Những bất ngờ không định hình thế kỷ 21

Thế kỷ 20, cuộc đại chiến thế giới lần thứ 2 bắt đầu năm 1939 làm chết 85 triệu người và kết thúc năm 1945. Tiếp đến, cuộc chiến tranh lạnh là kết quả của sự đối đầu 2 hệ thống chính trị, sự sụp đổ bức tường Berlin. Rồi Ukraine chìm ngập trong bụi nguyên tử của nhà máy Chernobyl...

Tất cả đều nhìn thấy, sờ thấy và cảm nhận được sự vận động, quy trình, diễn tiến và kết quả, bởi chúng được phơi bày hiển hiện trước mắt chúng ta. 

Bước vào thế kỷ 21, có những chuyện chỉ thấy được kết quả không biết nó xuất phát từ đâu, vận hành ra sao và đối phó thế nào. Đó là những thứ không dễ và không hề nắm bắt được, chúng mờ ảo, biến hóa bất định. Các nhà khoa học chỉ ra 3 điều ở trong trạng thái đó: khủng bố quốc tế, Covid-19 và tin học ảo.

Khủng bố quốc tế: Bóng ma ẩn hiện khắp nơi

Tiềm ẩn từ thế kỷ 20, nhưng vào thế kỷ 21 mới bộc phát ra lực lượng khủng bố quốc tế vô hình, và ngay lập tức trở thành bóng ma đe dọa khắp thế giới. Ngày 11-9-2001 cả nước Mỹ bàng hoàng không hiểu chuyện gì xảy ra, khi không tặc cướp 4 máy bay tấn công nước Mỹ.

Nặng nhất trong số đó là tòa tháp đôi Trung tâm Thương mại thế giới sụp đổ, làm hơn 3.000 người chết, 25.000 người bị thương. Lúc này nước Mỹ mới nhận diện lờ mờ kẻ thủ ác là lực lượng Hồi giáo cực đoan Al-Qaeda với kẻ cầm đầu là Osama Bin Laden.

Mỹ cùng đồng minh phát động cuộc chiến toàn cầu chống lực lượng khủng bố này. Nhưng sau 20 năm nó vẫn tồn tại dai dẳng và lan rộng ra nhiều nước trên thế giới. Nó như bóng ma, ẩn hiện khắp nơi. 

Thủ lĩnh Bin Laden bị tiêu diệt năm 2011, ngay lập tức có thủ lĩnh khác lên thay trẻ hơn, đông và táo tợn hơn. Nhóm này bị xóa sổ, nhóm khác xuất hiện giống như con quái thú chặt đầu này mọc lên nhiều đầu khác.

Chúng có cơ sở ở nhiều nơi trên thế giới như Paskistan, Afganistan, Syria, Iraq, các nước vùng Kakaz của Trung Á (Liên Xô cũ), Indoneisa…

Phương thức khủng bố thay đổi liên tục, từ tấn công tự sát bằng cách quấn đai thuốc nổ quanh người, cài thuốc nổ vào đế giày, thắt lưng, nước uống lên máy bay; đến tấn công bằng dao, bằng xe hơi lao vào chỗ đông người, cứ loại trừ kiểu này chúng sáng tạo ra kiểu khác mới hơn, tinh vi hơn.

Lực lượng khủng bố có khi huy động cả nhóm tấn công đại sứ quán, bệnh viện, nhà thờ, trường học; cũng có khi sử dụng chiến thuật “con sói đơn độc”, một mình gây ra các vụ nổ, tan biến thành khói bụi. 

Tình báo Mỹ đã bỏ bao công sức, tiền của, nhân mạng nhưng không sao trả lời được chính xác căn cứ ở đâu, có bao nhiêu nhánh, bao nhiêu người, khi nào một cuộc thảm sát xảy ra.

Cho đến nay, không ai đưa ra được nhận định rằng lực lượng khủng bố quốc tế tồn tại trong bao lâu nữa, nó sẽ đi về đâu, làm thế nào tiêu diệt được nó? Đây thực sự là cuộc chiến dai dẳng, mệt mỏi không biết đến hồi kết.

 Đại dịch Covid-19: Không nhận diện nhưng biến hóa rất nhanh

20 năm sau, một kẻ thù vô hình và vô cùng nguy hiểm xuất hiện làm đảo lộn toàn bộ đời sống của nhân loại từ quốc tế, quốc gia đến từng cá nhân: đại dịch Covid-19. Nó được phát hiện từ Vũ Hán (Trung Quốc) vào tháng 12-2019, đã đưa nhân loại đi từ bất ngờ này sang bất ngờ khác.

Ngay bản thân Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ban đầu cũng chỉ coi nó là loại virus bình thường. Nhưng chỉ vài tuần sau, nó tác oai tác quái gây ra thảm kịch chưa từng có: sau 2 năm đã có hơn 300 triệu ca nhiễm, 5,5 triệu người tử vong. 

Tất cả quốc gia dồn toàn bộ sức mạnh chống chọi với nó, nhưng luôn trong thế bị động bởi nó quá nguy hiểm, không nhận diện được và biến hóa rất nhanh, liên tục từ Alpha, Beta, Gamma, Delta và bây giờ là Omicron. Các virus sau bạo phát hơn, phát tán nhanh và rộng hơn các virus trước.

Rất nhiều giải pháp, cách thức chẩn đoán, điều trị thất bại, rất nhiều dự báo trật lấc. Hàng chục hãng sản xuất vaccine cấp tốc, rút ngắn quy trình, rồi đưa vào sử dụng, chưa được bao lâu lại phải nghiên cứu bổ sung để chống đỡ với loại virus mới xuất hiện. 

Trong lịch sử chưa bao giờ có giai đoạn các quyết định của chính phủ, thái độ, hành động của người dân lại xung đột nhau nhiều như thế. Chính sách mới liên tục ban hành, có nhiều văn bản vừa ban hành ra chưa khô mực lại bị bãi bỏ.

Cả nhân loại căng mình ra nhưng như đấm vào chỗ trống. Có lúc coi chống dịch như chống giặc, nơi nóng bỏng nhất là mặt trận, coi covid là kẻ thù cần tấn công, phải chiến thắng. Nhưng rốt cuộc không biết giặc ở đâu, khi nào xuất hiện, xuất hiện ở đâu, hình thù nó như thế nào, tấn công nó bằng cái gì. Ngay chuyện nó sinh ra từ đâu?

Từ rò rỉ phòng thí nghiệm hay được truyền từ loại dơi cho đến nay không ai xác quyết được. 

Công ty Astrazeneca nghiên cứu vaccine chống lại Beta vào tháng 6-2021, nhưng mới thử nghiệm trên 28.000 tình nguyện viên chưa có kết quả, phải bỏ vì Delta xuất hiện. Kết cục không tiêu diệt được nó, mọi cố gắng chỉ là giảm thiệt hại về nhân mạng.

Trong cuộc chiến vô hình này, cuối cùng con người phải chấp nhận và sống chung linh hoạt với nó. Lúc này cả thế giới nín thở đợi kết luận của các công ty nghiên cứu vaccine như Astrazaneca, Jonhnson & Johnson, Pfizer-BioNtech, xem các vaccine đang dùng có tác dụng gì với biến thể Omicron, hay phải làm ra loại mới.

Hy vọng về thế giới trở lại bình thường, các loại biến thể virus corona biến mất trở nên mờ mịt. Không quá bi quan nhưng cũng khó nói lạc quan được. 

Tin học ảo: Vận hành ảo nhưng hệ quả thật
Hệ quả thực của một thực tại ảo. Về chuyện này sẽ có người không đồng ý, tranh luận lại, nhưng không sao. Công nghệ thông tin xét theo góc độ nào đó cũng có phần mù mờ, nhất là hệ quả tiêu cực của nó. Có người cả đời tiết kiệm được vài trăm triệu đồng, ngày nọ bị kẻ trộm xâm nhập tài khoản lấy đi mất.

Chả biết nó là ai, mặt ngang mũi dọc như thế nào, bằng cách nào nó cuỗm hết tiền của mình, chỉ biết không còn tiền nữa. Có nhiều người không thù oán, không biết con cái nhà ai, nhưng tự dưng họ nhảy xổ vào dựng đứng chuyện, chửi mắng mình, ném đá xây được cả tòa cao ốc. 

Trước đây nói chuyện trộm cắp, đánh chửi nhau người ta nghĩ đến ai đó có định danh, có địa chỉ và cả công cụ, vũ khí này nọ. Nhưng bây giờ có quá nhiều chuyện xảy ra từ lừa đảo, hạ nhục nhau, tẩy chay đến chuyện tày đình như lôi kéo lật đổ thể chế diễn ra sôi sùng sục, làm nhiều người phát điên, thậm chí phải tự tử nhưng lại chả cảm nhận được nó ngoài đời thực.

Bởi lẽ, nó diễn ra ở cái nơi mông lung nào đó mà người ta gọi là sóng, là hạt, là quang, là đám mây. Đi sâu vào những chuyện này thật khó bàn bởi cái vận hành ảo, hệ quả lại thật. 

Thế kỷ 21 mới đi được gần 1/4 quãng đường, những bất ngờ sẽ còn xuất hiện, cái gì, ở đâu, khi nào? Thật khó đoán định. Nhưng có điều chắc chắn nhân loại cần tâm thế để đón nhận những bất ngờ không đón định tiếp theo.

Bởi chính con người đã đóng góp nhiều nhất cho việc làm mất sự cân bằng của hệ sinh thái này, con người tham vọng làm bá chủ tự nhiên, thay đấng tối cao sáng tạo ra thế giới thứ 2, đó là “thế giới nhân tạo”.