Trước việc nhiều cử tri đã có ý kiến, doanh nghiệp có đơn thư kiến nghị, cầu cứu Chính phủ, các cơ quan truyền thông liên tục phản ánh về những bất cập trong điều hành xuất khẩu gạo, gây khó khăn, thiệt hại cho doanh nghiệp, nông dân..., Thường trực Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội vừa gửi báo cáo đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nêu quan điểm về xuất khẩu gạo và đảm bảo an ninh lương thực trong giai đoạn hiện nay.
Thường trực Uỷ ban Kinh tế đề nghị làm rõ việc Tổng cục Hải quan mở hệ thống thông quan hàng hóa tự động để doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo đăng ký tờ khai vào lúc 0 giờ ngày 12-4-2020 có dấu hiệu tiêu cực, lợi ích nhóm hay không?
Theo báo cáo này, trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19, nhu cầu lương thực, thực phẩm trên thế giới tăng mạnh và nhu cầu tăng dự trữ tại nhiều quốc gia nên trong thời gian qua thị trường gạo rất sôi động, giá gạo thế giới tăng.
Vụ Đông Xuân 2020 được mùa, giá gạo xuất khẩu khá cao, hàng vạn nông dân trồng lúa đang có cơ hội bán lúa với giá cao, cải thiện thu nhập, trả nợ ngân hàng, thanh toán nợ vật tư nông nghiệp, các doanh nghiệp cũng có cơ hội đẩy mạnh xuất khẩu gạo, nâng cao năng lực, chiếm lĩnh thị trường. Sau khi tổng hợp, phân tích những diễn biến đáng chú ý trong điều hành xuất khẩu gạo, phản ứng của người dân và doanh nghiệp, Thường trực Uỷ ban Kinh tế đã kiến nghị một số giải pháp trong thời gian tới như sau:
Một là, trên cơ sở phân tích, đánh giá, dự báo kỹ sản lượng gạo của Việt Nam trong năm 2020, nhất là 2 vụ sản xuất lúa chính Đông Xuân và Hè Thu, tính toán lượng gạo dự trữ quốc gia cho phù hợp với tình hình dịch Covid-19 và đặc điểm thế mạnh về nông nghiệp của Việt Nam.
Hai là, theo dõi sát diễn biến dịch Covid - 19; tình hình cung - cầu gạo của các nước trên thế giới, nhất là các nước có lượng gạo xuất khẩu lớn như: Thái Lan, Ấn Độ, Pakistan… Từ đó, đánh giá, phân tích thị trường gạo thế giới trong giai đoạn hiện nay và dự báo trong thời gian tới để có giải pháp điều hành công khai, minh bạch, có lộ trình cụ thể về xuất khẩu gạo năm 2020, tránh tình trạng bị động, manh mún, giật cục, gây thiệt hại, bị động cho nông dân và doanh nghiệp.
Ba là, cho phép xuất khẩu trở lại ngay mặt hàng gạo nếp và các mặt hàng gạo hữu cơ là các mặt hàng chủ yếu phục vụ cho xuất khẩu, ít tiêu thụ trong nước và không thuộc danh mục hàng lương thực dự trữ quốc gia. Chính phủ cũng cần rà soát những mặt hàng, lĩnh vực khác bị tác động của dịch Covid-19 làm ảnh hưởng đến an ninh quốc gia để chủ động trong chỉ đạo điều hành trong thời gian tới – cơ quan của Quốc hội kiến nghị.
Đáng lưu ý, Thường trực Ủy ban Kinh tế kiến nghị xem xét, xử lý trách nhiệm của các cá nhân và các cơ quan có liên quan trong việc thực thi công vụ, tham mưu các quyết định có ảnh hưởng lớn đến doanh nghiệp và người dân nhưng đã không đánh giá kỹ tác động; nghiên cứu giải pháp hỗ trợ cho các doanh nghiệp bị nhiều thiệt hại trong giai đoạn vừa qua (như phải bồi thường hợp đồng hoặc tăng chi phí lãi vay, chi phí cho việc lưu kho, bãi do bị ảnh hưởng bởi việc tạm dừng xuất khẩu gạo…). Trong đó, cần làm rõ việc Tổng cục Hải quan mở hệ thống thông quan hàng hóa tự động để doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo đăng ký tờ khai vào lúc 0 giờ ngày 12-4-2020 có dấu hiệu tiêu cực, lợi ích nhóm hay không? Đã tuân thủ đúng quy định tại Điều 18 Luật Quản lý ngoại thương hay chưa?.
Thường trực Uỷ ban Kinh tế cũng đề nghị khẩn trương có biện pháp cho thông quan ngay đối với các lô hàng gạo xuất khẩu của các doanh nghiệp đã được kê khai và đang nằm tại cảng trước ngày 24-3-2020, khắc phục thiệt hại cho doanh nghiệp.
Sau khi giải quyết hết số lượng gạo tồn đọng này mà vẫn còn chỉ tiêu xuất khẩu thì mới mở tờ khai tiếp để không gây thiệt hại cho doanh nghiệp.
Thường trực Ủy ban Kinh tế sẽ tiếp tục theo dõi diễn biến vụ việc để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đề xuất chính sách liên quan theo thẩm quyền (nếu cần thiết).
