Dự án Hỗ trợ chính sách thương mại và đầu tư của châu Âu (EU-MUTRAP) đã tổ chức hội thảo "Quy chế ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP) của Liên minh châu Âu (EU) - cơ hội cho các DN Việt Nam". Tại hội thảo, các diễn giả đã giới thiệu những cơ hội mới cho DN Việt Nam khi xuất khẩu vào thị trường EU kể từ ngày ngày 1-1-2014. Điều này sẽ tạo ra nhiều cơ hội hơn cho DN Việt Nam khi xuất khẩu vào thị trường này.
Cơ hội tăng mạnh thị phần
Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, năm 2012 EU đã trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch đạt 20,31 tỷ USD, tăng 22,7% so với cùng kỳ và chiếm 17,7% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa cả nước. Các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam sang thị trường EU trong năm 2012 và chiếm tới 75% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này vẫn là các sản phẩm truyền thống có thế mạnh như: dệt may, giày dép, cà phê, hải sản, máy vi tính.
 |
Thị phần hàng may mặc Việt Nam vào EU có thể tăng đạt 10,5% nhờ GSP. |
Theo GSP mới, tiêu chí trưởng thành của các nhóm hàng hóa nâng từ 15% lên 17,5% (trừ dệt may nâng từ 12,5% lên 14,5%). Chính vì thế, giày dép của Việt Nam vốn trưởng thành trong giai đoạn 2008-2013 sẽ được hưởng lại GSP giai đoạn 2014-2016.
Ông Trần Ngọc Quân, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường Châu Âu (Bộ Công Thương), chia sẻ khi GSP mới được áp dụng, hàng hóa chủ lực của Việt Nam xuất sang châu Âu sẽ tăng mạnh. Cụ thể, thị phần của cà phê, chè theo GSP hiện hành là 12,11%, nếu áp dụng GSP mới thị phần cà phê, chè Việt Nam có thể lên tới 21,68%. Tương tự GSP mới sẽ giúp tăng thị phần của thủy sản từ mức hiện hành là 9,89% lên 19,01%. Ngành may mặc có thể tăng từ 7,46% lên mức 10,5%. Gỗ từ 1,39% lên mức 3,92%, ngành nhựa tăng từ 5,72% lên mức 16,04%.
Tuy nhiên, để nắm được cơ hội gia tăng thị phần như trên, DN cần phải hiểu làm sao áp dụng thành công để hưởng GSP, đặc biệt là đáp ứng các quy tắc xuất xứ hàng hóa hết sức khắt khe của GSP. Ông Nguyễn Hữu Nam, Trưởng phòng Pháp chế, Phòng Thương mại công nghiệp Việt Nam tại TPHCM (VCCI - HCM), cho biết DN nên lưu ý đến quy tắc xuất xứ cộng gộp để có thể hưởng được những ưu đãi này. Hiện nay quy định cộng gộp được EU áp dụng cho các quốc gia trong khu vực Asean.
Thí dụ, khi DN Việt Nam nhập nguyên liệu từ Malaysia về sản xuất sau đó xuất khẩu vẫn được hưởng ưu đãi thuế quan. “Trên thực tế khá nhiều DN không hiểu rõ quy định. Và đến nay theo những ước lượng có cơ sở, mới có khoảng 30% DN tận dụng được các ưu đãi” - ông Nam nói.
Thách thức từ GSP
Song hành cùng các cơ hội, GSP cũng mang đến nhiều thách thức mà DN và cả các cơ quan chức năng Việt Nam phải tỉnh táo để tìm cách giải quyết. Cụ thể, ông Nam cảnh báo với GSP mới, một số nước có thu nhập cao hoặc thu nhập trên trung bình sẽ không còn nằm trong danh sách hưởng GSP, đồng thời một số nhóm hàng thuộc các nước như Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia... đã thuộc danh sách nhóm “trưởng thành” và không còn được hưởng ưu đãi nữa. Điều này có thể gây ra hiện tượng gian lận thương mại về xuất xứ hàng hóa.
Sự tăng trưởng mạnh mẽ của xuất khẩu Việt Nam sang EU một phần nhờ những lợi ích GSP mang lại. Từ năm 2014, một số sản phẩm xuất khẩu trong đó có giày dép sẽ được hưởng mức thuế ưu đãi hơn theo GSP mới. Ông Franz Jessen, |
Đáng lo ngại nhất là việc nhập hàng từ Trung Quốc, sau đó biến thành hàng Việt Nam xuất khẩu để hưởng ưu đãi. Để hạn chế việc này cơ quan chức năng phải có chiến lược để bảo vệ hàng hóa Việt Nam. Ngoài ra, việc tăng trưởng nhanh về thị phần của một số mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường EU có thể khiến những mặt hàng này rơi vào ngưỡng trưởng thành hoặc rơi vào ngưỡng tự vệ trong GSP, khi đó sẽ không còn được hưởng ưu đãi thuế quan.
Theo lời khuyên của các chuyên gia, để tránh việc này các DN cần chủ động đa dạng hóa thị trường, chuyển sang một số thị trường khác cũng có ưu đãi GSP. Ngoài ra, các hiệp hội ngành hàng, nhất là những ngành có tỷ trọng xuất khẩu cao, cần sớm thông tin để các DN thành viên nhận thức rõ những khó khăn sẽ phải vượt qua.
Tuy nhiên, để có thể bị xếp vào nhóm hàng hóa thuộc ngưỡng trưởng thành (thị phần xuất khẩu một mặt hàng của một nước vượt qua mức 17,5% tổng thị phần của tất cả các nước xuất khẩu sang EU trong cùng ngành, hàng) thì EU sẽ theo dõi mặt hàng đó trong 3 năm liền. Nếu 3 năm liên tiếp đều vượt ngưỡng 17,5% thì mới áp dụng. Ngoài ra khi đạt ngưỡng trưởng thành thì vẫn được hưởng thêm 1 năm trước khi chính thức không được hưởng ưu đãi nữa.
Hiện cả các cơ quan chức năng và DN đều kỳ vọng FTA Việt Nam - EU sẽ kết thúc đúng như dự kiến. Như vậy vào năm 2016, khi GSP mới hết hiệu lực cũng là khi FTA chính thức có hiệu lực. Chúng ta có thể tiếp tục được hưởng các ưu đãi thuế quan mới. Điều này cho thấy việc EU đưa ra GSP mới sẽ mở ra nhiều cơ hội hơn là mang đến những thách thức, vì nếu có sự kết hợp chặt chẽ của các cơ quan chức năng và sự tìm hiểu kỹ lưỡng của DN, chúng ta có thể hóa giải phần nào thách thức.
