Dù không phải là một hiệp định thương mại tự do (FTA) hay hiệp định thuế song phương (Tax Treaty) toàn diện, nhưng thỏa thuận lần này được giới chuyên gia đánh giá là "một thắng lợi chiến lược", khi giúp Việt Nam tránh được đòn thuế trừng phạt 46% từng được phía Mỹ đề xuất hồi tháng 4, đồng thời mở rộng khả năng tiếp cận thị trường Mỹ - thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam hiện nay.
Theo nội dung thỏa thuận, Mỹ đồng ý hạ mức thuế áp dụng đối với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam xuống còn 20% đối với các mặt hàng được xác minh có xuất xứ rõ ràng từ Việt Nam, nhưng cũng đồng thời áp mức 40% đối với những lô hàng bị nghi ngờ là "tái xuất" từ Trung Quốc.
Với cơ chế phân tầng này, Việt Nam vừa bảo vệ được các ngành xuất khẩu chủ lực như điện tử, dệt may, gỗ, nông sản… vừa thể hiện thiện chí hợp tác với Mỹ trong việc ngăn chặn gian lận thương mại và né thuế qua trung gian.
Đây được coi là bước đi cân bằng, giúp Mỹ đạt được mục tiêu điều chỉnh cán cân thương mại, nhưng cũng không làm tổn hại đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt.
Ở chiều ngược lại, Việt Nam đã có bước nhượng bộ có tính chiến lược, khi cam kết mở cửa thị trường mạnh hơn cho hàng hóa Mỹ. Đáng chú ý, thuế nhập khẩu đối với một số nhóm hàng từ Mỹ như khí LNG, ethanol, thiết bị năng lượng, máy bay và linh kiện công nghệ cao sẽ được đưa về mức 0% hoặc rất thấp.
Riêng với ô tô - mặt hàng gây nhiều chú ý - trước đó Việt Nam đã điều chỉnh giảm mức thuế MFN (tối huệ quốc) từ 45-64% xuống còn khoảng 32%. Dù chưa chạm mức 0%, nhưng mức giảm này được xem là rất đáng kể, mở đường cho các dòng xe Mỹ như Ford, Jeep, Tesla, Cadillac… tiếp cận thị trường Việt Nam một cách dễ dàng và hợp pháp hơn.
Trong dài hạn, nếu các điều kiện thương mại thuận lợi hơn, việc giảm thuế thêm cho xe điện hoặc xe thân thiện môi trường hoàn toàn có thể được đặt lên bàn nghị sự.
Không chỉ dừng lại ở thuế quan, thỏa thuận này còn tác động mạnh mẽ đến tâm lý của giới đầu tư. Với việc Mỹ đánh giá cao nỗ lực cải cách và phối hợp của Việt Nam trong kiểm soát nguồn gốc hàng hóa, nhiều tập đoàn công nghệ và công nghiệp lớn của Mỹ đang cân nhắc gia tăng đầu tư vào Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu tiếp tục tái định hình theo hướng giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.
Các lĩnh vực như điện tử, linh kiện, năng lượng sạch, hậu cần, logistics và sản xuất phần mềm được dự báo sẽ thu hút dòng vốn mới từ Mỹ trong thời gian tới. Sự dịch chuyển này, nếu được quản lý tốt, sẽ mang lại cú hích mạnh mẽ cho tăng trưởng và công nghệ tại Việt Nam, đồng thời tạo ra hàng chục nghìn việc làm chất lượng cao.
Đối với nền kinh tế Việt Nam nói chung, việc giữ được ổn định trong quan hệ thương mại với Mỹ là một bảo chứng cho sự linh hoạt trong chính sách và khả năng đàm phán hiệu quả.
Trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị và các cuộc chiến thuế quan diễn ra ngày càng phức tạp, việc Việt Nam đạt được thỏa thuận cân bằng lợi ích với một nền kinh tế lớn như Mỹ là một thành tựu không nhỏ. Điều này không chỉ giúp duy trì đà xuất khẩu, giảm thiểu rủi ro chính sách, mà còn khẳng định vị thế ngày càng vững chắc của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Nhiều chuyên gia nhận định, nếu tận dụng tốt các cam kết hiện tại, Việt Nam hoàn toàn có thể tiến thêm một bước để đàm phán một hiệp định thuế song phương toàn diện (DTA), hoặc ít nhất là những cơ chế song phương đặc thù nhằm bảo vệ nhà đầu tư, doanh nghiệp và thúc đẩy thương mại song phương lâu dài.
Trên hết, thỏa thuận lần này còn gửi đi một tín hiệu tích cực về môi trường vĩ mô của Việt Nam. Trong bối cảnh thế giới đối mặt với bất định kéo dài, các thị trường mới nổi thường bị đánh giá là thiếu ổn định và dễ tổn thương. Nhưng bằng một chiến lược thuyết phục, mềm dẻo nhưng kiên định, Việt Nam đã chứng minh rằng mình là một đối tác đáng tin cậy - sẵn sàng đối thoại, điều chỉnh và thích ứng với bối cảnh toàn cầu, trong khi vẫn bảo vệ được lợi ích cốt lõi của nền kinh tế.
Đây là yếu tố quan trọng giúp củng cố niềm tin nhà đầu tư quốc tế, ổn định tỷ giá, duy trì dòng vốn vào thị trường và hỗ trợ cho các mục tiêu tăng trưởng trong trung hạn.
