 |
Hôm nay 3-12, Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam 2012 (VBF 2012) - hoạt động trước thềm Hội nghị CG thường niên, được tổ chức tại Hà Nội.
Theo chương trình nghị sự, các nội dung tại diễn đàn tập trung vấn đề môi trường đầu tư và đầu tư; ngành ngân hàng; thương mại và cơ sở hạ tầng. Đặc biệt, lần đầu tiên tại VBF 2012 có thêm báo cáo của Nhóm công tác công nghiệp ô tô, xe máy.
Vài năm trở lại đây, cùng với sự đi xuống của nền kinh tế, công nghiệp ô tô Việt Nam được đánh giá đã thất bại. Nhiều ý kiến cho rằng chúng ta không nên tiếp tục theo đuổi “giấc mơ” công nghiệp ô tô, mà nên tập trung khai thác giá trị từ nhánh công nghiệp hỗ trợ.
Tuy nhiên, Việt Nam hiện có dân số khoảng 90 triệu người và sẽ tăng lên 100 triệu trong vòng 10 năm tới. GDP đầu người khoảng 1.200USD và ước tính sẽ tăng lên 4.000USD vào năm 2020. GDP đầu người và tổng số dân tăng sẽ tác động đến thói quen sử dụng và mua xe, đặc biệt khi tỷ lệ ô tô hiện nay là 2 xe/1.000 dân.
Thực tế chứng minh, những sự tăng trưởng này ở các nước khác đã kéo theo thói quen sử dụng ô tô, xe máy tăng, từ đó dẫn đến tăng trưởng của ngành công nghiệp ô tô, xe máy. Việt Nam có vị trí chiến lược và đây là thế mạnh cần tận dụng để hội nhập vào chuỗi cung ứng của ASEAN và châu Á, cũng như các quy hoạch phát triển sản xuất.
Một số lượng lớn doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp ô tô, xe máy cũng cho thấy tiềm năng của Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất cũng như cơ sở xuất khẩu lớn của ASEAN.
Vấn đề đặt ra là hiện tại ngành công nghiệp ô tô Việt Nam không phải là đối tượng của bất kỳ chính sách khuyến khích đầu tư nào theo như định hướng phát triển nền công nghiệp công nghệ cao. Vì vậy, cần bổ sung ngành công nghiệp ô tô vào khái niệm công nghệ cao, đồng thời nhận được các cơ chế khuyến khích phát triển tương đương khác.
Bởi đầu tư vào các ngành công nghiệp phụ trợ chế tạo như: động cơ, phụ tùng động cơ, hệ thống điện có ý nghĩa hết sức quan trọng giúp Việt Nam chuyển từ lợi thế đơn thuần về chi phí sang lợi thế bền vững về công nghệ.
Luyện kim, cơ khí và sản xuất bộ phận có độ chính xác cao là những quy trình chế tạo quan trọng của ngành ô tô, nhưng hiện vẫn còn chậm phát triển do thiếu bí quyết công nghệ. Nếu có cơ chế khuyến khích mạnh, sẽ giảm rủi ro gia nhập thị trường của các doanh nghiệp mới và từng bước giúp Việt Nam phát huy lợi thế nhóm được khu vực thừa nhận.
Nhóm công tác công nghiệp ô tô, xe máy của VBF được thành lập với các thành viên chính gồm các công ty lớn như General Motors, Audi, Toyota, Ford, Thaco, Yamaha Motor, Honda, Piaggio. Vì thế, cũng dễ hiểu khi đề xuất chính của nhóm là tăng cường cơ chế khuyến khích đầu tư vào ngành này.
Tuy nhiên, muốn xem những đề xuất này có thực sự hữu ích hay không, cần đánh giá lại nguyên nhân thất bại của công nghiệp ô tô thời gian qua. Trên thực tế, Việt Nam đã có khoảng 15 năm bảo hộ cho công nghiệp ô tô qua hàng rào thuế quan, với mục đích thông qua các liên doanh khuyến khích nhà đầu tư nước ngoài chuyển giao công nghệ sản xuất ô tô.
Nhưng kết quả là chính sách này đã được lợi dụng triệt để nhằm mang lại lợi nhuận lớn cho các doanh nghiệp, bởi họ chủ yếu nhập linh kiện về lắp ráp (với thuế suất ưu đãi), tỷ lệ nội địa hóa sau hơn một thập niên chỉ đạt cao nhất 30%. Các mục tiêu quan trọng thể hiện sự phát triển của ngành công nghiệp ô tô như: sản xuất động cơ, hộp số, cụm truyền động… đều thất bại thảm hại. Xét về mặt thị trường, giá ô tô ở Việt Nam vẫn đứng vào hàng cao nhất thế giới.
Đến nay, khi lực mua trên thị trường suy giảm, hàng rào thuế dần được dỡ bỏ, nhiều liên doanh sản xuất ô tô đã thu hẹp sản xuất, chuyển sang nhập khẩu và phân phối ô tô nguyên chiếc, thậm chí sẵn sàng rút khỏi Việt Nam khi “màu mỡ” ưu đãi đã cạn kiệt. Nhiều doanh nghiệp lý giải rằng chính sách thuế, phí… không nhất quán khiến họ nản lòng, không muốn tiếp tục đầu tư.
Tiềm năng phát triển công nghiệp ô tô của Việt Nam vẫn còn rất lớn. Nhưng quan điểm, tư duy phát triển, cũng như cơ chế, chính sách cho ngành công nghiệp này cần được đánh giá, xem xét một cách thấu đáo trong thời gian tới.
Gợi ý đưa công nghiệp ô tô vào cơ chế ưu đãi công nghệ cao không phải không có lý, nhưng cách làm như thế nào, quản lý ra sao để không đi vào “vết xe đổ” của thất bại đã qua là vấn đề cần được tính toán cụ thể, bảo đảm và cân đối được lợi ích của cả 3 bên: Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng.
