Rạng sáng 3-4 theo giờ Việt Nam, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký Sắc lệnh áp đặt mức thuế tối thiểu và bổ sung lên 180 thị trường nhập khẩu. Trong đó, Việt Nam chịu mức thuế 46%, thuộc nhóm quốc gia chịu mức thuế cao nhất.
Tác động của mức thuế mới lên xuất khẩu Việt Nam
Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam đạt 62,5 tỷ USD. Trong đó, Mỹ và Trung Quốc tiếp tục là hai thị trường lớn nhất, chiếm lần lượt 21,7% và 21,6% tổng kim ngạch.
Mỹ là thị trường quan trọng của nhiều mặt hàng chủ lực, đặc biệt là gỗ và sản phẩm gỗ với kim ngạch 16,2 tỷ USD (trong đó Mỹ chiếm 55,5%). Xuất khẩu thủy sản sang Mỹ cũng đạt 1,83 tỷ USD, chiếm 18,5% tổng kim ngạch thủy sản của Việt Nam.
Như vậy, mức thuế 46% có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam, khi hàng hóa bị đội giá so với sản phẩm từ các nước không chịu mức thuế này.
Chủ động thích ứng
Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam (VINAFRUIT), cho rằng, mức thuế 46% sẽ không áp lên toàn bộ hàng hóa Việt Nam. Theo ông, Mỹ có thể nhắm vào những mặt hàng đang xuất siêu hoặc bị nghi ngờ có nguồn gốc nguyên liệu từ nước thứ 3 như hàng điện tử, thép, nhôm, năng lượng tái tạo, dệt may, giày dép…
Với ngành nông lâm thủy sản, những sản phẩm cạnh tranh mạnh với hàng nội địa Mỹ như cá tra có thể bị đánh thuế nặng hơn. Tuy nhiên, ông Nguyên cũng nhấn mạnh, doanh nghiệp cần sẵn sàng ứng phó bằng cách tối ưu hóa sản xuất, giảm chi phí logistics để duy trì khả năng cạnh tranh.
“Cán cân thương mại rau quả hiện đang nghiêng về phía Mỹ, với 540 triệu USD xuất khẩu và 360 triệu USD nhập khẩu, nên khả năng mặt hàng này bị áp thuế cao là không lớn”, ông Nguyên nói.
Các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam lo ngại mức thuế mới của Mỹ. Ảnh minh họa
Mỹ muốn ép đàm phán hơn là triệt tiêu thương mại
Theo ông Nguyễn Đình Tùng, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Vina T&T, động thái áp thuế của Mỹ có thể là một cách để buộc Việt Nam phải ngồi vào bàn đàm phán thương mại song phương, thay vì tiếp tục hưởng lợi từ các hiệp định thương mại tự do.
“Ông Trump không muốn triệt tiêu hàng hóa Việt Nam, mà muốn các nước tăng cường nhập khẩu hàng Mỹ. Nếu bị áp thuế cao, doanh nghiệp có thể phải giảm lợi nhuận để giữ thị trường”, ông Tùng phân tích.
Vina T&T có doanh thu 62 triệu USD từ thị trường Mỹ, chiếm 50% tổng sản lượng xuất khẩu của công ty. Để ứng phó, doanh nghiệp này sẽ phải cắt giảm chi phí, đồng thời tìm kiếm thị trường mới. Theo ông Tùng, Việt Nam cần làm rõ với Mỹ mặt hàng nào thực sự gây ra thặng dư thương mại, để có thể tìm hướng đi hợp lý trong đàm phán.
Cần chiến lược đa dạng hóa
Ngành cà phê cũng không nằm ngoài ảnh hưởng. Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch HĐQT Intimex và Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam, thẳng thắn nhận định: “Không hiểu nổi chuyện này. Mức thuế 46% là quá cao và ngoài dự đoán của doanh nghiệp”.
Intimex có kim ngạch xuất khẩu nông sản 1,4 tỷ USD, trong đó xuất sang Mỹ khoảng 100 triệu USD, chủ yếu là cà phê. Nếu thuế suất này kéo dài, doanh nghiệp sẽ không thể gồng gánh. Theo ông Nam, Việt Nam cần nhanh chóng làm việc trực tiếp với phía Mỹ để tìm kiếm giải pháp, đồng thời đa dạng hóa thị trường, tận dụng các hiệp định thương mại đã ký với EU, Nhật Bản và các nước khác.
Tương tự, ngành thủy sản cũng đang “rất bối rối” trước thông tin này. Ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang Mỹ dao động từ 1,5 đến 2,1 tỷ USD mỗi năm, trong đó tôm và cá tra chiếm phần lớn. Việc bị đánh thuế cao sẽ gây khó khăn lớn, khiến nhiều doanh nghiệp mất thị trường nếu không kịp thời có giải pháp. VASEP sẽ sớm kiến nghị Chính phủ có phương án hỗ trợ ngành thủy sản vượt qua khó khăn này.
Tính toán chiến lược dài hạn
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến
Trước những diễn biến mới, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến khẳng định, mục tiêu của ngành trong năm 2025 là đạt mức tăng trưởng 4%, với kim ngạch xuất khẩu khoảng 64-70 tỷ USD. Để đạt được mục tiêu này, ngành nông nghiệp phải có những giải pháp linh hoạt, từ điều tiết cung cầu đến nâng cao giá trị sản phẩm, đảm bảo an toàn dịch bệnh, môi trường và chất lượng hàng hóa.
Theo Thứ trưởng, Việt Nam không thể phụ thuộc vào một thị trường duy nhất. Do đó, cần đẩy mạnh mở rộng thị trường sang châu Âu, Trung Đông, Ấn Độ và châu Phi. Đồng thời, việc xây dựng chuỗi cung ứng bền vững, giảm sự phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu cũng là yếu tố quan trọng để giảm thiểu rủi ro từ chính sách thương mại của Mỹ.
Doanh nghiệp xuất khẩu đồ gỗ lo ngại ảnh hưởng từ mức thuế mới của Hoa Kỳ. Ảnh minh họa
Theo các chuyên gia kinh tế, mức thuế 46% mà Mỹ áp đặt với hàng hóa từ Việt Nam có thể gây ra những xáo trộn lớn, nhưng đây không phải là dấu chấm hết cho hoạt động xuất khẩu của Việt Nam.
Thay vì hoang mang, doanh nghiệp cần chủ động điều chỉnh chiến lược, cắt giảm chi phí, tìm kiếm thị trường mới và nâng cao giá trị sản phẩm để giữ vững vị thế cạnh tranh. Đồng thời, Chính phủ cần nhanh chóng đàm phán với Mỹ để giảm thiểu tác động tiêu cực, tận dụng tối đa các hiệp định thương mại khác nhằm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.
