Sau kết luận thanh tra, PNJ bị bán tháo 'miệt mài'

Tính từ phiên giao dịch ngày 30-5 đến nay, PNJ ghi nhận 7/10 phiên giảm, từ 84.000 đồng/cổ phiếu, xuống còn 76.000 đồng/cổ phiếu, tương đương mức giảm lên đến 9,5%.

Dấu hiệu hình sự

Theo kết luận thanh tra của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), cả 4 DN hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh vàng gồm: SJC, Bảo Tín Minh Châu, DOJI và PNJ đều có những vi phạm nghiêm trọng trong việc chấp hành quy định pháp luật về phòng, chống rửa tiền.

Các vi phạm chủ yếu bao gồm: không ban hành đầy đủ quy định nội bộ về phòng, chống rửa tiền; không phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro; không đánh giá rủi ro định kỳ; không có hệ thống xác định khách hàng là cá nhân có ảnh hưởng chính trị; không báo cáo giao dịch có giá trị lớn theo quy định; không thực hiện đào tạo hoặc kiểm toán nội bộ liên quan đến phòng, chống rửa tiền.

Ngoài ra, các DN cũng chưa lưu trữ đầy đủ hồ sơ nhận biết khách hàng, thiếu cơ chế kiểm soát nội bộ rõ ràng và không phân công cụ thể cán bộ phụ trách công tác phòng, chống rửa tiền.

Ngay sau khi NHNN công bố kết luận thanh tra, PNJ đã có thông tin phản hồi. Theo đại diện PNJ, DN luôn cố gắng ở mức cao nhất để tuân thủ, chấp hành nghiêm túc các quy định, pháp luật của Nhà nước trong hoạt động kinh doanh vàng và trang sức.

DN cũng luôn đề cao tính minh bạch, luôn cố gắng thực hiện đầy đủ các quy định pháp luật về chế độ kế toán, lập và sử dụng hóa đơn, chứng từ; về kê khai và thực hiện nghĩa vụ thuế.

“PNJ đã chủ động đề nghị các cơ quan chức năng có các bước điều tra làm rõ các điểm còn chưa sáng tỏ được ghi nhận trong biên bản. PNJ cam kết sẽ tiếp tục chủ động hợp tác một cách chuyên nghiệp và minh bạch để cùng các cơ quan chức năng sớm làm rõ. PNJ mong muốn quản lý thị trường vàng sẽ sớm được triển khai, theo hướng giúp thị trường phát triển một cách lành mạnh, bền vững lâu dài, mang lại lợi ích cho người tiêu dùng và nền kinh tế, như định hướng mới đây của Tổng Bí thư Tô Lâm trong buổi làm việc với Ban Chính sách Chiến lược Trung ương” - đại diện PNJ chia sẻ.

Với hàng loạt vi phạm có dấu hiệu hình sự, NHNN đã chuyển hồ sơ sai phạm của PNJ sang Bộ Công an để xác minh, điều tra, xử lý. Thế nên, phản hồi nêu trên khiến nhiều người không chấp nhận, nhất là khi lãnh đạo PNJ kỳ vọng: “thị trường phát triển một cách lành mạnh, bền vững lâu dài, mang lại lợi ích cho người tiêu dùng và nền kinh tế”.

Lãi nhờ lướt sóng?

Quay trở lại thời điểm năm 2024, khi NHNN công bố quyết định thanh tra PNJ, ĐTTC có bài viết “PNJ hưởng lợi nhờ đầu cơ vàng?”. Nội dung bài viết phân tích về doanh thu đột biến từ hoạt động kinh doanh vàng miếng, kể từ năm 2022. Cụ thể, giai đoạn 2017-2021, con số này chỉ tăng khoảng 20-30% so với cùng kỳ, nhưng đến năm 2022 tăng hơn 70%.

Đây là thời điểm thị trường ghi nhận giá vàng tăng nhanh hơn trước, từng bước cán mốc 60 triệu rồi 70 triệu đồng/lượng. Từ số liệu thống kê này, có thể thấy việc PNJ hưởng lợi nhờ giá vàng là rất rõ ràng và gần như ai cũng có thể nhận ra.

Dù doanh thu vàng miếng tăng trưởng mạnh, nhưng HĐQT PNJ nhiều lần khẳng định biên lợi nhuận của mảng này thấp, ảnh hưởng đến biên lãi gộp toàn DN. Theo giải thích của DN, vàng miếng thường chỉ chiếm tỷ trọng trên dưới 1% trong lợi nhuận gộp của DN.

Tại ĐHCĐ thường niên 2024, bà Cao Thị Ngọc Dung, Chủ tịch HĐQT, cho rằng giá vàng tăng cũng gây áp lực lớn cho DN. Nguyên nhân là do giá nguyên liệu chiếm tỷ trọng lên đến 50%. Theo bà Dung, việc giá vàng tăng nóng thời gian qua là vấn đề "cân não", bởi DN phải tính toán để bảo toàn tài sản và nguồn nguyên liệu đầu vào. Thậm chí, đã có lúc PNJ phải giảm nhịp độ sản xuất khi giá vàng biến động mạnh theo giờ.

Tuy nhiên, theo nhận định của một chuyên gia tài chính, PNJ lãi lớn có thể xuất phát từ hoạt động “lướt sóng” vàng. Lấy dẫn chứng thời điểm trước khi bị NHNN thanh tra, hàng tồn kho quý I-2024 giảm 1.430 tỷ đồng so với thời điểm quý IV-2023. Con số trên cho thấy khả năng PNJ đã bán bớt lượng vàng đang cất giữ trong kho khi nhận thấy giá vàng tăng, và hạch toán vào kết quả kinh doanh kỷ lục trong những tháng đầu năm 2024.

Một yếu tố nữa liên quan đến hàng tồn kho là trong quý IV-2023, PNJ đã sử dụng 3.990 tỷ đồng giá trị tồn kho làm tài sản thế chấp cho các khoản vay ngắn hạn. Có điểm hết sức bất thường là sau khi giảm hàng tồn kho, PNJ cũng đồng thời tất toán khoản nợ vay ngắn hạn hơn 2.020 tỷ đồng. Theo vị chuyên gia này, nhiều khả năng trong quý IV-2023, PNJ đã cầm cố số vàng trong tài khoản để vay tiền mua vàng, sau đó bán chốt lời và trả nợ ngân hàng.

Chuyên gia này làm phép tính, PNJ bán lượng hàng tồn kho 1.430 tỷ đồng nhưng lại có hơn 2.020 tỷ đồng trả ngân hàng. Nhiều khả năng PNJ lãi gần 600 tỷ đồng. Hiệu suất đầu tư bằng hình thức này là cực kỳ hấp dẫn, bởi PNJ là DN sản xuất, được hưởng khoản vay ưu đãi từ ngân hàng. Theo tìm hiểu của ĐTTC, lãi suất vay của PNJ nhiều năm nay chỉ quanh mức 3-4%/năm, kể cả với hình thức đảm bảo bằng tín chấp hay hàng tồn kho, mức rất thấp nếu so với lãi suất cho vay bình quân chung.

Khẳng định của chuyên gia này càng được củng cổ, bởi sau khi NHNN công bố quyết định thanh tra, hoạt động kinh doanh vàng miếng của PNJ liên tục đi xuống. Theo báo cáo tài chính quý I-2025, PNJ ghi nhận doanh thu thuần đạt 9.635 tỷ đồng (giảm 23,5%) và lợi nhuận sau thuế đạt 678 tỷ đồng (tương đương mức tăng trưởng âm 8,1%).

Nguyên nhân xuất phát từ doanh thu mảng vàng miếng 24K chỉ đạt 1.744 tỷ đồng (giảm 65,8%) do tình trạng nguồn nguyên liệu gặp khó khăn và nguồn cung sản phẩm vàng miếng 24K bị hạn chế kéo dài từ cuối 2024, thời điểm NHNN đang thanh tra.