* Thiếu thuyết minh để hiểu mù mờ
Mùa báo cáo tài chính (BCTC) vừa khép lại cũng là lúc tình hình tài chính, hoạt động của các doanh nghiệp (DN) trong năm 2011 được phơi bày rõ rệt. Sự minh bạch này đã được đảm bảo thông qua các công ty kiểm toán độc lập. Việc phát hành BCTC đã qua kiểm toán là điều bắt buộc đối với mọi DN niêm yết.
 |
Tuy nhiên hiện nay dường như vai trò của các BCTC với NĐT và cả DN còn chưa thật sự rõ ràng và chưa được xác định quan trọng.
BCTC sẽ cho các NĐT thấy rõ DN mình đang nắm giữ CP có khối lượng tài sản, có các khoản nợ và quan trọng hơn là năm tài chính vừa qua DN làm ra doanh thu và lợi nhuận thế nào. Điều đó được thể hiện rất rõ trên các chỉ tiêu của bảng cân đối kế toán và báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh.
Tuy nhiên, không phải tất cả NĐT đều có thể hiểu hết những thông tin các bản BCTC đưa ra, chỉ thấy rõ ràng mức doanh thu, lợi nhuận và từ đó đủ yên tâm để tự đặt ra những mức kỳ vọng lợi nhuận cho năm tài chính tiếp theo.
Thực ra BCTC của DN không chỉ đơn giản như vậy. Các chỉ tiêu doanh thu, chi phí sẽ không mang lại ý nghĩa gì cho NĐT nếu họ không có cách phân tích tổng thể cùng các chỉ tiêu khác. Thí dụ như nguồn doanh thu của DN bao gồm những loại doanh thu nào? Doanh thu nào chiếm tỷ lệ lớn, đóng vai trò chính tạo nên nguồn lợi nhuận cho DN. Tương tự nguồn lợi nhuận nào mới là lợi nhuận chính của DN.
Một DN hoạt động trong lĩnh vực sản xuất mà nguồn doanh thu hay lợi nhuận mang lại từ hoạt động khác hay hoạt động đầu tư tài chính chiếm tỷ trọng cao trong tổng số doanh thu của DN, NĐT nên xem xét và đánh giá về tính hiệu quả trong hoạt động sản xuất kinh doanh của DN.
Không loại trừ những thủ thuật là doanh thu bán hàng nội bộ giữa các công ty cho nhau (nếu không thực hiện hợp nhất BCTC) nhằm cứu nguy cho DN sau 1 năm có nhiều biến động và tình hình làm ăn không tốt. Có thể doanh thu của DN năm nay tăng mạnh, nhưng lợi nhuận trước thuế lại giảm do mức chi phí hoạt động trong năm tăng. Khi đó phải xem xét tới yếu tố chi phí tăng mạnh ở đây là khoản chi phí nào.
Bắt đầu từ mùa BCTC năm 2011, UBCKNN đã yêu cầu các BCTC sau kiểm toán phải thuyết minh chi tiết theo khoản mục các đầu chi phí, như chi phí bán hàng, chi phí quản lý DN. Từ đó giúp NĐT thấy rõ hơn sự biến động các khoản chi phí tại DN qua các năm, bởi chi phí tăng phải đi cùng doanh thu tăng.
Nếu tốc độ tăng của chi phí vượt xa tốc độ tăng của doanh thu có thể là dấu hiệu của việc quản lý hay kiểm soát các đầu chi phí tại DN bất ổn, hoặc cũng có thể DN đang cố tình né thuế thu nhập DN. Tuy nhiên, có rất nhiều BCTC khoản chi phí trong DN là chi phí mang tính chất của việc ước tính kế toán, nếu như các ước tính kế toán này không được thuyết minh một cách cụ thể NĐT khó có thể đánh giá và nắm bắt được chính xác tình hình của DN.
Thí dụ như các khoản trích lập dự phòng: dự phòng phải thu khó đòi, dự phòng giảm giá hàng tồn kho, các khoản phân bổ chi phí còn đang treo lại, các khoản phân bổ khấu hao… Hay một thí dụ khác như các hệ số thanh toán cho biết khả năng thanh toán nhanh, khả năng thanh toán hiện hành hay khả năng thanh toán bằng tiền của DN như thế nào. Điều đó đảm bảo việc thực hiện các nghĩa vụ thanh toán khi đến hạn của DN.
Tùy thuộc vào mục đích và kế hoạch của mỗi NĐT mà có những cách nhìn nhận, đánh giá, phân tích khác nhau. Tuy nhiên, một thực tế hiện nay trên TTCK Việt Nam là NĐT, đặc biệt NĐT nhỏ lẻ ít quan tâm tới các bảng phân tích BCTC hoặc chưa thật sự biết cách kết hợp các chỉ số phân tích để phục vụ mục đích đầu tư của mình.
Có ý kiến cho rằng BCTC là các số liệu mang tính chất thời điểm và phản ánh tình hình kinh doanh trong quá khứ của DN, trong khi NĐT kỳ vọng vào những con số ở tương lai. Đó là cách hiểu chưa thấu đáo đối với các bảng BCTC của DN, vì nếu NĐT không thực hiện các bước phân tích đánh giá các con số thì đương nhiên nó chỉ biểu hiện kết quả kinh doanh của đơn vị tại thời điểm cuối năm tài chính đó.
Đã đến lúc NĐT tự trang bị thêm những kiến thức cơ bản cần thiết cho bản thân để an toàn trước những con sóng lớn. Đó cũng là cách giúp thị trường phát triển một cách chắc chắn.
