Thích ứng bối cảnh mới
Giải thích nguyên nhân nhiều vụ học sinh tự tử gần đây, cô Võ Thị Thu Vân, Trưởng ban Tư vấn học đường, Trường THPT Bùi Thị Xuân (quận 1), cho biết, hiện nay mạng xã hội và các kênh truyền thông là một trong những tác nhân khiến học sinh có xu hướng tìm đến cách giải quyết tiêu cực khi gặp khó khăn.
Mạng xã hội ngập tràn hình ảnh, thông tin các vụ người trẻ tự tử khiến học sinh bị ảnh hưởng tâm lý, chọn ngay cách giải quyết tiêu cực khi có chuyện không vui. “Xã hội ngày càng phát triển, khối lượng thông tin được tiếp cận quá nhiều, học sinh chưa biết cách chắt lọc sẽ dẫn đến bắt chước tiêu cực, không lường trước hậu quả hoặc gây ảnh hưởng đến người thân”, cô Thu Vân phân tích.
Chưa kể, mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái trong một số gia đình hiện đại ngày nay không còn chuyện “cha mẹ đặt đâu con ngồi đó”. Để thể hiện vai trò cá nhân, các bạn thường tự bào chữa cho hành động của mình là tự làm, tự chịu trách nhiệm, không cần trợ giúp hay chia sẻ từ người thân.
Học sinh Trường THPT Bùi Thị Xuân (quận 1) trong giờ học về kỹ năng sống
Một thực tế khác, theo cô Võ Thị Thu Vân, khi học sinh gặp vấn đề tâm lý, cha mẹ, người thân hay chính bản thân các em đều đổ lỗi cho áp lực học hành. Nhưng, 3-4 năm trở lại đây, áp lực này không còn gay gắt khi cổng trường đại học đã rộng mở hơn trước. Tốt nghiệp lớp 9 hoặc lớp 12, các em có rất nhiều lựa chọn nguyện vọng và ngả rẽ khác nhau. Áp lực tinh thần nếu có chính là kỳ vọng của phụ huynh hoặc bản thân học sinh tự đặt ra.
Đồng quan điểm, thầy Hoàng Sĩ Đăng, chuyên gia tâm lý, giáo viên môn kỹ năng sống, Trường THPT Nguyễn Du (quận 10) cho rằng, chương trình giáo dục phổ thông 12 năm hiện nay chưa có môn học quan tâm đặc biệt kỹ năng lắng nghe. Công tác tư vấn học đường ở các trường hiện nay đang gặp trở ngại là do quá chú trọng vào 1 căn phòng với bốn bức tường và tấm biển “Tư vấn học đường”. Trong khi, những vấn đề đặt ra là ai được giao nhiệm vụ ngồi trong phòng đó, những người không được giao nhiệm vụ có được tham gia tư vấn, học sinh nào sẽ đến phòng đó, sẽ ra sao khi người được giao nhiệm vụ là người mà học sinh chưa tin tưởng... chưa được quan tâm.
“Tôi nghĩ trường học không cần thêm phòng ban nào cả bởi công tác tư vấn học đường vốn là trách nhiệm chung của giáo viên”, thầy Sĩ Đăng bày tỏ. Trong bối cảnh trường học có nguy cơ ảnh hưởng từ sự lên ngôi của các phương tiện thông tin hiện đại, nhiều giáo viên cho rằng công tác tư vấn học đường cần tận dụng lợi thế của các công cụ giao tiếp như zalo, viber, tin nhắn facebook… Thống kê học sinh có nhu cầu tư vấn tâm lý của một trường THCS ở quận 1 cho biết, hơn 80% số ca tư vấn qua điện thoại và ứng dụng zalo, số ít trường hợp đến phòng tư vấn nhưng các em yêu cầu được giữ kín hình ảnh, thông tin cá nhân.
Chủ động tiếp cận học sinh
Cô Vũ Thị Ngọc Dung, Hiệu trưởng Trường THPT Bùi Thị Xuân, cho biết, Ban Tư vấn học đường của trường hiện có 4 thành viên, phân chia phụ trách ở từng mảng lớn gồm tư vấn pháp luật, tâm sinh lý tuổi mới lớn và định hướng nghề nghiệp. Trong đó, số điện thoại của cán bộ tư vấn tâm lý được công khai toàn trường, học sinh và phụ huynh có nhu cầu có thể trực tiếp gọi điện để được hỗ trợ. Ngoài ra, hàng năm nhà trường đều tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề về bạo lực học đường, sức khỏe sinh sản vị thành niên, định hướng nghề nghiệp… nhằm cung cấp kịp thời thông tin cũng như tháo gỡ khó khăn về tâm tư, tình cảm cho học sinh.
Theo thầy Phan Ngọc Cẩn, giáo viên phụ trách Phòng Tư vấn học đường, Trường THCS Lạc Hồng (quận 10), lứa tuổi học sinh bậc THCS và THPT là giai đoạn các em có nhiều chuyển biến trong tâm tư, tình cảm, chịu nhiều tác động về tâm lý bởi môi trường sống và bối cảnh xã hội. Vì vậy, trường học cần chủ động tổ chức nhiều hoạt động nhằm giúp quan hệ thầy - trò gắn bó, học sinh có cơ hội bày tỏ, chia sẻ tâm tư, tình cảm của mình. Nhận định về vai trò của công tác tư vấn tâm lý, thầy Nguyễn Thành Phát, Hiệu trưởng Trường THCS Lạc Hồng khẳng định, trường học không chỉ là nơi truyền thụ kiến thức mà còn hướng đến giáo dục nhân cách, giúp học sinh phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần.
Mới đây, Sở GD-ĐT TPHCM đã có văn bản gửi trưởng phòng GD-ĐT TP Thủ Đức và các quận huyện, hiệu trưởng các trường THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học, trường trung cấp, cao đẳng, trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên, yêu cầu tăng cường công tác tư vấn tâm lý, kỹ năng phòng, chống bạo lực, bắt nạt và xâm hại cho học sinh, sinh viên các trường học.
Theo đó, nhằm bảo vệ học sinh, sinh viên khỏi tác động tiêu cực khi tham gia học tập trực tuyến và khai thác sử dụng môi trường mạng, tạo môi trường học tập lành mạnh, an toàn và chất lượng, Sở GD-ĐT đề nghị các đơn vị triển khai công tác tuyên truyền, phổ biến đến toàn thể học sinh, sinh viên kiến thức, kỹ năng sử dụng internet và mạng xã hội. Ngoài ra, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát các lớp học, giờ học trực tuyến nhằm kịp thời phát hiện, xử lý các trường hợp vi phạm, gây rối khi tổ chức các hoạt động dạy và học qua môi trường mạng. Hiện nay, ngành giáo dục khuyến khích giáo viên và học sinh tham gia tuyên truyền, chia sẻ kinh nghiệm về ứng xử văn hóa trên mạng xã hội và xây dựng môi trường văn hóa trong trường học.
