năm qua đã đưa Việt Nam trở thành nước đang phát triển có mức thu nhập trung bình.

Nhưng tăng trưởng kinh tế trong nhiều năm qua chủ yếu dựa vào gia tăng vốn đầu tư, thâm dụng lao động chi phí thấp và khai thác tài nguyên đã không còn phù hợp trong điều kiện hiện nay. Vì thế, tăng năng suất là chìa khóa đưa đến tăng trưởng bền vững, là một trong những vấn đề cốt lõi đối với kinh tế Việt Nam hiện nay.

Tăng năng suất lao động đóng góp tới 89% tăng trưởng GDP năm 2017(giai đoạn 1990-2000 là 66,3% và giai đoạn 2000-2012 là 61,9%). Nhận thức rõ điều này, báo cáo của Chính phủ với Quốc hội năm 2018 đã lấy chủ đề: “Nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh, khuyến khích đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp”.

Việc nâng cao năng suất đang là thách thức lớn đối với Việt Nam. Trên thực tế Việt Nam có nhiều tiềm năng và dư địa, cơ hội để gia tăng tốc độ tăng năng suất, trước hết là phân bổ, sử dụng hiệu quả nguồn lực, chuyển đổi mạnh mẽ cơ cấu kinh tế, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, áp dụng khoa học công nghệ để tăng năng suất của từng DN, từng nội ngành kinh tế.

Đồng bộ giải pháp

Đề cập đến nguồn tăng năng suất, TS. Rajah Rasiah, Cố vấn cao cấp UN/UNDP tại Việt Nam, chia sẻ Việt Nam có thể học tập Hàn Quốc, Đài Loan và Singapore trong đầu tư vào hạ tầng, tích lũy vốn, phát triển vốn con người và định hướng xuất khẩu; tăng cường giáo dục khoa học và công nghệ; tăng cường giáo dục kỹ thuật và đào tạo tay nghề, các kỹ năng nhận thức; thu hút tài năng từ kiều dân và nước ngoài có tri thức, kỹ năng và kinh nghiệm.

Bên cạnh đó, Việt Nam cần đẩy mạnh tài trợ cho đổi mới, sáng tạo với lãi suất ưu đãi để bảo đảm rằng tài trợ cho đổi mới, sáng tạo có vị trí trung tâm; kích thích tài chính và các khoản trợ cấp không hoàn lại phục vụ nghiên cứu phát triển được dành cho các công ty định hướng xuất khẩu quốc gia; nâng vai trò của đầu tư mạo hiểm nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp và các doanh nghiệp nhỏ và vừa khác tích cực đổi mới, sáng tạo… 

Theo TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương, chương trình nghị sự về tăng năng suất cần tập trung một số điểm. Đó là hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập, tạo điều kiện và môi trường kinh doanh thuận lợi nhất cho DN, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân.

Trong đó, tập trung vào các định hướng: sử dụng chuẩn mực toàn cầu và thực tiễn quốc tế tốt của kinh tế thị trường hiện đại trong thiết kế, giám sát và đo lường kết quả của cải cách thể chế, cải tiện môi trường kinh doanh. Cạnh tranh thị trường công bằng là động lực chính thúc đẩy gia tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực, gia tăng năng suất lao động, giùp hoạt động kinh doanh tự do, thuận lợi và an toàn hơn, giảm rủi ro và chi phí. 

TS. Cung nhấn mạnh việc đổi mới vai trò, chức năng và nâng cao hiệu quả hoạt động của Chính phủ trên tinh thần Chính phủ kiến tạo để tăng năng suất, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, giúp nền kinh tế vượt qua bẫy thu nhập trung bình bằng cải cách bộ máy, cải cách thủ tục hành chính, xây dựng chính phủ điện tử…

Nhóm giải pháp tiếp theo là nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực, đặc biệt nguồn lực do Nhà nước phân bổ hoặc tham gia phân bổ như đầu tư công, đất đai, tài nguyên, tài sản nhà nước. Trong đó tập trung đẩy mạnh cơ cấu lại đầu tư công, khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, tham nhũng, lãng phí, nợ đọng xây dựng cơ bản… Cuối cùng, tiền đề của các nhóm giải pháp trên là Chính phủ cần có những biện pháp củng cố nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định và thuận lợi cho tăng năng suất.

Cải cách toàn diện

Phát biểu tại diễn đàn, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng cải thiện năng suất không chỉ nâng cao năng suất của người lao động còn nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn, năng suất vốn, quan trọng nhất phải nâng cao được năng suất các yếu tố tổng hợp (TFP).

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, cải thiện năng suất chính là nền tảng của nâng cao năng lực cạnh tranh của mọi quốc gia. Để nâng cao năng suất vốn, hiệu quả sử dụng nguồn lực, Việt Nam đang tiến hành cải cách mạnh mẽ hệ thống ngân hàng, các thị trường tài chính theo hướng tăng quy mô, tính minh bạch và cạnh tranh lành mạnh; quyết liệt cải cách khu vực DNNN, nơi nắm giữ một nguồn vốn lớn của nền kinh tế nhưng việc sử dụng vốn chưa đem lại hiệu quả tương xứng… Để cải thiện năng suất lao động, Chính phủ Việt Nam luôn ưu tiên bố trí ngân sách, đồng thời khuyến khích các DN, nguồn lực xã hội đẩy mạnh đầu tư cho giáo dục và đào tạo.

Một vấn đề lớn Việt Nam rất quan tâm thực hiện theo lộ trình, là cải cách tiền lương, tiền công theo nguyên tắc thị trường, phù hợp giữa tăng tiền lương và tăng năng suất lao động; thực hiện tái cơ cấu kinh tế, chuyển dịch lao động từ lĩnh vực nông nghiệp năng suất còn thấp sang khu vực công nghiệp, dịch vụ có năng suất cao hơn nhằm nâng cao hơn, bền vững hơn năng suất tổng thể quốc gia; nâng cao năng suất các yếu tố tổng hợp TFP thông qua việc tăng cường đầu tư cho khoa học, ứng dụng công nghệ tiên tiến, tăng chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển; chủ động hội nhập quốc tế trên tinh thần phát huy nội lực, vượt qua thách thức, khai thác có hiệu quả các cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do…