Tại buổi Tọa đàm “Doanh nghiệp ngành Giao thông Vận tải với sự nghiệp phát triển kết cấu hạ tầng giao thông và hội nhập quốc tế” do Báo Giao thông tổ chức vào chiều 11/10, đại diện doanh nghiệp, cơ quan quản lý Nhà nước đã có những chia sẻ những khó khăn, vướng mắc và cơ chế chính sách khơi thông dòng vốn đầu tư theo hình thức đối tác công-tư (PPP) để doanh nghiệp giao thông phát triển lớn mạnh, bền vững.
Chưa chia sẻ rủi ro với nhà đầu tư
Là doanh nghiệp tham gia 3 dự án BOT (Cao tốc Pháp Vân-Cầu Giẽ, Cầu Bạch Đằng, Cao tốc Hạ Long-Vân Đồn), ông Phạm Văn Khôi, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Đầu tư và xây dựng giao thông Phương Thành bày tỏ quan điểm huy động nguồn vốn tư nhân vào cơ sở hạ tầng rất khó. Do vậy, khơi thông nguồn vốn PPP, xã hội hóa vào đầu tư là điều cần thiết.
Ông Khôi cũng chia sẻ giai đoạn 2011-2015 và 2015-2020, các dự án giao thông huy động tốt nguồn vốn PPP nhưng đến nay lại không huy động được là do cơ sở pháp lý.
Lý giải điều này, ông Khôi cho biết, Luật PPP đưa ra tương đối đầy đủ nhưng thực hiện về phía các nhà đầu tư thường “lép vế” so với cơ quan quản lý Nhà nước.
Ông đưa ra ví dụ như tại các điều khoản điều chỉnh hợp đồng, điều chỉnh giá trong Luật PPP đều có quy định nhưng không được thực hiện và muốn thực hiện thì phải xin qua nhiều cấp.
“Nhà đầu tư bỏ tiền ra nhưng nhiều khi phía cơ quan quản lý Nhà nước lại nghĩ rằng cách quản lý như 1 nhà thầu. Dự án PPP cũng là tiền của Nhà nước, doanh nghiệp cần được nhiều quyền quản lý để dự án nhanh hơn. Điều đó được chứng minh bằng dự án cao tốc Pháp Vân-Cầu Giẽ, Công ty Phương Thành chỉ làm trong 24-33 tháng, trong khi nếu dự án làm theo đầu tư công thì không có dự án nào dưới 4-5 năm. Doanh nghiệp đưa ra nhiều giải pháp công nghệ, kỹ thuật thi công đảm bảo chất lượng, hiệu quả chung cho doanh nghiệp và xã hội,” ông khôi nói.
Dẫn lời Thủ tướng: “Sự thành công của doanh nghiệp là sự thành công của đất nước,” ông Khôi khẳng định các doanh nghiệp được lợi nhuận 1 đồng thì lại đem số tiền đó đầu tư các dự án giao thông khác trong nước, giúp đất nước phát triển.
Một khó khăn nữa trong hút nguồn vốn PPP cũng được vị Tổng giám đốc Công ty Phương Thành chỉ ra đó là ngoài tiềm lực nhà đầu tư bỏ ra 15-30% so vốn chủ sở hữu, còn lại là vay từ 70-85% vốn ngân hàng hoặc các tổ chức tín dụng.
“Tuy nhiên, nguồn vốn vay Ngân hàng sẽ không chịu rủi ro mà nhà đầu tư phải chịu, đây là việc rất khó khăn. Ngân hàng rất cảnh giác nhà đầu tư nên cần tính toán nguồn thu trả nợ thì họ mới cho vay. Do đó, cơ quan tư vấn, thiết kế cần ‘chạy sát’ với phương án tài chính, thời gian thu phí dao động khoảng 15-20 năm, nếu quá lâu thì ngân hàng cũng… vẫy tay chào,” ông Khôi nêu ra thực tế.
Theo Thiếu tướng Nguyễn Hữu Ngọc, Tổng giám đốc Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn, trong thời gian qua, Đảng, Nhà nước và Quốc hội quan tâm đầu tư cơ sở hạ tầng là cơ hội, dư địa cho các doanh nghiệp giao thông. Với các dự án cao tốc, Bộ Giao thông Vận tải phân chia từ 2.000-10.000 tỷ/dự án để doanh nghiệp tăng nội lực, có bộ hồ sơ tài chính nhằm tiến tới xa hơn đủ đấu thầu quốc tế.
“Trường Sơn là 1 doanh nghiệp Nhà nước nhưng hiện nay cũng phải vận hành theo các cơ chế của doanh nghiệp tư nhân, phải theo các mô hình của tư nhân bởi nếu không sẽ bị loại khỏi cuộc chơi. Hiện, Trường Sơn đang tham gia các gói thầu cao tốc với số vốn 25.000 tỷ đồng và 10.000 tỷ đồng Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành. Muốn vậy, xác định con người là cốt lõi, đổi mới quản trị tăng cường đầu tư trang thiết bị…,” Thiếu tướng Ngọc nói.
Để các doanh nghiệp trong nước trưởng thành, vươn tầm quốc tế, ông Ngọc cho rằng cần phải đoàn kết chia sẻ tham gia xây dựng doanh nghiệp mạnh lên; xây dựng bộ định mức bởi vừa qua một số dự án lỗ; sớm ban hành bộ đơn giá định mức mới; có các hành lang pháp lý; liên kết các doanh nghiệp xây lắp để cạnh tranh với các đơn vị quốc tế.
Sẽ xem xét nghiên cứu để điều chỉnh
Chia sẻ và cảm thông các băn khoăn của doanh nghiệp, theo ông Lê Kim Thành, Cục trưởng Cục đường Cao tốc Việt Nam, các dự án BOT giao thông luôn có vốn đầu tư lớn, doanh nghiệp xây lắp phụ thuộc lớn vào vốn vay ngân hàng và các tổ chức tín dụng.
Khi dự án không đủ doanh thu, ông Thành nhìn nhận các ngân hàng quan ngại dự án PPP sẽ rủi ro đồng thời siết lại tín dụng dài hạn nên tác động trực tiếp đến nguồn vốn của các nhà đầu tư. Mặt khác, chúng ta có tổ chức các quy hoạch giao thông, có đường song hành đã dẫn đến phân lưu lượng xe, làm giảm doanh thu và không hấp dẫn nhà đầu tư PPP giao thông.
Để tháo gỡ các khó khăn này, ông Thành cho hay Bộ Giao thông Vận tải đang chỉ đạo và Cục đường Cao tốc đang trình Thủ tướng xử lý các dự án BOP giao thông và tạo niềm tin cho các nhà đầu tư thu hút nguồn lực rót vốn vào dự án.
“Luật PPP ra đời và có hiệu lực từ ngày 1/1/2021 nhưng để thực hiện được vẫn còn không kịp thời và tác động lớn. Theo Điều 82 của Luật PPP, doanh nghiệp thu phí hoàn vốn nếu vượt 132% thì phải chia sẻ 50% cho Nhà nước, nhưng nếu doanh nghiệp sụt giảm doanh thu dưới 50% thì phải trình qua nhiều cấp và huy động nguồn để bù đắp thiếu hụt doanh thu đó. Do vậy, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp thu các ý kiến và điều chỉnh Luật PPP phù hợp với thực tế của Việt Nam,” Cục trưởng Cục đường Cao tốc Việt Nam nói.
Để dự án PPP giao thông hoàn thành nhanh chóng, ông Phạm Văn Khôi, Tổng giám đốc Công ty Phương Thành cho hay các nhà đầu tư vận dụng các sự sáng tạo, kinh nghiệm học từ nước ngoài nhưng về Việt Nam chưa áp dụng được. Đơn cử, khi có dự án giao thông, Nhà nước chỉ cần đưa ra đầu bài còn nhà đầu tư sẽ tự tính toán về cấp đường, tự thiết kế và đấu thầu. Sau đó, nhà đầu tư bàn giao đúng cho Nhà nước tiêu chuẩn và Nhà nước không nên tham gia quá sâu vì điều này sẽ triệt tiêu sự sáng tạo của nhà thầu.
Nhấn mạnh những kiến nghị về hạn chế, tồn đọng trong cơ chế, chính sách mà các doanh nghiệp nêu ra, với trách nhiệm là cơ quan quản lý, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Lê Đình Thọ cam kết bộ sẽ xem xét, nghiên cứu để có những giải pháp tháo gỡ.
“Hiện nay, Bộ Giao thông Vận tải đang xây dựng, tham mưu Chính phủ trình Quốc hội dự thảo Luật Đường bộ, trong đó có một chương về đường cao tốc, đề nghị các doanh nghiệp là những người thực hiện trong thực tế cần tập trung nghiên cứu để có những góp ý, bộ sẽ xem xét, tiếp thu để hoàn thiện cho phù hợp,” Thứ trưởng Thọ cho biết thêm.
