Những ngày làm 15 số báo đầu tiên

Sau chiến thắng Buôn Ma Thuột (10-3-1975) không lâu, cấp trên triệu hồi những phóng viên Báo Giải Phóng đi công tác xa về nhận nhiệm vụ mới: Chuẩn bị ra báo tại Sài Gòn! Khi về đến Tòa soạn, thủ trưởng Nguyễn Huy Khánh - Hai Khuynh cho chúng tôi xem Đề án công tác của bộ phận trọng điểm Ban Tuyên huấn Trung ương Cục.

Đề án quy định những nội dung, nhiệm vụ rất cụ thể, trong đó phải xuất bản ngay Báo Giải Phóng giữa Sài Gòn. Để thực hiện đề án, cả Tòa soạn khẩn trương tập trung vào những việc được phân công. Họa sĩ Dũng Tiến chịu trách nhiệm vẽ hàng chục kiểu manchette để cấp trên chọn, với yêu cầu cũng là chữ “Giải Phóng” nhưng khác hoàn toàn với manchette đang dùng. Chúng tôi phác thảo nội dung, hình thức mấy trang ruột cho 3 số báo đầu tiên, có nghị luận, phóng sự, chân dung với đề tài hòa giải, hòa hợp dân tộc, xây dựng đất nước hòa bình, thống nhất. Hai trang ngoài sẽ là tin, bài thời sự nóng nhất, trong đó có thể có Thông cáo số 1 của Bộ Tư lệnh Quân Giải phóng Sài Gòn - Chợ Lớn. Sau đó là làm bản kẽm ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh, các ông Nguyễn Hữu Thọ, Huỳnh Tấn Phát. Bộ phận tiền phương theo các cánh quân tiến về Sài Gòn, bộ phận ở lại căn cứ ra những số báo cuối cùng giữa chiến khu. Bộ phận tiền phương gồm bộ khung lãnh đạo là Hai Khuynh, Tô Quyên, Vũ Tuất Việt, các biên tập viên, họa sĩ, nhiếp ảnh Nguyễn Hồ, Minh Hiền, Trí Việt, Dũng Tiến, Nguyễn Đặng, Huỳnh Đức, Ngọc Loát, Khắc Điệp và một tổ nhà in. Ban Biên tập lắp ghép ngay một tòa soạn tiền phương, trong đó có nhóm cán bộ Thành đoàn từ Sài Gòn lên dự lớp huấn luyện ở chiến khu, đã được điều về Báo Giải Phóng trước đó vài tuần. Duy nhất có một phóng viên Báo Thống Nhất ở Hà Nội gia nhập đội ngũ. Đó là Huỳnh Tám, người gốc Sài Gòn tập kết ra Bắc vừa theo đại quân trở về. Tất cả chúng tôi đặt niềm tin vào thủ trưởng Hai Khuynh bởi tầm nhìn và tài tổ chức của ông, bởi các mối quan hệ trong nội thành Sài Gòn mà ông có, ông biết.

Sáng 30-4-1975, từ Bến Củi, chúng tôi theo quốc lộ 22 hướng về Sài Gòn. Khi dừng lại giữa cánh đồng ngoại vi thị trấn Trảng Bàng, bất ngờ được tin qua radio: Tổng thống Dương Văn Minh đọc lời kêu gọi Quân lực Việt Nam Cộng hòa hạ vũ khí đầu hàng không điều kiện quân giải phóng. Không có ngôn từ nào diễn tả nỗi niềm hân hoan trong lòng chúng tôi trong giây phút ấy.

Chúng tôi đến 174 Hiền Vương (nay là đường Võ Thị Sáu, quận 3, TPHCM), trụ sở đảng Dân chủ và Báo Dân chủ của tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, cũng là nơi được cấp trên chỉ định đặt Tòa soạn Báo Giải Phóng. Thủ trưởng Hai Khuynh đưa ra quyết định ngay: Ngày mai, tất cả gặp nhau tại 174 Hiền Vương. Trong khi khẩn trương chuẩn bị ra Báo Giải Phóng theo kế hoạch từ chiến khu thì cấp trên yêu cầu phải có ngay tờ báo mang tên Sài Gòn Giải Phóng. Thủ trưởng Hai Khuynh cùng họa sĩ Dũng Tiến lên ý tưởng và vẽ manchette Sài Gòn Giải Phóng. Tôi đã góp ý nên thêm vào dưới manchette tiêu đề “Tiếng nói của nhân dân Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định”.

Khuya 5-5-1975, Báo Sài Gòn Giải Phóng số 1 ra đời. Đêm đó, tòa soạn như một ngày hội. Số lượng bài và hình ảnh chuẩn bị đủ để in vài chục trang. Báo chỉ có 4 trang, nên phải chọn lọc thật cần thiết cho số ra mắt. Bài xã luận lấy cảm hứng từ bài thơ Toàn thắng về ta của nhà thơ Tố Hữu, được xử lý lại và đặt tít vào giờ chót. Loạt tin và bài viết về cuộc sống Sài Gòn trong những ngày đầu tiếp quản đã phát huy tác dụng. Tờ báo đã cho thấy không khí nô nức mừng chiến thắng và ý thức công dân chuẩn bị bắt tay vào xây dựng chính quyền mới, xã hội mới.

Trong 5 ngày đêm chuẩn bị ra số Báo Sài Gòn Giải Phóng đầu tiên và 14 số báo tiếp theo, mỗi đêm chúng tôi ngủ trên sàn nhà, nhiều nhất cũng chỉ vài tiếng đồng hồ. Đến bữa ăn, chị nuôi đem cơm nấu bằng chảo gang quân dụng mang từ rừng ra đến tận bàn làm việc, nhưng bù lại, không khí làm báo chưa bao giờ sôi nổi đến vậy. Chúng tôi càng được khích lệ khi có nhiều nhà báo trong số 23 nhật báo đối lập với chính quyền Sài Gòn và sinh viên, học sinh yêu nước đã tìm đến Tòa soạn tự nguyện nhận viết tin, bài, chụp ảnh và dẫn đường; chủ nhà in và anh chị em công nhân Tân Minh Ấn quán ở 432 đường Hồng Thập Tự (nay là đường Nguyễn Thị Minh Khai, trụ sở Báo Sài Gòn Giải Phóng hiện nay) cũng nhiệt tình hợp tác.