Trong “cơn sóng lớn” này, doanh nghiệp Việt Nam cần chiến lược bứt phá để không chỉ tồn tại, mà còn vươn lên mạnh mẽ trên bản đồ xuất khẩu quốc tế.
Rủi ro chuỗi cung ứng
Tại tọa đàm “Triển vọng sourcing toàn cầu 2025: Biến động kinh tế và thương mại - đòn bẩy tăng trưởng xuất khẩu cho doanh nghiệp Việt”, do Global Sources (nền tảng B2B hàng đầu thế giới) tổ chức sáng 4-11, GS.TS Võ Xuân Vinh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh doanh (ĐH Kinh tế TPHCM), nhận định thương mại thế giới đang đối mặt nhiều thách thức.
Chính sách thuế đối ứng của Mỹ tạo ra cú sốc mất cân bằng, khiến hoạt động xuất khẩu toàn cầu chậm lại. Dù dự kiến hạ nhiệt nhờ sức ép tiêu dùng Mỹ, đà phục hồi có thể chỉ bắt đầu vào năm 2027. Cùng với đó, lạm phát “chi phí đẩy” do xung đột Nga - Ukraine và Israel - Hamas khiến giá năng lượng, lương thực tăng cao, tác động trực tiếp tới khả năng cạnh tranh của hàng Việt.
Thương mại dịch vụ toàn cầu cũng được dự báo giảm tốc trong giai đoạn 2025–2026 trước khi lấy lại đà tăng. “Nếu không nâng cao năng lực và chuẩn bị cho các tiêu chuẩn mới, doanh nghiệp Việt sẽ khó trụ vững trong giai đoạn chuyển tiếp này”, GS. Vinh nhấn mạnh.
Chuyển đổi số mở đường tăng trưởng
Dù đối mặt nhiều biến động, Việt Nam vẫn được xem là điểm sáng chiến lược của khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Theo GS. Vinh, dòng vốn FDI đang dịch chuyển mạnh mẽ, đặc biệt trong lĩnh vực chế biến - chế tạo, giúp Việt Nam trở thành “điểm đến an toàn” giữa bối cảnh thuế quan leo thang.
Với 17 FTA đang có hiệu lực và quan hệ thương mại ngày càng sâu rộng với Mỹ, doanh nghiệp Việt có cơ hội tận dụng mức thuế ưu đãi nếu gia tăng tỷ trọng nguyên liệu nội địa. Bên cạnh đó, chính sách chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo quốc gia (mục tiêu đóng góp 30% GDP kinh tế số vào năm 2030) đang mở đường cho doanh nghiệp nâng cao năng suất và tiếp cận khách hàng toàn cầu.
Các ngành mũi nhọn như chế biến - chế tạo và nông nghiệp vẫn giữ vai trò chủ lực, song cần nhanh chóng đáp ứng yêu cầu về tiêu chuẩn, truy xuất nguồn gốc và phát triển bền vững.
Bước qua rào cản ESG
Một trong những rào cản lớn nhất hiện nay là tiêu chuẩn ESG (môi trường, xã hội, quản trị) đang chuyển từ khuyến khích sang bắt buộc tại các thị trường lớn như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc. Doanh nghiệp phải minh bạch toàn bộ chuỗi cung ứng, từ nguồn nguyên liệu đến trách nhiệm xã hội và tác động môi trường.
Theo GS. Vinh, doanh nghiệp Việt cần thực hiện “chuyển đổi kép”, vừa chuyển đổi số, vừa chuyển đổi xanh. Cụ thể: đầu tư công nghệ xanh, minh bạch hóa quy trình sản xuất để đạt tiêu chuẩn ESG; đa dạng hóa thị trường, tận dụng nền tảng thương mại điện tử và chuỗi cung ứng số; tăng tỷ lệ nội địa hóa, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu; công khai chuỗi cung ứng, nâng cao uy tín với đối tác quốc tế.
Cũng tại tọa đàm, ông Edwin Law, Giám đốc điều hành Hiệp hội Doanh nghiệp Úc (AusCham) tại Việt Nam, cho rằng Việt Nam đang ở “vị thế vàng” để nắm bắt kỷ nguyên tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu, nếu xây dựng được hệ sinh thái nhà cung cấp “tin cậy, minh bạch và thích ứng”.
Theo ông Edwin Law, các nhà mua hàng Úc và quốc tế hiện ưu tiên đối tác có khả năng giao hàng ổn định, minh bạch, tuân thủ ESG, chất lượng cao và giao tiếp chuyên nghiệp. Việt Nam có thể bứt phá ở các lĩnh vực: nội thất mây tre cao cấp, thực phẩm chế biến (trái cây ăn liền, cà phê, hải sản sinh học), và linh kiện công nghiệp (điện tử, ô tô, y tế).
AusCham sẽ đồng hành với doanh nghiệp Việt thông qua nền tảng AusHub, hỗ trợ tìm nguồn cung ứng, thẩm định và ký kết hợp đồng quốc tế. “Nếu Việt Nam xây dựng được hệ sinh thái nhà cung cấp đáng tin cậy, chúng ta không chỉ cưỡi lên làn sóng thay đổi mà còn định hình tương lai chuỗi cung ứng toàn cầu”, ông Edwin Law nhấn mạnh.
Từ “lợi thế FTA” đến “lợi thế bền vững” là chặng đường bắt buộc. Theo đó, doanh nghiệp Việt cần hành động sớm, đầu tư dài hạn và minh bạch để không bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua thương mại toàn cầu xanh, số, bền vững.
