Mặc dù chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng số vụ việc phòng vệ thương mại, nhưng mức độ điều tra với các sản phẩm gỗ đang có xu hướng tăng. Vì vậy, Bộ Công Thương đang tích cực hỗ trợ ngành gỗ xử lý điều tra chổng lẩn tránh thuế phòng vệ thương mại của nước ngoài, nhất là Hoa Kỳ.
Tính đến tháng 6 năm 2020, Bộ Công Thương đã xử lý 176 vụ việc phòng vệ thương mại do nước ngoài áp dụng với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.
Riêng 6 tháng đầu năm nay, Bộ Công Thương đang xử lý 13 vụ việc phòng vệ thương mại do nước ngoài khởi xướng điều tra với hàng hóa Việt Nam và 6 vụ việc có khả năng bị điều tra trong thời gian tới (lớn hơn số lượng vụ việc của cả năm 2019).
Theo Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương), sản phẩm xuất khẩu bị điều tra rất đa dạng; trong đó mặt hàng gỗ bị điều tra 7 vụ, chiếm tỷ lệ 4%.
Tuy chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng số vụ việc phòng vệ thương mại nhưng mức độ điều tra với các sản phẩm gỗ đang có xu hướng tăng. Tính trong cả giai đoạn 2007-2017 mới chỉ có 3 vụ việc với mặt hàng gỗ nhưng từ 2018 đến nay đã có 4 vụ với sản phẩm này.
Mặt khác, kim ngạch xuất khẩu các vụ việc với sản phẩm gỗ gần đây cao hơn nhiều so với các vụ trong giai đoạn 2007-2017 (vụ việc chống bán phá giá gỗ MDF do Ấn Độ điều tra năm 2015 có kim ngạch xuất khẩu khoảng 3,1 triệu USD, trong khi đó vụ việc Hàn Quốc điều tra gỗ dán năm 2019 có kim ngạch xuất khẩu khoảng 170 triệu USD).
Ngày 17/6/2020, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) đã khởi xướng điều tra chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp đang áp dụng đối với sản phẩm gỗ ván ép của Trung Quốc được nhập khẩu từ Việt Nam.
Đây là sản phẩm gỗ ván dán cứng (hardwood plywood), gỗ ván dán dùng trong trang trí (decorative plywood) và một số loại gỗ ván phủ veneer. Kim ngạch xuất khẩu sản phẩm này sang Hoa Kỳ của Việt Nam trong năm 2019 là khoảng 300 triệu USD.
Cục Phòng vệ thương mại cho biết, sau khi khởi xướng điều tra, Hoa Kỳ sẽ gửi bản câu hỏi đến các doanh nghiệp xuất khẩu có liên quan của Việt Nam và đề nghị cung cấp thông tin, trả lời.
Trong trường hợp DOC kết luận sản phẩm gỗ ván ép của Việt Nam lẩn tránh thuế phòng vệ thương mại đang áp với sản phẩm tương tự của Trung Quốc, Hoa Kỳ sẽ ban hành lệnh áp thuế với sản phẩm này của Việt Nam từ thời điểm khởi xướng điều tra với mức thuế cao nhất đang áp với Trung Quốc (thuế phá giá: 183,36%; thuế chống trợ cấp: 22,98%-194,9%).
Quan điểm của Hoa Kỳ trong việc áp thuế chống lẩn tránh không phải là sản phẩm của Việt Nam mà để đảm bảo hiệu lực thực thi các biện pháp phòng vệ thương mại đang áp dụng với sản phẩm xuất khẩu của quốc gia khác.
Sản phẩm của Việt Nam được sản xuất từ nguyên liệu của Việt Nam hoặc nguyên liệu nhập khẩu từ các nguồn khác (ngoài Trung Quốc) có thể sẽ được phép sử dụng cơ chế khai báo để hưởng miễn trừ áp dụng biện pháp chống lẩn tránh thuế.
Trong vụ việc điều tra chống lẩn tránh thuế, Cục Phòng vệ thương mại cho hay, DOC sẽ xem xét 5 yếu tố để xác định quá trình sản xuất/lắp ráp hoặc hoàn thiện hàng hóa của một nước có bị coi là lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại hay không.
Cụ thể bao gồm mức độ đầu tư của các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu; mức độ đầu tư vào nghiên cứu và phát triển sản phẩm; quá trình sản xuất tại nước xuất khẩu; quy mô của các cơ sở sản xuất tại nước xuất khẩu; giá trị gia tăng của sản phẩm được thực hiện ở nước xuất khẩu trước khi xuất khẩu sang Hoa Kỳ.
Cũng theo Cục Phòng vệ Thương mại, ngay từ đầu năm 2019, Bộ Công Thương đã liên tục cảnh báo các hiệp hội và doanh nghiệp xuất khẩu gỗ về khả năng Hoa Kỳ điều tra sản phẩm gỗ dán xuất khẩu.
Trên cơ sở cảnh báo của Bộ Công Thương, các bộ, ngành liên quan cũng đã tăng cường quản lý, siết chặt chứng nhận xuất xứ, thực hiện kiểm tra, giám sát hoạt động sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu của một số doanh nghiệp có dấu hiệu gian lận.
Để chủ động phòng tránh khả năng lẩn tránh thuế của các doanh nghiệp, Cục Phòng vệ Thương mại cho biết, Bộ Công Thương cũng đã ban hành Thông tư số 22/2019/TT-BCT ngày 12/11/2019 về việc tạm dừng kinh doanh chuyển khẩu, kinh doanh tạm nhập gỗ dán vào Việt Nam để tái xuất sang Hoa Kỳ.
Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng đã có nhiều buổi làm việc với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các Hiệp hội và doanh nghiệp xuất khẩu gỗ để tìm hiểu thông tin, xây dựng kế hoạch sẵn sáng ứng phó với vụ việc.
Theo đó, nguyên liệu gỗ thu hoạch tại Việt Nam hàng năm đủ để sản xuất 8,4 triệu m3 gỗ dán trong khi tổng lượng xuất khẩu gỗ dán của Việt Nam năm 2019 là 2,5 triệu m3. Như vậy, xét về nguyên liệu đầu vào Việt Nam đủ năng lực cung ứng cho các nhà máy sản xuất gỗ dán.
Mặt khác, Bộ Công Thương thường xuyên theo dõi thông tin vụ việc, trao đổi với Cơ quan điều tra của Hoa Kỳ cũng như cơ quan đại diện Việt Nam tại Hoa Kỳ để thông tin và hướng dẫn thủ tục cho doanh nghiệp.
Nhằm ứng phó hiệu quả hơn với các vụ việc, Bộ Công Thương khuyến nghị các doanh nghiệp cần tìm hiểu cơ chế, quy định, thủ tục điều tra của Hoa Kỳ.
Hơn nữa, các doanh nghiệp chủ động hoàn thiện hệ thống quản lý, số liệu để đảm bảo đáp ứng các yêu cầu về thông tin, chứng minh nguồn gốc nguyên liệu.
Ngoài ra, xây dựng chiến lược đa dạng hóa sản phẩm và đa phương hóa thị trường xuất khẩu để phân tán rủi ro, tránh tập trung xuất khẩu với khối lượng lớn vào một thị trường.
Đồng thời, các doanh nghiệp có chiến lược phát triển nguồn nguyên liệu trong nước nhằm nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm, đồng thời đây cũng là giải pháp lâu dài để ứng phó với các cuộc điều tra “chống lẩn tránh” đang ngày càng gia tăng hiện nay.
