Trong khuôn khổ phiên đối thoại, 4 phiên chuyên đề đã đồng diễn ra gồm: “Thể chế kiến tạo - Doanh nghiệp vươn mình”, “Khoa học công nghệ - Đổi mới sáng tạo - Sức bật để vươn mình”, “Mài sắc các mũi nhọn chiến lược - Vươn tầm quốc tế” và “Vươn tầm nội lực - Vươn mình đột phá”.
Là vòng thứ 2 trong số 3 vòng đối thoại địa phương, cấp bộ và cấp cao, các phiên đối thoại chuyên đề đã tập trung làm rõ việc kiến tạo môi trường phát triển minh bạch, hiện đại, phù hợp những yêu cầu của kỷ nguyên mới thông qua nhiều ý kiến đóng góp của các đại biểu.
Phát biểu tại sự kiện, ông Nguyễn Hồng Phong, Phó Chủ tịch VYEA, kiêm Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp khoa học và công nghệ Việt Nam, chia sẻ về thực tiễn tại Việt Nam trong những năm qua đã bộc lộ 5 hạn chế lớn trong khung pháp lý hiện hành, khiến nhiều lĩnh vực đổi mới sáng tạo rơi vào “vùng trống pháp lý”. Đó là chu kỳ lập pháp chậm; thiếu cơ chế thử nghiệm an toàn; quy định cứng, thiếu linh hoạt; thiếu đơn vị dự báo công nghệ; và kết nối yếu.
Đơn cử, Luật Giao dịch điện tử năm 2005 chưa kịp sửa đổi đã bị lạc hậu so với thực tế thương mại điện tử xuyên biên giới, nhất là khi có sự xuất hiện của fintech, blockchain… Nhưng phải đến năm 2023 thì Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) mới được ban hành, chậm 18 năm.
Trong khi đó, TS. Lê Trường Sơn, Hiệu trưởng Trường đại học Luật TPHCM, cho rằng dù đã chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang một trong những nền kinh tế định hướng thị trường năng động nhất ở khu vực, Việt Nam vẫn tồn tại không ít rào cản kìm hãm sự phát triển của khu vực tư nhân.
Nhấn mạnh 3 “điểm nghẽn” mà Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ ra gồm thể chế, hạ tầng và nhân lực, TS. Lê Trường Sơn đề xuất một số giải pháp tháo gỡ. Trong đó, đáng chú ý có việc bảo đảm tính ổn định, minh bạch và đồng bộ của hệ thống pháp luật; nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật; hoàn thiện pháp luật theo hướng thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển, nâng cao hiệu suất kinh tế.
Đáng chú ý, phiên chuyên đề “Khoa học công nghệ - Đổi mới sáng tạo - Chuyển đổi số” đã trở nội dung “tâm điểm” của sự kiện với những vấn đề “nóng” được thảo luận.
Theo ông Nguyễn Văn Khoa, đại diện tập đoàn FPT, Phó chủ tịch VYEA, Chủ tịch VINASA, giai đoạn hiện này có thể xem là “thời điểm vàng” của kinh tế tư nhân gắn với khoa học - công nghệ. Chỉ 2 tuần sau khi Nghị quyết 68 được ban hành, hệ thống văn bản triển khai gần hoàn tất, với tốc độ hiếm có. Thêm vào đó, Việt Nam chuẩn bị có Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (có hiệu lực từ tháng 10), dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số và Luật Đầu tư (sửa đổi).
Một bức tranh sáng được ông Khoa đưa ra khi Việt Nam có 1,5 triệu lao động công nghệ thông tin, tăng trưởng 10-12%/năm; mỗi năm có 120.000 kỹ sư mới; doanh thu xuất khẩu dịch vụ công nghệ thông tin đạt 15 tỷ USD (2024).
Từ thực tế này, ông Khoa kiến nghị cần triển khai nhanh Nghị quyết 198; ưu đãi R&D thực chất; đào tạo nhân lực công nghệ chiến lược; cải cách Luật Đầu tư để giảm thủ tục.
Ở lĩnh vực fintech, ông Nguyễn Bá Diệp, Co-Founder MoMo, cho biết Việt Nam có 55 triệu lao động, nhưng chỉ 30% nhận lương qua ngân hàng; 5 triệu hộ tiểu thương còn khó tiếp cận vốn. Fintech vì thế là cầu nối đưa người lao động tự do và tiểu thương vào tài chính chính thống.
Trong khi đó, ở lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, ông Phan Minh Thông, Chủ tịch Phúc Sinh Group, cho rằng Việt Nam xuất khẩu nông sản lớn nhưng chủ yếu vẫn bán nguyên liệu thô, giá trị gia tăng thấp.
Theo ông Thông, nông nghiệp Việt Nam cần vượt qua “bẫy thô”. Các “điểm nghẽn” được ông Thông đưa ra, gồm: chi phí logistics cao; sản xuất manh mún; thương mại hóa quốc tế hạn chế. “Chỉ khi nông nghiệp tư nhân được tháo gỡ vướng mắc chính sách, chúng tôi mới có thể tạo thêm hàng trăm nghìn việc làm và đưa thương hiệu nông sản Việt vươn tầm”, ông Thông phân tích.
Trong khi đó, bà Bùi Cẩm Vân, Giám đốc Khối quản trị doanh nghiệp của Buymed, cho rằng thị trường dược của Việt Nam đang đứng trước một “nghịch lý”, đó là dù được đánh giá với quy mô gần 8,9 tỷ USD (năm 2024), lớn thứ 2 Đông Nam Á, nhưng doanh thu của 10 công ty công nghệ lớn ở trong nước hiện nay cộng lại vẫn thấp hơn công ty Kalbe Farma của Indonesia (với quy mô vốn hóa thị trường khoảng 3,9 tỷ USD).
Nguyên nhân chủ yếu là do sự phân mảnh ở khâu sản xuất, với hơn 250 nhà máy chủ yếu làm thuốc generic, biên lợi nhuận mỏng; thiếu R&D, ít sản phẩm mới, giá trị gia tăng thấp; tư duy bảo hộ, chính sách thiên về an toàn, hạn chế cạnh tranh.
Cũng tại phiên đối thoại, các đại biểu đã thảo luận, đề nghị xem xét việc khởi động một chương trình quốc gia hỗ trợ doanh nhân trẻ hội nhập; hoàn thiện thể chế cho kinh tế xanh, tuần hoàn; đầu tư hạ tầng và logistics chiến lược; phát triển trung tâm kiểm định nông sản chuyên biệt; tăng cường đối thoại định kỳ giữa sở, ngành và doanh nghiệp; khuyến khích liên kết doanh nghiệp lớn và nhỏ.
VPSF 2025 diễn ra tại Hà Nội với 2 hoạt động chính là phiên đối thoại cấp bộ (diễn ra chiều 15-9) và phiên toàn thể cấp cao (diễn ra ngày 16-9). Sự kiện có sự tham dự của lãnh đạo Chính phủ, các bộ ngành, địa phương và hơn 1.500 doanh nhân, chuyên gia và tổ chức quốc tế để đối thoại.
