Vào thứ Hai 28/10, Knesset (Quốc hội Israel) đã thông qua 2 dự luật; một dự luật cấm UNRWA hoạt động trong lãnh thổ Israel và một dự luật cấm chính quyền Israel liên hệ với UNRWA – hủy bỏ hiệp ước năm 1967 cho phép UNRWA cung cấp dịch vụ cho người tị nạn Palestine ở những khu vực do Israel kiểm soát.
Động thái này dự kiến sẽ hạn chế nghiêm ngặt hoạt động của Cơ quan Cứu trợ và Công trình của LHQ dành cho người tị nạn Palestine (UNRWA) trên các vùng lãnh thổ mà Israel chiếm đóng.
Động thái này được tiến hành bất chấp sự phản đối gay gắt từ các thành viên Ả Rập của Knesset và áp lực quốc tế mạnh mẽ từ các quốc gia phương Tây. Luật đầu tiên đã được thông qua với 92 phiếu thuận, 10 phiếu chống. Luật thứ hai được thông qua với 87 phiếu thuận, 9 phiếu chống.
Cuộc bỏ phiếu đã nhanh chóng bị Tổng giám đốc UNRWA Philippe Lazzarini chỉ trích. Ông cho rằng cuộc bỏ phiếu này vi phạm luật pháp quốc tế và là "động thái mới nhất trong chiến dịch đang diễn ra nhằm làm mất uy tín của UNRWA và làm mất tính hợp pháp của vai trò cung cấp dịch vụ và hỗ trợ phát triển con người cho người tị nạn Palestine của tổ chức này".
Một số quốc gia, bao gồm Hoa Kỳ, đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về lệnh cấm gây tranh cãi này, bởi có thể ảnh hưởng đến giáo dục, thực phẩm, chăm sóc sức khỏe và sinh kế của hàng triệu người Palestine phụ thuộc vào UNRWA.
Tại sao Israel muốn cấm UNRWA?
Israel từ lâu đã phản đối cơ quan này và tìm cách giải thể nó thậm chí trước ngày 7/10 năm ngoái, khi các chiến binh do Hamas lãnh đạo đã giết 1.200 người ở Israel và bắt hơn 250 con tin.
Các quan chức Israel đã bác bỏ định nghĩa của UNRWA về việc người Palestine nào đủ điều kiện được hưởng quy chế tị nạn, lập luận rằng con cháu của những người tị nạn năm 1948 không đủ điều kiện và do đó không có quyền trở về quê hương tổ tiên của họ ở nơi hiện là Israel.
Một thành viên quốc hội Israel đứng sau dự luật này đã cáo buộc UNRWA vào Chủ Nhật là "giáo dục trẻ em ghét Israel và phát tán chủ nghĩa bài Do Thái".
Kể từ khi chiến tranh bắt đầu, Israel đã phát động một chiến dịch mạnh mẽ nhằm làm mất tính hợp pháp của cơ quan LHQ này, bao gồm cáo buộc một số nhân viên của UNRWA có liên quan đến cuộc tấn công của Hamas, với cáo buộc họ tham gia vào nhiều chức vụ khác nhau.
Các nhà hoạt động cánh hữu Israel tham gia cuộc biểu tình bên ngoài trụ sở UNWRA tại Jerusalem, kêu gọi chấm dứt hoạt động của tổ chức này, sau các báo cáo rằng nhân viên UNWRA đã tham gia vào cuộc tấn công của Hamas vào ngày 7 tháng 10.
UNRWA đã mạnh mẽ phủ nhận các cáo buộc, nhưng một số chính phủ, bao gồm cả Hoa Kỳ, đã đình chỉ tài trợ cho cơ quan này vào đầu năm nay trong khi các cáo buộc đang được điều tra.
Vào tháng 1, cơ quan này đã chấm dứt hợp đồng của những người mà Israel nêu tên và mở cuộc điều tra về các khiếu nại của mình. Hầu hết các quốc gia kể từ đó đã khôi phục tài trợ ngoại trừ Hoa Kỳ, nhà tài trợ lớn nhất của cơ quan này.
UNRWA cho biết tính đến ngày 20/10 năm nay, 233 nhân viên của cơ quan này đã thiệt mạng. Và tháng trước, cơ quan này cho biết một nhân viên của UNRWA “đã bị bắn chết trên mái nhà của mình bởi một tay súng bắn tỉa trong một chiến dịch quân sự của Israel diễn ra vào ban đêm” tại Trại El Far'a ở Bờ Tây bị chiếm đóng.
Lệnh cấm UNRWA sẽ có tác động như thế nào?
Tổng thư ký LHQ António Guterres phát biểu hồi đầu tháng này rằng “giữa bối cảnh biến động, UNRWA – hơn bao giờ hết – trở nên không thể thiếu… không thể thay thế”.
Tổng thư ký LHQ cho biết ông đã gửi một lá thư cho nhà lãnh đạo Israel Benjamin Netanyahu, nói rằng dự luật được đề xuất sẽ "là một thảm họa, trong một thảm họa vốn đã không thể giảm thiểu được”.
UNRWA là nhóm viện trợ nhân đạo chính tại Gaza. Gần 2 triệu người dân Gaza phụ thuộc vào cơ quan này để được hỗ trợ, với 1 triệu người sử dụng nơi trú ẩn của UNRWA để lấy thực phẩm và chăm sóc sức khỏe tại khu vực này. Cơ quan này đã cung cấp cho người dân Gaza mọi thứ từ thực phẩm và chăm sóc sức khỏe đến giáo dục và hỗ trợ tâm lý trong nhiều thập kỷ.
Cùng với Hội Trăng lưỡi liềm đỏ Palestine, UNRWA xử lý hầu hết mọi hoạt động phân phối viện trợ của LHQ đến lãnh thổ này. Cơ quan này có 11 trung tâm phân phối thực phẩm cho 1 triệu người ở Gaza, hơn một nửa trong số đó được UNRWA đánh giá là sống dưới mức nghèo khổ cùng cực là 1,74 USD/người/ngày.
Cơ quan này cũng đã giúp thực hiện chiến dịch tiêm vắc-xin bại liệt khẩn cấp ở Gaza, nhằm ngăn chặn loại vi-rút truyền nhiễm có thể gây ra chứng tê liệt lây lan. Tuần trước, giai đoạn thứ ba của chiến dịch tiêm vắc-xin bại liệt ở Gaza đã bị hoãn lại do tình hình bạo lực leo thang ở phía bắc Gaza, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết.
Tại Bờ Tây, UNRWA cung cấp dịch vụ cho 19 trại tị nạn, hơn 90 trường học và một số dịch vụ y tế, bao gồm chăm sóc trước khi sinh. Theo trang web của cơ quan này, cơ quan này phân phối nguồn cung cấp thực phẩm cơ bản, các khoản vay, cũng như các khoản trợ cấp tiền mặt khẩn cấp và nơi trú ẩn .
Không rõ ai sẽ đảm nhận hỗ trợ cho hàng triệu người tị nạn Palestine đang dựa vào UNRWA, nếu cơ quan này bị đình chỉ.
Mặc dù đã đình chỉ tài trợ cho UNRWA, Hoa Kỳ cũng phản đối lệnh cấm này. Trong một bức thư gửi cho hai thành viên cấp cao của chính phủ Israel vào đầu tháng này, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken và Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin cho biết chính quyền Biden "rất quan ngại" về vấn đề này.
