Thời gian gần đây xuất hiện các chứng thư bảo lãnh thanh toán “ngoài luồng” trong hệ thống NH, NHNN đã có công văn khuyến cáo tình trạng này. Điều này một mặt do doanh nghiệp (DN) chưa nắm rõ các nguyên tắc về bảo lãnh thanh toán tại các chi nhánh NH nên đã tạo cơ hội cho nhiều cá nhân trục lợi, lừa đảo; mặt khác cũng cho thấy việc quản lý nhân sự tại các chi nhánh, phòng giao dịch của các NHTM có vấn đề. Vụ việc chứng thư bảo lãnh khống, không có giá trị được phát hành tại chi nhánh NHTMCP Phát triển nhà TPHCM (HDBank): chi nhánh Thăng Long (Hà Nội) và Phòng giao dịch Long Bình Tân (thuộc HD Bank Đồng Nai) đang là hồi chuông cảnh tỉnh cho các DN.
Bài học kinh nghiệm cho DN
Ngày 15-6-2012, ĐTTC có nhận được đơn phản ánh của bà Hoàng Thị Tuyển, Giám đốc CTCP Viễn thông An Đô, về việc HDBank Thăng Long không thực hiện nghĩa vụ thanh toán theo thời hạn ấn định của thư bảo lãnh đã phát hành và có dấu hiệu lợi dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.
Theo bà Hoàng Thị Tuyển, ngày 12-1-2012, Công ty Viễn thông An Đô (gọi tắt là An Đô) có ký hợp đồng mua bán số 1201/HĐMB/AD-AA với Công ty TNHH Sản xuất vật liệu mới Á Âu (gọi tắt là Á Âu) và được bảo lãnh thanh toán số 12.01.2012/BL-HDB013 của HDBank Thăng Long, do ông Lê Quý Hiển, Giám đốc chi nhánh, ký với thời hạn bảo lãnh 140 ngày kể từ ngày nhận hàng.
Sau khi nhận thư bảo lãnh thanh toán, An Đô cũng làm đúng thủ tục là làm văn bản xác nhận lại từ HDBank Thăng Long về tính hợp pháp của chứng thư bảo lãnh thanh toán nêu trên và yêu cầu cung cấp giấy ủy quyền về quyền hạn của Giám đốc HDBank Thăng Long từ Hội sở.
HDBank Thăng Long đã xác nhận có phát hành thư bảo lãnh số 12.01.2012/BL-HDB013 nhưng không cung cấp giấy ủy quyền về quyền hạn.
Ngày 17-1-2012, An Đô tiến hành giao hàng và xuất hóa đơn với tổng số tiền là 10,6 tỷ đồng (làm tròn số). Gần đến hạn thanh toán, An Đô liên tục “nhắc nợ” Á Âu nhưng đối tác vẫn không thanh toán bất kỳ một khoản tiền hàng nào.
Trước sự chây ì của khách hàng, căn cứ theo hợp đồng, An Đô yêu cầu HDBank Thăng Long trả tiền theo cam kết trong bảo lãnh thanh toán. Cụ thể, ngày 14-5-2012, An Đô đã gửi công văn yêu cầu HDBank Thăng Long thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh thanh toán, thời hạn muộn nhất là ngày 17-5-2012.
Sau đó, có ít nhất 2 lần nữa An Đô gửi công văn yêu cầu thanh toán tới HDBank Thăng Long và Hội sở chính của HDBank tại TPHCM, song người có trách nhiệm liên quan vẫn bặt vô âm tín, không thể liên lạc.
ĐTTC đã liên hệ với Hội sở và được biết chứng thư bảo lãnh thanh toán do ông Lê Quý Hiển, Giám đốc HDBank Thăng Long, ký là chứng thư khống, không có giá trị. Chứng thư trên thực hiện không đúng quy định của NHNN, sai quy trình nội bộ, vượt thẩm quyền được giao và không được hạch toán vào hệ thống sổ sách Hội sở của HDBank.
Chính vì vậy, sự việc có dấu hiệu lừa đảo của cá nhân Giám đốc chi nhánh HDBank Thăng Long Lê Quý Hiển. HDBank đã chuyển hồ sơ cho Công an TP Hà Nội xác minh làm rõ và giải quyết theo quy định của pháp luật.
Về nguyên tắc, để tránh rủi ro khi làm thủ tục mở thư bảo lãnh thanh toán, DN thường thuê luật sư tư vấn, nếu không bên mua và bên bán phải am hiểu về phương thức thanh toán mới mẻ nhưng đầy rủi ro này.
Lẽ ra trách nhiệm của Á Âu phải xác nhận thư bảo lãnh này có thật hay không, cung cấp giấy ủy quyền thể hiện thẩm quyền, quyền hạn của Giám đốc chi nhánh HDBank Thăng Long đối với việc cấp bảo lãnh thanh toán. An Đô có trách nhiệm phải kiểm tra lại từ HDBank Thăng Long hoặc có thể kiểm tra từ Hội sở HDBank.
Thế nhưng, thực tế An Đô chỉ làm được nửa đường. Hoạt động giao nhận hàng giữa Á Âu và An Đô vẫn diễn ra khi không có giấy ủy quyền của ông Lê Quý Hiển. Việc này đã mở ra cơ cho hội HDBank Thăng Long mở bảo lãnh thanh toán mà không thông qua Hội sở nhằm hưởng trọn khoản phí.
Xem lại nhân sự NH
Trước đó, một vụ việc tương tự cũng đã xảy ra tại chi nhánh của HDBank ở tỉnh Đồng Nai và đã được đưa ra xử lý. Theo kết luận của Cơ quan An ninh điều tra (ANĐT) - Công an tỉnh Đồng Nai, ông Khiếu Ngọc Anh, trong thời gian giữ chức vụ Trưởng phòng giao dịch HDBank Long Bình Tân đã ký phát hành 2 chứng thư bảo lãnh vượt thẩm quyền cho CTCP Tập đoàn Hiệp Đồng Tâm (gọi tắt là Hiệp Đồng Tâm) để thanh toán hợp đồng mua bán xăng với Công ty TNHH MTV Tổng công ty 28 (Bộ Quốc phòng) với tổng giá trị gần 5 tỷ đồng.
 |
Giao dịch tại HDBank. Ảnh: LÃ ANH |
Vấn đề đặt ra là vì sao ký bảo lãnh thanh toán nhưng không yêu cầu Hiệp Đồng Tâm có tài sản đảm bảo? Thật ra trước đó Khiếu Ngọc Anh cho bà Trần Thị Tám, Tổng giám đốc Hiệp Đồng Tâm, vay cá nhân 2 tỷ đồng với lãi suất 6%/tháng và có dấu hiệu không trả.
Do vậy, khi bà Tám đề xuất Khiếu Ngọc Anh ký 2 chứng thư bảo lãnh với ràng buộc: Thanh toán xong sẽ trả đầy đủ tiền lãi và nợ gốc 2 tỷ đồng trong vòng 1 tháng và chi tiền hoa hồng ký bảo lãnh 700 triệu đồng.
Hám lợi trước khoản tiền hoa hồng béo bở, cùng với việc đòi được nợ nên Khiếu Ngọc Anh không báo cáo cho Hội sở, không thu phí, cũng như yêu cầu Hiệp Đồng Tâm thế chấp tài sản bảo lãnh.
Tuy nhiên, do Hiệp Đồng Tâm không thực hiện thanh toán tiền xăng dầu, ngày 17-9-2011, Tổng công ty 28 yêu cầu HDBank thực hiện nghĩa vụ pháp lý phải thanh toán theo 2 chứng thư bảo lãnh do Khiếu Ngọc Anh ký thì sự việc mới bại lộ là bảo lãnh khống và kẽ hở của Tổng công ty 28 là không xác định 2 bảo lãnh trên từ Hội sở HDBank.
Cơ quan ANĐT tỉnh Đồng Nai cho rằng Khiếu Ngọc Anh cố ý vi phạm quy định về thẩm quyền bảo lãnh tại HDBank nhằm mục đích trục lợi bất chính. Tuy nhiên, Khiếu Ngọc Anh thực hiện lừa đảo trong khi thừa hành chức trách Trưởng phòng giao dịch HDBank Long Bình Tân.
Theo quy định tại Điều 618 Bộ Luật dân sự, HDBank phải chịu trách nhiệm liên đới bồi thường cho Tổng công ty 28 số tiền gần 5 tỷ đồng xuất phát từ 2 chứng thư bảo lãnh trái luật trên. Đồng thời, Hiệp Đồng Tâm và bà Trần Thị Tám phải chịu trách nhiệm hoàn trả số tiền trên cho HDBank.
Từ vụ việc ở Đồng Nai, cho thấy chứng thư khống tại HDBank Thăng Long không có giá trị là chưa thuyết phục. Vì ông Lê Quý Hiển hay ông Khiếu Ngọc Anh thực hiện hành vi trên là đại diện pháp nhân của HDBank và là con người thật, việc thật, con dấu thật và chữ ký thật.
Theo nhận xét của một luật sư, để xảy ra chứng thư bảo lãnh giả, lỗi trước hết thuộc về NH. Ngay cả chữ ký của giám đốc mà không có con dấu của NH thì chắc chắn chứng thư bảo lãnh sẽ không hợp lệ. Trong hoạt động của hệ thống NH, có 2 yếu tố tối quan trọng là quy trình và con người hoạt động trong hệ thống đó.
Việc xuất hiện nhiều chứng thư bảo lãnh khống ngoài phần lỗi của DN còn có phần do quy trình quản lý nhân sự tại NH có vấn đề. Bởi không thể giám đốc một chi nhánh NH lại yếu nghiệp vụ cơ bản khi bảo lãnh thanh toán hơn 10 tỷ đồng lại không giữ tài sản thế chấp.
