Niềm tin của doanh nghiệp "suy giảm"
Thuyết trình tại lễ công bố Chỉ số PCI vào sáng ngày 9-5, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế VCCI, Giám đốc Dự án Sáng kiến Chỉ số Xanh cấp tỉnh (PGI), cho biết khó khăn lớn nhất mà doanh nghiệp gặp phải trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Thậm chí khó khăn hơn so với năm 2022 là về tiếp cận tín dụng, tìm kiếm mặt bằng kinh doanh, tìm kiếm nhà cung cấp, tìm kiếm nhân sự, chất lượng cơ sở hạ tầng, biến động thị trường, biến động chính sách pháp luật, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, đảm bảo thực hiện hợp đồng, và thiên tai, biến đổi khí hậu.
Trong đó, năm vấn đề khó khăn lớn nhất mà các doanh nghiệp gặp phải, theo khảo sát PCI 2023, bao gồm: tiếp cận vốn (57,1%), tìm kiếm khách hàng (49%), biến động thị trường (34,5%), khó khăn từ tác động của dịch bệnh Covid-19 (25,5%) và tìm kiếm đối tác kinh doanh (17,1%).
Cụ thể, 57,1% doanh nghiệp phản ánh khó khăn lớn nhất mà các doanh nghiệp gặp phải là tiếp cận tín dụng. Xét theo chuỗi thời gian, đây cũng là con số cao nhất từ trước đến nay trong khảo sát doanh nghiệp thường niên của VCCI. Chúng tôi sẽ phân tích kỹ hơn những vấn đề cụ thể của tiếp cận tín dụng ở nội dung tiếp theo trong mục này.
Phân theo lĩnh vực sản xuất kinh doanh, 60% doanh nghiệp trong lĩnh vực xây dựng đang gặp khó khăn trong tiếp cận tín dụng, cao nhất trong các nhóm; kế đến là các doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản, với con số 58%. Có 61% doanh nghiệp ở khu vực Đông Nam bộ và 59% doanh nghiệp ở vùng ĐBSCL gặp khó khăn về tiếp cận tín dụng. Xét theo định hướng thị trường, 57% doanh nghiệp định hướng thị trường nội địa và 52% doanh nghiệp định hướng xuất khẩu gặp khó khăn trong tiếp cận tín dụng.
Bên cạnh tiếp cận tín dụng, tìm kiếm khách hàng vẫn là khó khăn thường trực của nhiều doanh nghiệp với 49% trong khảo sát 2023 và đứng thứ 2 trong số 14 khó khăn cụ thể của doanh nghiệp.
Dù vậy, tỷ lệ doanh nghiệp gặp khó khăn về tìm kiếm khách hàng đã giảm dần từ năm 2021, cho thấy các doanh nghiệp đang thích nghi với các khó khăn và chủ động xoay sở tìm kiếm khách hàng. Kết quả này cũng có thể đến từ việc các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp của chính quyền đa dạng hóa khách hàng, thị trường đang phát huy tác dụng.
Khó khăn lớn tiếp theo mà các doanh nghiệp phản ánh trong khảo sát 2023 là biến động thị trường, với 34,5% doanh nghiệp lựa chọn. Con số này đã tăng tới 10,7 điểm phần trăm so với kết quả khảo sát năm 2022 (23,8%). Đây là khó khăn có sự gia tăng tỷ lệ doanh nghiệp lựa chọn cao nhất so với năm 2022.
Địa phương “sợ” đổi mới, đi đầu
Đáng lưu ý, ông Đậu Anh Tuấn cho biết, khi doanh nghiệp được khảo sát về kế hoạch kinh doanh trong 2 năm tới, mức độ lạc quan của doanh nghiệp ở mức thấp so với những năm trước.
Cụ thể, chỉ 27% doanh nghiệp cho biết sẽ mở rộng sản xuất kinh doanh trong 2 năm tiếp theo, giảm đáng kể từ con số 35% của năm 2022. “Con số 27% này cũng thấp hơn cả mức đáy trước đây là năm 2012-2013 khi nền kinh tế Việt Nam phải đối mặt với tác động kép của khủng hoảng tài chính toàn cầu và những bất ổn kinh tế vĩ mô trong nước”, ông Đậu Anh Tuấn chia sẻ.
Dữ liệu khảo sát còn cho thấy tỷ lệ doanh nghiệp dự kiến giảm quy mô kinh doanh hoặc đóng cửa doanh nghiệp trong khảo sát 2023 lên tới 16,2%. Con số này cao hơn đáng kể so với mức 10,7% được ghi nhận trong khảo sát năm 2022 và gần bằng mức cao kỷ lục 16,6% của khảo sát 2021 khi Việt Nam còn nằm trong tâm dịch Covid-19.
Cùng với đó, các doanh nghiệp quy mô càng nhỏ thì mức độ lạc quan càng suy giảm. Trong khi đó, các doanh nghiệp phía Bắc lại có sự lạc quan hơn các doanh nghiệp phía Nam.
Ông Đậu Anh Tuấn cũng cho biết, những biến động chính sách, pháp luật là khó khăn cần phải lưu ý. Đầu tiên, con số khảo sát của năm 2023 đã tăng so với năm 2022 (9,5%), làm gián đoạn xu hướng giảm của chỉ tiêu này trong các năm 2018-2022. Kế đến, chỉ tiêu này đã tăng khoảng 5,1 điểm phần trăm so với năm trước đó, đây là mức tăng lớn thứ 2 trong số các nội dung khảo sát trong năm 2023. Dấu hiệu này có thể là hệ quả của những biến động chính sách trong điều hành thị trường xăng dầu, điện, trái phiếu trong năm vừa qua.
“Thực tế là niềm tin suy giảm, khảo sát cho thấy nhiều địa phương cho biết đã không còn dám đổi mới, đi đầu. Do đó, cần phải có những giải pháp hữu hiệu để xốc lại niềm tin của chính quyền các địa phương là điều cần thiết phải làm lúc này”, ông Đậu Anh Tuấn nhận xét.
