Trong môi trường hội nhập và cạnh tranh ngày càng khốc liệt như hiện nay, công nghệ được đánh giá là công cụ chiến lược để phát triển kinh tế-xã hội một cách nhanh chóng và bền vững. Do vậy, với một quốc gia còn yếu về công nghệ như Việt Nam, đổi mới công nghệ là yêu cầu bức thiết cần được thực hiện đồng bộ từ Nhà nước đến doanh nghiệp (DN).
Còn khập khiễng
Từ lâu DN Việt Nam đã ý thức được việc đổi mới công nghệ là chìa khóa để nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm, hàng hóa và dịch vụ nhằm tăng cường năng lực cạnh tranh của DN nói riêng và quốc gia nói chung nên nhiều DN Việt Nam đã nỗ lực nhập khẩu máy móc, thiết bị từ các nước phát triển để cải tiến sản phẩm.
Chẳng hạn như để phát triển nhà máy sữa đậu nành Vinasoy, năm 2009 CTCP Đường Quảng Ngãi đã đầu tư hàng chục tỷ đồng để mua sắm các thiết bị máy móc hiện đại, đồng thời phải thực hiện chiến lược phát triển thương hiệu cho các sản phẩm sữa theo hợp đồng với đơn vị tư vấn Richard Moore của Hoa Kỳ. Nhờ đầu tư dây chuyền máy móc hiện đại, sản phẩm làm ra có chất lượng tốt, giữ được thị trường, Vinasoy đã chiếm được lòng tin của người tiêu dùng và trở thành thương hiệu dẫn đầu về sản phẩm đậu nành trong bao bì giấy.
Nhờ vậy, năm 2011 Vinasoy đạt doanh thu 1.200 tỷ đồng và mục tiêu năm nay đạt doanh thu 2.000 tỷ đồng. Để tiếp tục đẩy mạnh phát triển, đơn vị này đã khởi công nhà máy mới tại tỉnh Bắc Ninh có tổng vốn đầu tư 750 tỷ đồng với hệ thống thiết bị hoàn toàn tự động nhập khẩu từ Thụy Điển, công suất 180 triệu lít sữa/năm.
 |
Sữa đậu nành Fami của Vinasoy được sản xuất theo công nghệ hiện đại. |
Ông Nguyễn Quốc Thúc, Phó Tổng giám đốc CTCP Giấy Sài Gòn, cũng cho biết cải tiến công nghệ là một trong những yếu tố phát triển bền vững, nên dù đang trong giai đoạn khó khăn, Giấy Sài Gòn vẫn quyết định đầu tư sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế, tạo ra sản phẩm xanh, thân thiện môi trường theo tiêu chuẩn 5Gs.
Cụ thể, công ty đã đầu tư 100 triệu USD để nhập công nghệ sản xuất và máy móc thiết bị hiện đại từ châu Âu và Nhật Bản cho dự án mở rộng nhà máy Mỹ Xuân II. Trong đó hệ thống xử lý nước thải và hệ thống xử lý giấy vụn chiếm 20 triệu USD.
Theo Bộ Kế hoạch - Đầu tư, đầu tư đổi mới công nghệ là cách tốt nhất để doanh nghiệp giảm tiêu hao nguyên nhiên liệu, giảm tác động xấu đến môi trường, tăng hiệu quả hoạt động của DN. Nhưng do chi phí đầu tư cho các hoạt động này quá cao nên chỉ có những DN lớn mới đủ sức tiến hành, còn các DNNVV luôn lâm vào thế thiếu vốn kinh doanh và khó tiếp cận vốn vay.
Song, khi có điều kiện vay vốn cũng không có nhiều DNNVV dám vay để đầu tư máy móc, công nghệ mới vì thời gian vay vốn ngắn, lãi suất cao nên rủi ro rất cao. Hơn nữa, trong vài năm gần đây, các DN Việt Nam còn liên tục chịu ảnh hưởng từ sự biến động của nguồn đầu vào làm chi phí sản xuất tăng cao, hàng tồn kho cao, kéo hiệu quả kinh doanh đi xuống, khó tìm thị trường xuất khẩu dẫn đến lượng hàng tiêu thụ giảm mạnh, không quay vòng được vốn.
Cần hỗ trợ
Theo ông Michael Braun, chuyên gia của Viện Đánh giá khoa học và Định giá công nghệ, hiện nền kinh tế Việt Nam vẫn phát triển dựa vào tài nguyên. Một thống kê được thực hiện gần đây cho biết, hơn 82% máy móc thiết bị và công nghệ sản xuất ở nước ta thuộc loại trung bình và lạc hậu. Hoạt động đổi mới công nghệ chỉ mới diễn ra ở một bộ phận nhỏ các DN Việt Nam, còn đa phần không theo đuổi hoạt động nghiên cứu phát triển hay đổi mới công nghệ nào.
Các chuyên gia kinh tế thế giới góp ý, để tiến hành đổi mới công nghệ toàn diện, giúp nền kinh tế phát triển bền vững, Nhà nước cần có chính sách và hướng dẫn cụ thể để DN đầu tư hiệu quả. Hiện nay, rào cản lớn nhất đối với vấn đề đổi mới công nghệ chính là tài chính.
Do vậy, chính phủ các nước cần phải xây dựng cơ chế chính sách đổi mới đi liền với chính sách tài chính để hỗ trợ DN. Trong các chính sách đó, DN đứng ở trung tâm và các cơ quan nghiên cứu, ngân hàng, các quỹ tài chính và cơ quan nhà nước sẽ hỗ trợ về kỹ thuật, tài chính và các vấn đề liên quan.
Nhận định về việc đổi mới công nghệ trên thế giới, ông N. Srinivasan, Phụ trách Quản lý đổi mới của Trung tâm chuyển giao công nghệ Châu Á - Thái Bình Dương (APCTT) thuộc Ủy ban kinh tế xã hội Liên hợp quốc khu vực Châu Á - Thái Bình Dương (ESCAP), nói trong khu vực châu Á, các nước như Ấn Độ, Hàn Quốc, Trung Quốc có nền tảng phát triển tương tự Việt Nam nhưng có những bước tiến lớn vì thực hiện nhiều chính sách đúng đắn về đầu tư đổi mới công nghệ.
Từ năm 2003, Chính phủ Ấn Độ xây dựng chính sách đổi mới công nghệ toàn diện từ khoa học kỹ thuật đến luật pháp, tài chính để đạt mục tiêu tăng trưởng toàn diện. Cụ thể, Ấn Độ đã phát triển Quỹ Đổi mới toàn diện, Quỹ Năng lượng sạch quốc gia, đặc biệt là Quỹ Đổi mới công nghệ quay vòng để hỗ trợ các DNNVV phát triển, mở rộng quy mô, quảng bá và thương mại hóa các dự án đổi mới công nghệ với mức cho vay có kỳ hạn lên tới 80% tổng chi phí dự án.
Tại Hàn Quốc, một hệ thống các quỹ đầu tư mạo hiểm và bảo lãnh tín dụng được thiết lập dưới dạng công ty tài chính công nghệ đứng ra hỗ trợ DN với quy mô 1.400 tỷ won (26.819 tỷ đồng).
Ngoài ra, tại Bangladesh, tổ chức phi lợi nhuận Grameen Shakti thuộc Ngân hàng Grameen đã được thiết lập nhằm hỗ trợ các DN nước này đổi mới công nghệ năng lượng tái tạo. Nhờ vậy, Grameen Shakti đã nghiên cứu, phát triển và sản xuất trong nước thành công 70% các thiết bị, ngoại trừ bảng và pin năng lượng mặt trời, không còn phụ thuộc vào nhập khẩu.
Do vậy, thời gian tới Việt Nam cần chú trọng đến việc phát triển các quỹ để hỗ trợ về tài chính giúp DN thực hiện đổi mới công nghệ.
