Theo VFA, hoạt động xuất khẩu gạo từ ngày 1 đến 15-8 đạt 456.768 tấn, trị giá 155 triệu USD, so với cùng kỳ giảm 19% về số lượng nhưng trị giá tăng 30%. Tính đến ngày 18-8, vụ hè thu đã thu hoạch được sản lượng khoảng 5,495 triệu tấn lúa. Vụ thu đông đã gieo sạ 420.000ha/700.000ha diện tích theo kế hoạch.
Lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ và một số nước đã đẩy giá gạo tăng mạnh so với thời điểm trước, tác động lớn đến thị trường thương mại gạo thế giới. Hiện nay, giá cả biến động tăng quá nhanh dẫn đến chuỗi cung ứng bị đứt gãy từ nông dân, thương lái đến chủ nhà máy xay xát chế biến và doanh nghiệp xuất khẩu gạo.
Nguyên nhân chủ yếu theo VFA là do tâm lý chờ giá tăng khiến hợp đồng liên kết bị phá vỡ. Các doanh nghiệp xuất khẩu gặp khó khăn trong việc huy động nguồn hàng để thực hiện các hợp đồng đã ký.
Hiện tại, có trên 200 thương nhân được Bộ Công thương cấp giấy phép đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo theo Nghị định số 107/2018/NĐ-CP. Mặc dù đã có quy định cụ thể nhưng đa số thương nhân chưa thực hiện đúng chế độ báo cáo, đặc biệt là tình hình ký kết, thực hiện hợp đồng xuất khẩu và hàng tồn kho ở từng thời điểm. Việc này ảnh hưởng đến công tác tổng hợp, không kịp thời có số liệu báo cáo phục vụ cho công tác điều hành vĩ mô do thiếu dữ liệu thông tin.
Trước thực trạng trên, VFA kiến nghị Chính phủ bổ sung quy định cụ thể về cơ chế báo cáo, phân công một cơ quan quản lý về tình hình ký kết, thực hiện hợp đồng xuất khẩu gạo và hàng hóa lúa gạo tồn kho của các thương nhân có đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo theo Nghị định 107/2018/NĐ-CP.
Bên cạnh đó, Chính phủ bổ sung cơ chế quy định giá sàn xuất khẩu gạo nhằm đảm bảo hiệu quả sản xuất cho nông dân sản xuất lúa; đồng thời đảm bảo sự cạnh tranh lành mạnh giữa các thương nhân xuất khẩu gạo, đặc biệt giữa các thương nhân đã đầu tư cơ sở sản xuất theo Nghị định 109/2010/NĐ-CP và các thương nhân thuê kho theo Nghị định 107/2018/NĐ-CP.
