Biến đổi khí hậu và các đập thủy điện Mê Kông khiến ĐBSCL đối diện nhiều rủi ro

(ĐTTCO)- “Hiện nay, rất nhiều quốc gia trên thế giới như ở Mỹ và châu Âu đã từng bước dỡ bỏ các đập thủy điện để trả về trạng thái tự nhiên. Nhưng các quốc gia ở lưu vực sông Mê Kông lại đang và chuẩn bị xây dựng nhiều đập thủy điện. Điều này đã gây ra nhiều tác động đối lưu lượng nước, dòng chảy, trầm tích khu vực hạ nguồn dẫn đến ảnh hưởng đến đời sống kinh tế, xã hội của người dân vùng hạ lưu”.
Sạt lở đang là nỗi lo của các tỉnh vùng ĐBSCL.
Sạt lở đang là nỗi lo của các tỉnh vùng ĐBSCL.
Đó là nhận định của các nhà khoa học đưa ra tại hội thảo Hội thảo trực tuyến với chủ đề “Ứng phó với tác động của biến đổi khí hậu lưu vực sông Mê Công - kêu gọi giải pháp để thích ứng”, ngày 23-10. Hội thảo do Trường Đại học Cần Thơ phối hợp với Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam, Cục Khảo sát địa chất Mỹ (USGS) và Đại học quốc gia Seoul (SNU - Hàn Quốc) tổ chức với sự tham dự của các đại biểu là các nhà học học trong và ngoài nước.
Thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng
“Biến đổi khí hậu (BĐKH) toàn cầu ảnh hưởng rất nhiều đến hoạt động của con người. Thế giới đã nỗ lực với nhiều hoạt động để thích ứng cũng như giảm thiểu tác động của BĐKH đối với con người.
Song, Việt Nam ghi nhận ngày càng nhiều cơn bão, những hiện tượng cực đoan BĐKH diễn ra ở ĐBSCL ngày càng khắc nghiệt hơn và kéo dài. Việc trao đổi thông tin giữa các nhà khoa học cùng hợp tác để có sự hiểu biết sâu rộng hơn trước những BĐKH là rất cần thiết.
Từ đó, thúc đẩy sự hợp tác quốc tế, hy vọng các giải pháp đưa ra và nhân rộng ở nhiều địa phương ĐBSCL” – PGS.TS. Nguyễn Hiếu Trung, Phó Hiệu trưởng Đại học Cần Thơ chia sẻ.
ĐBSCL đang “đương đầu” với các vấn đề mới, chất lượng nguồn nước mặt, sử dụng nguồn nước ngầm, sự sụt lún đất cũng là một vấn đề đáng quan tâm. Bản đồ ĐBSCL cho thấy lúa trồng nhiều nơi nhưng gặp vấn đề hạn hán, lũ lụt. 
“ĐBSCL là đồng bằng trẻ đang bị sụt lún, do khai thác nước ngầm tự do nhiều khiến ngập lún, thực chất nước ngầm là tài nguyên quý, giảm khai thác nước ngầm sẽ giảm sụt lún” - PGS.TS Văn Phạm Đăng Trí, Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu (ĐH Cần Thơ), nhận định. 
Trong khi đó, GS. Jiagou Qi, Đại học Michigan (Mỹ) rất quan tâm đến những thách thức đặt ra từ các đập thủy điện trên sông Mê Kông. 
“Hiện nay ở 1 số nước, như Mỹ châu Âu người ta không tiếp tục xây đập, ngược lại họ tháo dỡ các đập để trả về hiện trạng tự nhiên, việc xóa bỏ đập diễn ra ngày càng nhiều ở các nước.
Trong khi đó trên dòng Mê Kông thì có nhiều đập được xây dựng, con người vẫn lên kế hoạch xây dựng đập mới. Việc xây đập ở thượng nguồn sẽ ảnh hưởng các hoạt động ở hạ nguồn, sinh kế, nguồn nước, hệ sinh thái.
Một trong những lý do làm nghiêm trọng thêm vấn đề BĐKH là đập thượng nguồn làm giảm nước ở hạ nguồn khiến xâm nhập mặn gia tăng, ảnh hưởg đến sản xuất nông nghiệp ĐBSCL. Việc không có lũ là một khó khăn lớn, người dân đã quen với lũ nên việc phát triển các đập thủy điện ảnh hưởng rất lớn đến mọi mặt đời sống” - GS. Jiagou Qi cho biết.
Cần chiến lược thích ứng phù hợp 
Các nhà khoa học cho rằng, cần đưa ra chiến lược thích ứng phù hợp; nghiên cứu những tình huống đã qua để xây dựng được các kịch bản; các mô hình để đưa ra hệ thống cảnh báo phù hợp cho cộng đồng và cho Chính phủ.
Đối với lũ lụt, cần phải được dự đoán và phát triển hệ thống dự đoán hiệu quả, xây dựng hệ thống cảnh báo sớm. Chú ý những sự kiện chưa bao giờ xảy ra đã xảy ra; xây dựng cơ sở hạ tầng, công cộng bền vững; xây dựng các kịch bản đối phó thảm họa và hoạt động đối phối với thảm họa.
Tại hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học cho rằng, vấn đề BĐKH đang tác động đến toàn cầu, trong đó có Việt Nam nói cung và vùng ĐBSCL nói riêng. BĐKH đã gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng cần chú ý đối với vùng, tập trung: vấn đề nguồn nước, lũ lụt, hạn hán, sự dâng lên của mặt nước biển và sụt lún đất. 
Ảnh hưởng kép của BĐKH và các đập thủy điện ở thượng nguồn sông Mê Kông càng trở thành vấn đề khó khăn hơn đối với khu vực ĐBSCL. Ngày càng có nhiều thiên tai, lũ lụt, các hiện tượng cực đoan, chất lượng nguồn nước và mạch nước ngầm… Đòi hỏi phải có những đánh giá, giải pháp, chính sách để thích ứng trong thời gian tới. 
Một vấn đề bất cập hiện nay mà theo các chuyên gia là vấn đề chia sẻ, cập nhật dữ liệu còn bị hạn chế. Dữ liệu là một phần quan trọng để xây dựng các mô hình từ đó đưa các dự báo, chính sách giúp ứng phó và thích ứng với tác động của biến đổi khí hậu. Vì vậy, cần có những cơ quan trong việc quản lý, chia sẻ và cung cấp dữ liệu cấp địa phương, cấp vùng và quốc gia.

Các tin khác