Hiện tại, ngư dân tỉnh Lâm Đồng đang bước vào cao điểm khai thác mùa cá cơm - nguồn nguyên liệu “vàng” để sản xuất nước mắm truyền thống Phan Thiết.
Thế nhưng, trái với sự tất bật thường thấy, nhiều doanh nghiệp, cơ sở làm nước mắm nơi đây lại đứng ngồi không yên bởi sản lượng cá cơm năm nay ít ỏi, giá cao, nguy cơ không đủ nguyên liệu để duy trì nghề đã có tuổi đời hơn 300 năm.
Tại cơ sở nước mắm Bà Hai, một trong những thương hiệu nước mắm truyền thống lâu năm ở phường Phú Thủy (tỉnh Lâm Đồng), những chiếc bể ủ chượp khổng lồ đang dần vơi đi. “Mỗi năm chúng tôi cần từ 300-400 tấn cá cơm mới đủ để ủ chượp, nhưng năm nay mới chỉ gom được khoảng 60%. Nguồn cá không đủ, giá thu mua hiện lên tới 15.000 đồng/kg, cao hơn 2.000-3.000 đồng/kg so với năm trước. Nếu cứ thế này, nhiều bể sẽ bỏ trống”, ông Nguyễn Hữu Dũng, chủ cơ sở nước mắm Bà Hai, lo lắng.
Theo ông Dũng, khó khăn không chỉ đến từ việc sản lượng cá cơm giảm, mà còn ở chỗ nhiều đơn vị sản xuất thức ăn chăn nuôi cũng tham gia mua gom cá cơm, đẩy giá lên cao. Trong khi đó, cá cơm đánh bắt xa bờ lại không được bảo quản tốt, khi vào bờ đã bị ươn, không thể dùng để sản xuất nước mắm.
Không riêng cơ sở Bà Hai, nhiều cơ sở sản xuất nước mắm truyền thống Phan Thiết ở tỉnh Lâm Đồng cũng đang rơi vào cảnh tương tự. Ông Nguyễn Văn Tích, một hộ sản xuất nhỏ, cho hay: “Cơ sở của tôi mỗi năm cần 100 tấn cá cơm để ủ chượp, nhưng hiện dù đã đi nhiều bến cảng, liên hệ với nhiều thương lái nhưng vẫn chưa thu mua đủ. Nếu tình hình này kéo dài, chắc phải “treo lều”. Cả gia đình sống bằng nghề này bao đời, giờ nhìn bể, lều trống mà xót lắm”.
Khó khăn về nguyên liệu đã vậy, mà đầu ra của nước mắm truyền thống cũng chưa sáng sủa. Ông Trương Quang Hiến, Chủ tịch Hiệp hội Nước mắm Phan Thiết, thông tin, thị trường tiêu thụ nước mắm truyền thống đang khá chậm, các cơ sở nhỏ lẻ chủ yếu bán nước mắm thô cho doanh nghiệp sản xuất nước mắm công nghiệp, lợi nhuận không đáng kể. Trong khi đó, giá trị văn hóa, giá trị truyền thống của nghề làm nước mắm 300 năm tuổi vẫn chưa được khai thác đúng tầm.
Đại diện Hiệp hội Nước mắm Phan Thiết xác nhận, nghề nước mắm truyền thống Phan Thiết hiện có trên 120 cơ sở sản xuất, mỗi năm đưa ra thị trường trên 20 triệu lít nước mắm, nhưng chủ yếu bán nước mắm thô cho các doanh nghiệp nước mắm công nghiệp, còn nước mắm đóng chai hiện khá khiêm tốn.
Trước những thách thức về nguồn nguyên liệu và thị trường tiêu thụ, nếu không có giải pháp kịp thời, nguy cơ nhiều cơ sở phải đóng cửa, nghề sản xuất nước mắm truyền thống bị mai một là điều khó tránh.
