Thiên nhiên diệu kỳ trong khu vườn măng đá quốc gia Göreme, thuộc địa phận thị xã Cappadocia, tỉnh Nevsehir, miền trung Thổ Nhĩ Kỳ đã níu chân tôi rong chơi một ngày. Đó là sự kỳ lạ của tạo hóa đã hút hồn đoàn quân thiện nghệ của vương triều Echaemenid - Ba Tư trên đường viễn chinh về Địa Trung Hải, đã thầm gọi trong tiếng gió reo ca trên vó ngựa đường xa “Katpaktukya”, có nghĩa là “vùng đất tuyệt đẹp của những chú ngựa”.
Tương truyền, khoảng 50 triệu năm trước, địa hình nơi đây chỉ toàn khe nứt và miệng núi lửa. Nhưng những lần bà mẹ thiên nhiên trở giấc đã khiến ngọn núi lửa Taurus phun trào để lại các mảng nham thạch ướt mềm vướng lại trên những hòn đá cận kề, tạo thành những hình thù lạ mắt. Thời gian, gió và ánh sáng nuôi dưỡng những mầm đá non nớt lớn dần và vững chắc tạo thành những hình dáng búp măng, cây nấm, lâu đài, ống khói… tạo nên một vẻ đẹp kỳ thú, độc đáo hiếm thấy ở nơi nào trên thế giới.
Tôi mê mẩn khi được nhìn thấy, chạm bàn tay vào những thân nấm đá to, tròn vành hình ánh trăng trên đỉnh đầu trông như một ống khói của một tòa lâu đài nên thơ trong câu truyện cổ tích, được chụp ảnh bên thân đá tạo dáng giống đôi vợ chồng già, hay ngắm nhìn nét đẹp thiên nhiên khi hoàng hôn vừa kịp tắt ánh nắng cuối ngày... Tôi lạc nhịp chân chẳng biết lối nào để đi giữa muôn vàn hình dáng lạ kỳ trong công viên rộng tới hơn 5.000km2.
Trong xứ sở của đá
Những người lữ hành rong chơi trên đôi chân tự do như tôi muốn ở lại thật nhiều ngày để khám phá tận cùng Cappadocia, bởi muốn lắng nghe lời tự tình của đá bằng việc khắc vào đâu đó trên thân đá những vết tích kỷ niệm cho một lần đến Cappadocia và cả những lời hẹn ước cho một mối tình bền lâu.
Leo lên và ngồi vắt vẻo trên đỉnh núi cao để ngắm nhìn tổng thể những búp măng ở các độ tuổi khác nhau vừa nhú lên từ lòng đất sau một vài cơn mưa rào, để tìm sự khác lạ và reo lên thích thú khi tưởng tượng một cây đá nào đó có kiểu dáng dị kỳ. Mang theo một ít cà phê nhấm nháp để rớt nhịp thời gian khi ngắm nhìn sự biến thiên màu sắc của những khoáng chất trong thân đá theo ánh tà dương, dõi theo những bước chân của du khách đang leo trèo qua những dáy núi đá, tôi thả hồn rong chơi tự do theo Cappadocia. Đặc biệt, du khách có thể đăng ký tour ngắm bình minh trên cao từ khinh khí cầu, giữa một vùng thiên nhiên xinh đẹp rộng lớn, là trải nghiệm bất kỳ ai cũng muốn có một lần trong đời.
“Fairy chimney - ống khói thần” là cụm từ chuyên môn mà các nhà địa chất học dành riêng để gọi những thân đá được tạo thành trên vùng đất sa mạc đến bán sa mạc. Đam mê những “ống khói trong câu chuyện cổ tích” giúp tôi quên cái mệt mỏi rã rời sau đêm dài bay từ TPHCM đến Istabul, tiếp tục nối chuyến đến Cappadocia rồi vội vã bước chân tham quan thắng cảnh được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên lẫn văn hóa thế giới vào 1985.
Đi trong thiên nhiên hoang dã giữa thời khắc bình minh và hoàng hôn, giữa gió và cát miền trung xứ Thổ thổi ồn ào, vội vã lấp dấu chân chúng tôi. Trong ánh mắt tôi những ngày ở Cappadocia là màu hồng đến đỏ của đá mỗi khi tia nắng chiều đi qua, là màu măng sữa của nhũ đá khi giọt nắng đầu tiên vừa hắt, và là màu vàng cam khi vạn vật đã được tỏ rõ. Núi Aktepe trước mắt chúng tôi thật gần, nhưng khoảng cách thực tế để tới rất xa. Tôi ngắm nhìn xa xa từ đỉnh một búp măng nhỏ của núi Aktepe, được các búp măng nối đuôi nằm xếp lớp lên nhau theo kích thước to dần, và sự phân cắt một cách rõ nét những dãy màu khác nhau theo hình zigzag nằm ngang trên thân núi.
Từ năm 1983-2014, nét đẹp của đá ở Cappadocia đã từng làm hậu trường cho 5 bộ phim nổi tiếng từ các đạo diễn tài ba người Mỹ, trong đó nổi tiếng nhất là bộ phim “Cuộc chiến thành Troy” của đạo diễn Wolfgang Petersen. Trong vườn Göreme còn giúp tôi hiểu rằng sự kỳ lạ của tạo hóa còn hình thành nên nét văn hóa đặc sắc của người Cappadocia thời cổ đại. Vì đặc điểm núi ở đây là núi đá mềm hình thành từ phun trào núi lửa, nên thay vì mất công tìm kiếm nguyên vật liệu xây dựng, người dân đã khéo léo biết cách khoét sâu vào trong núi, tạo ra những căn nhà hang động và cả một hệ thống nhà thờ, tu viện xung quanh đó.
Hàng ngàn năm trước, những người Thiên Chúa giáo trốn chạy sự săn đuổi của quân đội La Mã đến đây xây dựng nên cả một hệ thống các thành phố rộng lớn và có tổ chức, ngầm sâu trong lòng đất. Do đó, trong lòng những búp măng, cây nấm mềm mại là những mái nhà hạnh phúc khi đêm về, là hệ thống dẫn nước ngầm xuyên qua lòng đá để đổ vào giếng nước cung cấp cho những ngôi làng nhỏ và cả những nghĩa địa hoang liêu phủ đầy bụi thời gian được khoét sâu vào vách núi.
Nhiều khách lữ hành đã chia sẻ về cái “lạ” và “hay” khi lạc trong vườn đá Göreme: hãy tạm nghỉ qua đêm khi chưa tìm ra nhà nghỉ với giá ưng ý bên trong những ô cửa sổ trống toác nằm cheo leo bên sườn núi để trải nghiệm lý thú cuộc sống ăn lông ở lỗ của người tiền cổ. Nơi ấy, những đôi lứa yêu nhau sẽ nghe trăng sao kể chuyện, cùng nắm đôi bàn tay để đi qua những cơn gió hoang lạnh cùng nỗi sợ bóng đêm.
Vùng đất Thánh
Dù có thời gian khá ngắn đi lang thang trong Göreme, nhưng tôi cũng kịp nhận ra “Vùng đất tuyệt đẹp của những chú ngựa” từng sầm uất làng mạc và đa sắc màu văn hóa trên đường viễn chinh từ Đông sang Tây hay ngược lại của các vị hoàng đế Ba Tư, Armenia, Hy Lạp, La Mã, Byzantine, Hồi giáo Tây Á, Mông Cổ, nhà Timurid từ Uzbekistan và đế chế Ottoman sau này. Đọng lại trên những gót giày khi đoàn quân thiện nghệ đi qua là một ngôi làng mới được hình thành trong lòng sa mạc. Ở một vài cụm nhà hoang vắng nối tiếp nhau trong Göreme, thỉnh thoảng xuất hiện những đoàn vũ công đường phố như tái hiện lại nét đa sắc văn hóa thuở xưa bằng những bộ trang phục và điệu múa truyền thống của người Hy Lạp, La Mã và Ba Tư.
Ở Cappadocia, cát bụi thời gian đã xóa đi toàn bộ vết tích để tôi không thể nhớ về những chiến công hiển hách của vương triều Cappadocia được hình thành và trỗi dậy từ những năm 332 trước Công nguyên đến năm 17 sau Công nguyên từ kinh đô Mazaca, mà đi trong lòng Göreme tôi chỉ nhớ Cappadocia từng là một trong những thánh địa linh thiêng của các vị hiền triết đáng kính trên đường quảng bá Ki Tô Giáo từ Istanbul đến Armenia dưới sự bảo trợ của đế chế Byzantine (Đông La Mã).
Ở Cappadocia, các thầy tu đã gầy dựng tại đây từ thế kỷ 4 tới 600 nhà thờ, tu viện được xây cất trong lòng núi đá Göreme. Gió vẫn bay, cát vẫn chảy tràn từ bao đời nay để vùi lấp những gì thuộc về quá khứ hay nét mỹ thuật bị bàn tay con người đốt phá, rồi đến ngày nay Göreme chỉ còn lại 6 ngôi giáo đường đáng giá sống sót.
Đỉnh cao mỹ thuật Byzantine
Một vài người có kinh nghiệm chỉ tôi, muốn tìm hiểu đỉnh cao của nghệ thuật Byzantine theo dòng thời gian hãy tham quan những pho tượng được nghệ nhân cắt gọt chi tiết từ khối cẩm thạch trắng, là các bức bích họa khảm đá hay được vẽ theo nghệ thuật Fresco, là những hoa văn cầu kỳ điêu khắc trên thân ngà voi. Giữ hồn cho mỹ thuật Byzantine là những điển tích xưa, lời vàng ý ngọc của các bậc hiền triết được trích từ 4 cuốn sách Phúc Âm, bộ sách đầu tiên cũng là phần quan trọng nhất trong kinh Thánh Tân Ước. Không chỉ có những bức tranh sống động kể lại những câu chuyện hay mà mỹ thuật đỉnh cao của Byzantine còn đưa ra khái niệm mới “Iconoclasm” bằng dòng tranh Fresco có nghĩa “Đã phá những tín ngưỡng lâu đời được cho là sai lầm hoặc mê tín dị đoan”.
Bên trong ngôi giáo đường còn sót, những hàng cột chạy dài theo lối mỹ thuật của bán đảo Iberia - Tây Ban Nha sẽ giúp giáo đường có không gian “ảo” vừa rộng vừa hun hút sâu. 4 cây cột Corinthian của người La Mã truyền thống sẽ nâng đỡ mái vòm trung tâm được vay mượn của nền văn minh Ba Tư. Những ô cửa vòm hình móng ngựa được sắp xếp cân đối 2 bên để các bức bích họa hay khảm đá của vùng đất Đông Âu tạo thành những mảng tường nghệ thuật cuốn hút.
Chiếc đèn chùm đặc sắc của hòn đảo Venice buông thả dài từ mái vòm nhấn nhá nét trang nghiêm và ấm cúng trong vòng tay Đức Chúa Trời. Phảng phất đâu đó nét kiêu sa của phương Tây, lịch lãm đến tân thời giữa dòng thời gian khi chẳng cũ mà cũng chẳng mới trong hình hài một công trình của đế chế Byzantine.
Không chỉ có cảnh quan thiên nhiên quá ấn tượng, Cappadocia lại níu chân tôi bằng dòng tranh nghệ thuật Fresco theo motip “Hậu Byzantine” khi được thăm thú giáo đường Tokali có từ thế kỷ 10 và tu viện Karanlik được xây dựng cuối thế kỷ 12 đầu thế kỷ 13. Một lần nữa, tôi bị lạc ở Göreme khi đôi mắt mụ mị đắm chìm theo từng đường nét mỹ thuật còn hiện hữu giữa những vệt khói nâu đen cháy xém trên những bức tường thành bởi nét mỹ thuật của nhà Byzantine được các chuyên gia gọi là “đỉnh cao nghệ thuật của nhân loại”.
| Ngoài tour hấp dẫn bậc nhất bay trên khinh khí cầu để ngắm bình minh trên vườn đá Göreme, du khách có thể khám phá “thành phố ngầm” rất ấn tượng khi các tu sĩ và dân làng trú ẩn mỗi khi binh lửa can qua, thưởng thức rượu nho, tìm hiểu công nghệ làm gốm sứ, dệt thảm của người địa phương. Du khách muốn visa Thổ Nhĩ Kỳ có thể đến Đại sứ quán Hà Nội. Trong trường hợp du khách đã có visa Mỹ và visa Schengen (châu Âu) còn thời hạn trong hộ chiếu, có thể mua visa Thổ Nhĩ Kỳ online với giá 50USD và phải bay bằng hãng hàng không quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ. |
