Theo cơ quan chức năng, nguyên nhân việc điều chỉnh này do chủ đầu tư, đơn vị tư vấn lập dự án và tư vấn thẩm tra chưa có kinh nghiệm, dẫn đến việc tính toán chưa sát thực tế.
Tuyến metro nào cũng tăng vốn
UBND TPHCM vừa có báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ về duyệt chủ trương điều chỉnh tổng mức đầu tư và thời gian hoàn thành dự án xây dựng tuyến metro số 2 Bến Thành - Tham Lương dài hơn 11km, đi qua quận 1, 3, 10, 12, Tân Phú và Tân Bình.
Cụ thể, tổng mức đầu tư được duyệt năm 2010 gần 1,4 tỷ USD, nay UBND TP xin điều chỉnh lên gần 2,2 tỷ USD (tăng xấp xỉ 800 triệu USD, tương đương 60%); đồng thời kéo dài thời hạn hoàn thành từ năm 2018 (ban đầu) dự kiến đến năm 2024. Tương tự, tuyến metro số 5, giai đoạn 1 (ngã tư Bảy Hiền - cầu Sài Gòn), dài gần 9km, cũng được TP đăng ký danh mục dự án ODA khoảng 833 triệu EUR năm 2011.
Nhưng sau khi dự án được giao cho đơn vị tư vấn Tây Ban Nha làm lại thiết kế, tính toán kỹ lưỡng, thuê tư vấn thẩm tra của Hà Lan thẩm định, tổng mức đầu tư đã gần 1,6 tỷ EUR (tăng gần 90%). Còn tại dự án tuyến metro số 3a (Bến Thành - Tân Kiên) dài gần 20km được chia làm 2 giai đoạn đầu tư, với tổng chi phí dự kiến 2,8 tỷ USD từ vốn vay ODA của Chính phủ Nhật Bản. Nhưng dự án này mới dừng lại ở việc đề xuất của UBND TPHCM với Trung ương.
Do đó, nhiều chuyên gia lo ngại nếu tuyến này được thông qua và xây dựng không loại trừ con số 2,8 tỷ USD sẽ được điều chỉnh tăng. Ngay cả dự án xây dựng tuyến metro số 1 Bến Thành-Suối Tiên đang được xây dựng (dự kiến hoạt động năm 2020) dài gần 20km hiện được điều chỉnh tăng mức đầu tư từ gần 1,1 tỷ USD ban đầu lên gần 2,5 tỷ USD, đội vốn lên gấp gần 2,5 lần (tương đương 30.000 tỷ đồng).
Lý giải về nguyên nhân tăng tổng mức đầu tư tuyến metro số 2, lãnh đạo UBND TPHCM cho biết trong quá trình thiết kế dự án, đơn vị tư vấn quốc tế phải điều chỉnh nhiều nội dung thiếu sót và chưa phù hợp trong thiết kế cơ bản ban đầu, như điều chỉnh mặt bằng và kết cấu nhà ga ngầm; kết cấu nhịp cầu cạn của đoạn tuyến đi trên cao; bổ sung kết cấu nhà ga ngầm kết nối với các dự án metro khác…
Bên cạnh đó, trong quá trình thực hiện dự án phải cập nhật đơn giá, định mức áp dụng cho một số hạng mục xây lắp; đơn giá nhân công tăng so với thời điểm duyệt ban đầu của dự án năm 2010; thay đổi tỷ giá lãi vay, thay đổi cơ cấu vốn giữa các nhà tài trợ ảnh hưởng đến việc tính toán lãi vay trong thời gian xây dựng; dự phòng trượt giá tới năm 2024, thay vì trước đây khi dự án được duyệt năm 2010 chỉ tính dự phòng đến năm 2016.
Dự án xây dựng tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên đang tạm ngưng một số hạng mục vì tắc vốn. Quản lý kém, thiếu kinh nghiệm
Trao đổi với ĐTTC, TS.KTS Ngô Viết Nam Sơn, chuyên gia quy hoạch hạ tầng đô thị, cho rằng đối với tuyến metro số 1, ngay từ ban đầu các đơn vị liên quan đã chưa tính toán chính xác từng suất đầu tư, thiếu kinh nghiệm trong cách quản lý, khiến cho dự án bị đội lên cao. Thời gian tới, TP cần dồn lực làm xong tuyến metro số 1, sau đó mới tính đến việc triển khai các dự án tiếp theo, tránh việc chưa làm xong dự án này đã làm dự án khác.
Nếu các dự án đều chậm tiến độ, khi đó TP không khác gì một đại công trường xây dựng ngổn ngang. Đối với việc xây dựng các tuyến metro tiếp theo, TS.KTS Sơn cho rằng cơ quan chức năng cần phải rút kinh nghiệm, tránh để xảy ra tình trạng đội vốn và thời gian thi công kéo dài như tuyến metro số 1, sẽ tạo tiền lệ không tốt cho các dự án xây dựng hạ tầng sau này, từ đó làm mất uy tín đối với các đối tác và nhà tài trợ. Đồng thời, chủ đầu tư, các đơn vị liên quan và cơ quan chức năng cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện theo đúng cam kết đề ra.
Theo các chuyên gia, việc đội vốn trong các dự án hạ tầng giao thông là điều thông thường, nhưng vượt 50-90% so với tổng mức đầu tư ban đầu thật khó chấp nhận. Trên thế giới, theo thông lệ các dự án hạ tầng tương tự chỉ cho phép vượt tối đa khoảng 20% trở lại, trừ khi có những yếu tố tác động đột biến ảnh hưởng chung trên phạm vi toàn thế giới. Do đó, cần xem lại năng lực quản lý và thực hiện quá kém của các đơn vị liên quan và phải thẩm định lại toàn bộ dự án để xem xét trách nhiệm các bên liên quan.
