Chuyển động thể chế mạnh mẽ
Theo các chuyên gia, Việt Nam đã bắt nhịp nhanh với công nghệ blockchain. Trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng, blockchain đang được ứng dụng trong chuyển tiền liên ngân hàng, thanh toán quốc tế, truy xuất hóa đơn điện tử và chuyển đổi tài sản vật lý thành tài sản số. Các giao dịch trên nền tảng này giúp giảm chi phí, rút ngắn thời gian, loại bỏ trung gian và tăng độ minh bạch.
Nguồn: Chainalysis, Trung tâm Khiếu nại Tội phạm mạng (IC3)
Cùng với sự lan tỏa công nghệ là chuyển động thể chế mạnh mẽ. Ngày 22-10-2024, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1236/QĐ-TTg về Chiến lược quốc gia phát triển blockchain đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Tháng 12-2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, trong đó xác định rõ blockchain là một trong các công nghệ chiến lược cần được ưu tiên phát triển đến năm 2030.
Để cụ thể hóa tầm nhìn này, ngày 12-6-2025, Chính phủ ban hành Quyết định số 1131/QĐ-TTg về danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược, trong đó xác lập rõ các lĩnh vực ưu tiên của blockchain. Đặc biệt, Quốc hội đã thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số vào ngày 14-6-2025. Đây là một cột mốc lịch sử, lần đầu tiên tạo ra một hành lang pháp lý minh bạch và rõ ràng cho ngành, đặc biệt là việc công nhận và quy định về tài sản số.
Nền tảng blockchain của Việt Nam có gì?
Theo ông Nguyễn Phú Dũng, Giám đốc điều hành đơn vị phát triển hạ tầng blockchain quốc gia, công nghệ này đảm bảo 3 yếu tố cốt lõi: xác thực, toàn vẹn, truy xuất. PILA đã xây dựng hệ sinh thái gồm: NDAChain - hạ tầng chuỗi khối Việt Nam; NDA DID và NDA Key - định danh số cho cá nhân, doanh nghiệp; NDATrace - truy xuất nguồn gốc sản phẩm bằng blockchain. Các nền tảng này giúp Việt Nam tự chủ công nghệ và mở rộng ứng dụng blockchain sang lĩnh vực hành chính, nông nghiệp, thương mại, xuất nhập khẩu - nơi dữ liệu minh bạch là điều kiện tiên quyết.
Theo bà Nguyễn Thị Minh Thơ, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống rửa tiền (Ngân hàng Nhà nước), yêu cầu đầu tiên của quản trị tài sản mã hóa là tuân thủ chuẩn quốc tế về chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và kiểm soát dòng vốn. Sau khi Việt Nam bị tổ chức liên chính phủ FATF đưa vào “danh sách xám” năm 2023, Chính phủ đã cam kết 17 hành động khắc phục, trong đó có xây dựng cơ chế quản lý tài sản số. “Sự ra đời của Luật Công nghiệp công nghệ số và Nghị quyết 05 đã mở ra hành lang pháp lý công nhận tài sản số là hợp pháp, tạo nền tảng cho thị trường phát triển bền vững”, bà Minh Thơ nhấn mạnh.
Chặt chẽ nhưng linh hoạt
Theo bà Nguyễn Thị Minh Thơ, Việt Nam chọn hướng “quản lý để phát triển”, kiểm soát rủi ro nhưng không triệt tiêu đổi mới. Các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa phải vận hành như tổ chức tài chính: định danh khách hàng (KYC), báo cáo giao dịch đáng ngờ, lưu trữ dữ liệu tối thiểu 10 năm, giám sát công nghệ liên tục. Đây là lớp “lá chắn” đảm bảo minh bạch thị trường và bảo vệ nhà đầu tư.
Đánh giá về Nghị quyết 05, ông Tô Trần Hòa, Phó Trưởng ban Phát triển thị trường (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước), cho rằng đó là bước đi lịch sử, phù hợp định hướng xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại TPHCM và Đà Nẵng. Nếu Nghị quyết 222/2025/QH15 tập trung vào cơ chế đặc thù cho trung tâm tài chính, thì Nghị quyết 05 hướng đến phạm vi toàn quốc, thí điểm có kiểm soát và bảo đảm an ninh, minh bạch.
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam, cho rằng, quy định chặt chẽ là cần thiết. Vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng, hệ thống an toàn cấp độ 4 - cao hơn chuẩn công ty chứng khoán - nhằm sàng lọc nhà đầu tư nghiêm túc và hạn chế rủi ro thao túng. “Giai đoạn đầu thí điểm có thể kém sôi động, nhưng đó là giá phải trả để hình thành niềm tin số bền vững” ông Trung nói.
Ông VÕ TRUNG TÍN, Phó Chủ tịch Chi hội Blockchain TPHCM:
Gần đây, trước những đổi mới to lớn từ trong nhận thức và chính sách liên quan đến blockchain, xuất hiện không ít quan điểm kêu gọi thúc đẩy blockchain trong lĩnh vực tiền mã hóa, không loại trừ khả năng có ý đồ dẫn dắt dư luận, rồi từ đó tạo dựng những dự án “lùa gà”.
Thế nhưng, cũng có không ít doanh nghiệp khẳng định được giá trị đúng. Như Startup công nghệ Ninety Eight, đơn vị tiên phong và toàn diện trong lĩnh vực blockchain với gần 10 năm hoạt động. Để thúc đẩy hoạt động của Ninety Eight tại Việt Nam và toàn cầu, từ năm 2019, Coin98 Community được tái định vị thành Coin98 Finance, chuyển mình theo hướng Fintech Startup và bắt đầu hành trình xây dựng tự chủ công nghệ cho đến nay. Ninety Eight và không ít công ty khởi nghiệp khác lớn lên với những ấp ủ từ những ngày đầu là chia sẻ và phổ biến kiến thức, kinh nghiệm với mục tiêu xuyên suốt là góp phần nâng cao kiến thức và nhận thức cộng đồng để ứng dụng blockchain hữu ích vào đời sống.
Do đó, trong xây dựng chính sách ở giai đoạn kế tiếp, phải loại trừ khả năng lợi dụng chính sách liên quan đến blockchain để thực hiện các việc làm trái chủ trương lớn, đúng đắn của Nhà nước; kịp thời phát hiện, loại bỏ những dự án có khả năng gây tác động xấu đến xã hội. Qua đó góp phần thúc đẩy những ứng dụng blockchain có giá trị trong nhiều lĩnh vực mà xã hội cần.
GS-TS PHAN TRUNG LÝ, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội:
Thị trường tài sản số đang mở ra một không gian giá trị mới gồm tiền mã hóa, token, NFT, dữ liệu số và hợp đồng thông minh - nguồn lực kinh tế có thể đóng góp trực tiếp vào GDP và thúc đẩy kinh tế số. Để thị trường phát triển bền vững, việc hoàn thiện hành lang pháp lý là yêu cầu cấp bách và là “đột phá chiến lược” cho giai đoạn phát triển mới.
Cần làm rõ khái niệm tài sản số, quyền sở hữu, nghĩa vụ thuế, xử lý tranh chấp, bảo vệ nhà đầu tư và an ninh mạng, đồng thời xem xét thiết lập cơ quan quản lý chuyên trách. Chính sách phải bảo đảm an ninh và dữ liệu cá nhân, nhưng vẫn tạo không gian đổi mới. Song song đó, Việt Nam cần đào tạo nhân lực pháp lý - công nghệ blockchain và xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp năng động, hội nhập chuẩn mực quốc tế.
Ông NGUYỄN THANH HÒA, Phó Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TPHCM:
Việt Nam đang hội tụ 3 trụ cột then chốt để bứt phá trong lĩnh vực blockchain và Web3: hợp pháp hóa tài sản số, khung pháp lý minh bạch với sandbox linh hoạt và chính sách thân thiện với nhà phát triển. Khi môi trường chính sách và công nghệ song hành, doanh nghiệp sẽ yên tâm thử nghiệm và đưa sản phẩm mới ra thị trường.
