Hành trình khám phá Alaska

Đặc trưng vùng đất lạ

Tàu tới Whittier vào lúc nửa khuya. Đây là bến cuối cho những du khách đi du lịch đường biển. Đợi tới sáng, chúng tôi lấy tàu từ Whittier đi Valdez để tiếp tục chuyến du lịch Alaska bằng đường bộ. Whittier là cửa ngõ vào biển Hẹp (Sound) Prince William, nằm ở đỉnh cao chót của kênh biển (Passage Canal) ở bờ Tây của biển Hẹp Prince William. Từ Whittier chúng tôi dùng tàu hai thân catamaran vượt qua biển Hẹp Prince William đi tới hải cảng Valdez để khởi đầu chuyến viếng thăm Alaska bằng xe bus và tàu hỏa.

Dân số Whittier chỉ có 218 người, nên người ta ở chung trong một tòa nhà cao tầng duy nhất Begich. Tòa nhà là một nơi trú ngụ có đủ cả chợ búa, trường học, bưu điện, trạm y tế… Dân cả tỉnh trong chung cư không phải ra ngoài mua sắm, đi học hay đi bưu điện…

Đêm qua trời mưa, sáng nay vẫn còn lác đác mưa và trời âm u nhưng người ta vẫn thấy rõ những chóp núi tuyết vạn niên. Biển Hẹp Prince William nổi tiếng về chim muông và động vật biển. Gần tới cảng Valdez, các tàu bồn chở dầu đi lại tấp nập. Vì tai nạn đổ dầu của hãng Exxon trước đây, nay mỗi tàu đi lại đều có hai tàu kéo hộ tống thay vì chỉ một tàu như trước.

Quá trưa chúng tôi đến cảng Valdez, cảng biển rất đặc biệt ở vùng đất này và ăn trưa trước khi lên xe bus đi thăm Alaska bằng đường bộ, hướng về cửa ngõ vào Công viên Quốc gia St Elias-Wrangell. Valdez được thế giới biết tới qua biến cố trọng đại là vụ đổ dầu của hãng Exxon năm 1989. Ngày 24-3, chiếc tàu Exxon Valdez chở dầu từ cảng Valdez về Long Beach, California, đụng phải đá ngầm ở biển Hẹp Prince William, đổ ra hơn 11 triệu gallons (42 megaliters) dầu thô. Tại nạn có lẽ do thuyền trưởng Hazelwood say rượu.

Là tụ điểm du lịch của vùng Prince William Sound, Valdez thật ra là hải cảng xuất dầu thô của Alaska đi khắp các tiểu bang Mỹ, vì vậy Valdez rất phồn thịnh, khá giả. Có cả một bến du thuyền sang trọng. Chúng tôi tìm ăn đặc sản biển của Valdez nói riêng, của Alaska nói chung. Alaska nổi tiếng về hải sản như cua Alaska, cá halibut ở nhà hàng Halibut nổi tiếng.

Gần nhà hàng, có một tượng gỗ Whispering Giant (Người Khổng lồ thì thầm) của điêu khắc gia gốc Hungary Peter Wolf Toth, người đã đi khắp Hoa Kỳ, Canada tạc tượng thổ dân để phát huy văn hóa thổ dân Mỹ châu. Ở mỗi tượng diễn tả các nét đặc sắc về con người, truyền thuyết và lịch sử của các tộc thổ dân địa phương.

Chúng tôi lên xe bus của hãng Princess hướng về Copper River Princess Lodge. Đây là một trong những con đường ngoạn cảnh đẹp nhất ở Alaska, với những cảnh đẹp nín thở của băng hà, núi tuyết, hồ đóng băng, thác nước.

Cuộc đổ xô đi tìm vàng đã biến vùng thung lũng sông Copper trở thành nơi phồn thịnh. Điểm quan trọng nhất trên lối mòn này là Copper Center. Trung tâm này cũng giống như Skagway có đủ cả nhà trọ bên đường, khách sạn, saloon, có rượu và ca hát…

Đời sống nơi hoang dã

Khảo cổ học cho thấy hơn 12.000 năm trước, vùng này đã có người cư ngụ. Họ là những tộc thổ dân Mỹ châu như người Hậu Denali, người Thượng cổ phương Bắc và Athabascan phương Bắc. Họ là con cháu của những người từ châu Á vượt cầu đất Bering qua.

Người Hậu Denali là những tộc du mục săn thú, đi theo dấu chân loài hươu cào tuyết caribou. Người Thượng cổ phương Bắc đến sau người Hậu Denali, cũng sống du mục. Mũi tên có khấc ngạnh là điểm đặc thù của họ. Người Athabaskan phương Bắc tới muộn hơn. Tổ tiên họ vượt eo đất Bering khoảng 12.000 năm. Họ là tổ tiên của các tộc Athabascan còn sống ngày nay ở đây.

Họ nói 11 thứ tiếng khác nhau, có liên hệ với tiếng Navajo (một tộc Athabascan di cư xuống Arizona) và Apache của miền Tây Nam Hoa Kỳ. Tên các tộc thường tận cùng bằng ena, ene, ina như Dea’ ina, Atna có nghĩa là Người. Ngày nay họ muốn được gọi theo chính tên của mình là Inuit có nghĩa là Người (có Inu). Thổ dân Nhật Hà Di có tên là Ainu cũng có nghĩa là Người. Người Athabascan nội địa sống bán du mục trong các nhà nửa là hầm dưới mặt đất.

Người Athabascan sống bằng săn bắn, bắt cá và ăn các loại quả tròn (berries) và cây cỏ ăn được mọc hoang. Họ bắt thêm những loài gà tuyết (ptarmigan) và các loài chim nước như ngỗng trời khi chúng thiên di tới vào mùa xuân và mùa thu. Người Athabascan hiện nay thường sống ở những vùng hành lang của hươu cào tuyết đi qua và những nơi có cá hồi sống theo những dòng sông.

Người Athabascan có một cách bắt cá rất đặc biệt, họ dùng guồng nước, bánh xe nước bắt cá (fishwheel). Bánh xe chặn dòng nước có cá hồi đang chạy. Cá lọt vào rọ của bánh xe, dòng nước đẩy bánh xe quay tương tự như guồng nước, rọ cá khi lên cao rốc đổ cá xuống máng. Cá tụt xuống máng đổ ra ngoài thùng đựng để trên bờ. Thật dễ dàng, mỗi ngày họ bắt được cả hàng tấn cá. Dĩ nhiên cá ăn không xuể, người Athabascan đem phơi khô để dùng trong mùa đông tuyết giá.

Thư giãn cùng thiên nhiên

Copper River Princess Wilderness Lodge ở ngay bên ngoài Công viên Quốc gia Wrangell-St Elias, là cửa ngõ vào công viên này và là căn cứ rất tốt cho việc thám sát, khám phá công viên. Công viên Quốc gia Wrangell-St Elias là công viên lớn nhất Hoa Kỳ rộng 13,2 triệu acres (mẫu Anh tương đương 4.046m2) ở vùng Trung Nam Alaska, với những đỉnh núi tuyết cao và những khối băng hà khổng lồ, một công viên ngoạn mục vô cùng.

Công viên này chung lưng với Công viên Quốc gia Kluane của Canada, tổng cộng rộng 20 triệu acres, trở thành một công viên chung rộng lớn nhất thế giới. Cả hai được thừa nhận là Địa điểm Di sản Thế giới UNESCO.

Có cả ngàn thứ để khám phá, để xem, để học hỏi, để thưởng ngoạn, để vui chơi, không chỉ cần vài ba ngày mà phải cả hàng tuần, hàng tháng. Đặc biệt ở đây được phép đi săn. Để kiểm soát số thú rừng không cho vượt qua tới một mức quá nhiều đến độ nguy hại cho môi sinh và con người, nên họ cho phép đi săn các loài thú sinh sản quá nhiều đó. Tuy nhiên phải ghi danh trước, có khi phải ghi danh cả năm trước và phải qua một cuộc bắt thăm như trường hợp săn gấu chẳng hạn.

Hàng ngàn người ghi tên nhưng chỉ vài chục người được phép qua rút thăm. Thịt thú rừng, chim rừng săn được chỉ dùng để ăn hay cho thân thuộc, bạn bè, không được đem bán. Chính quyền làm như vậy nhằm mục đích ngăn chặn những kẻ đi săn lậu để đem bán. Cũng nên biết thêm là thịt chim thú và cá câu được ở Alaska có thể đem về khắp nơi ở Hoa Kỳ chỉ cần làm đông lạnh nhanh. Tại phi trường Anchorage có cả một quầy đảm trách dịch vụ này.

Nếu bạn không muốn đi xa, thì đi quanh quẩn gần khu nhà trại này, thí dụ đi xuống khu phố cổ Old Copper Center. Dấu tích của Copper Center ngày nay chỉ còn là một xóm nhỏ. Tại Trung tâm khách viếng thăm có đầy đủ các bảo tàng viện, hí viện và có cả tour hướng dẫn miễn phí tìm hiểu thiên nhiên hoang dã.

Xa hơn có thể tới thăm các phố ma của các mỏ đồng ngày trước (vì thế con sông mới có tên Copper River). Nếu bạn chỉ muốn thư giãn, đây là nơi tĩnh dưỡng lý tưởng. Ngồi bên cốc cà phê, chén trà hay ly rượu, bạn có thể  thưởng thức cái đẹp thiên nhiên thần tiên, tuyệt vời của Alaska.

Trong cái lành lạnh của chiều đêm, nướng kẹo bọt biển marshmallow (kẹo đường đánh cho xốp như bọt biển rồi đổ khuôn) bên lò lửa chờ mặt trời lặn, cũng mang lại một chút thi vị của những đêm đông ngồi bên lò lửa. Tôi ngồi tĩnh tâm, hòa thần khí mình vào trời đất thanh tịnh, tinh khôi mà thấy lòng bâng khuâng khó tả.