Tọa đàm mang lại cái nhìn tổng thể về diễn biến tình hình tranh chấp chủ quyền tại biển Đông và tầm quan trọng của việc xây dựng Quy tắc ứng xử tại biển Đông (COC).
Giáo sư Carl Thayer là một trong ba diễn giả chính tại tọa đàm
Phản đối các hành vi gây hấn
Ngoài 3 diễn giả chính gồm: giáo sư Carl Thayer đến từ Học viện Quốc phòng Australia; nghiên cứu viên cao cấp, Giáo sư Bun Nagara thuộc Viện Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (ISIS) Malaysia; nhà nghiên cứu cao cấp Ang Chin Hup thuộc Viện Nghiên cứu biển Malaysia (MIMA), tham dự hội thảo còn có đại diện Vụ Biển, Bộ Ngoại giao Malaysia, đại diện Văn phòng Thủ tướng, Hải quân Hoàng gia Malaysia; đại diện đại sứ quán các nước ASEAN, Mỹ, Nga, Nhật Bản, Ấn Độ, Anh, Pháp, Australia, New Zealand, Liên minh châu Âu (EU), Thổ Nhĩ Kỳ; các chuyên gia, nghiên cứu viên một số trường đại học tại Malaysia cùng phóng viên nhiều hãng thông tấn, báo chí.
Trong phần trình bày của mình, Giáo sư Carly Thayer đã cung cấp những kiến thức tổng thể về biển Đông, tranh chấp chủ quyền tại vùng biển này và các luật biển quốc tế trong giải quyết tranh chấp, trong đó có Công ước Liên hiệp quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS 1982). Theo Giáo sư Carly Thayer, biển Đông có tầm quan trọng chiến lược về cả địa chính trị, thương mại cũng như nguồn tài nguyên khổng lồ về dầu khí và nguồn cá. Ông cũng đánh giá cao việc các bên đã xây dựng Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC), đồng thời phản đối các hành vi gây phức tạp tình hình, leo thang căng thẳng của Trung Quốc, các hoạt động cải tạo, thay đổi hiện trạng tại biển Đông. Giáo sư Carly Thayer nhận định, Phán quyết của Tòa Trọng tài thường trực (PCA) là sự diễn giải, áp dụng thực tiễn của UNCLOS 1982 và mang đầy đủ giá trị pháp lý, là một cơ sở quan trọng, giá trị trong giải quyết tranh chấp chủ quyền tại biển Đông. Với nội dung phán quyết PCA, theo chuyên gia này, tuyên bố chủ quyền đường chín đoạn của Trung Quốc không có cơ sở lịch sử và pháp lý.
Tăng đoàn kết nội khối
Về COC, chuyên gia đến từ Đại học Quốc phòng Australia nhận định, ASEAN sẽ là động lực thúc đẩy quá trình đàm phán bộ quy tắc ứng xử này, trong đó ASEAN cần tăng cường đoàn kết nội khối. Đồng thời, Trung Quốc và ASEAN cần tăng cường các biện pháp xây dựng niềm tin, thúc đẩy các biện pháp ngoại giao và xây dựng cơ chế giải quyết xung đột trên cơ sở luật pháp quốc tế cũng như tự kiềm chế, không gia tăng hành vi gây căng thẳng tại biển Đông. Việc xây dựng COC cần dựa trên cơ sở luật pháp quốc tế, gồm UNCLOS 1982 và Phán quyết PCA. Giáo sư Carly Thayer nhấn mạnh bản quy tắc ứng xử này cần phải được các quốc gia thông qua theo trình tự pháp lý của nước mình. Cùng với đó, ông khuyến nghị các nước ASEAN và Trung Quốc tiếp tục duy trì hợp tác giữa các cơ quan chấp pháp biển, nhất là duy trì đường dây nóng, thường xuyên trao đổi thông tin.
Giáo sư Bun Nagara, chuyên gia uy tín tại ISIS, cho rằng, quá trình đàm phán, ký kết COC sẽ tiếp tục kéo dài, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh ảnh hưởng Mỹ - Trung Quốc phức tạp. Theo chuyên gia này, COC cần chuẩn hóa cách ứng xử cho mọi tình huống, xác định nhận thức chung về tình hình, đưa ra tiêu chuẩn trong quá trình triển khai, giúp phân biệt các hành vi vô ý và các hành vi có chủ đích, đồng thời giúp giảm thiểu tối đa các mối nguy cơ xuất phát từ việc không có sự chia sẻ về nhận thức, quan điểm và hiểu nhau cũng như các biện pháp xây dựng lòng tin và lợi ích chung.
Trong bài tham luận của mình tại tọa đàm, chuyên gia cao cấp Ang Chin Hup nhấn mạnh, biển Đông có tầm quan trọng đặc biệt không chỉ đối với khu vực mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến thương mại toàn cầu. COC sẽ giúp thúc đẩy hòa bình, ổn định tại khu vực cũng như thúc đẩy giao thương và tăng trưởng kinh tế…
