Theo Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) có hiệu lực từ ngày 1-8-2020, là một trong những hiệp định toàn diện nhất mà EU từng ký với một quốc gia đang phát triển.
Sau 5 năm triển khai, EVFTA đã đưa tổng kim ngạch thương mại song phương đạt 298 tỷ USD tính đến tháng 5, tương đương gần 40% tổng giá trị thương mại tích lũy giữa hai bên trong hơn 30 năm qua. Đồng thời, EVFTA cũng giúp Việt Nam trở thành đối tác thương mại lớn nhất của EU tại ASEAN và xếp hạng 16 toàn cầu.
Không chỉ xóa bỏ hơn 70% thuế quan ngay khi có hiệu lực, EVFTA còn cam kết gỡ bỏ 99% thuế quan trong lộ trình dài hạn. Cùng với đó, hiệp định còn hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường, tăng cường bảo hộ sở hữu trí tuệ, nâng cao tính minh bạch trong quy định pháp luật, tạo thuận lợi trong thương mại hai chiều.
Theo Chủ tịch EuroCham Bruno Jaspaert, trong bối cảnh nhiều rào cản thương mại đơn phương và xu hướng chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, EVFTA trở thành biểu tượng của tinh thần hợp tác và niềm tin giữa các nền kinh tế. Ngoài ra, ông nhấn mạnh rằng các tiêu chuẩn minh bạch, thị trường mở và hài hòa về pháp lý là yếu tố nền tảng để thúc đẩy phát triển bền vững.
Tuy nhiên, theo đánh giá của EuroCham một thách thức lớn trong quá trình thực hiện EVFTA là các quy định về Quy tắc Xuất xứ, yếu tố bắt buộc để được hưởng ưu đãi thuế quan. Nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn phụ thuộc vào nguyên phụ liệu nhập khẩu từ nước thứ ba, khiến việc chứng minh xuất xứ hợp lệ gặp khó khăn.
Dù EVFTA cho phép cộng gộp xuất xứ từ một số quốc gia, song quy trình chứng từ vẫn còn phức tạp. Khoảng 37% doanh nghiệp cho biết thường xuyên gặp chênh lệch trong định giá hải quan, làm tăng chi phí và giảm sức cạnh tranh. Mặt khác, việc chưa thống nhất giữa các cơ quan chức năng cũng là rào cản đáng kể.
Chứng nhận xuất xứ (C/O) hiện được xem là công cụ quan trọng để doanh nghiệp tận dụng ưu đãi thuế. Năm 2024, Việt Nam đã cấp trên 1,8 triệu C/O ưu đãi với tổng giá trị xuất khẩu vượt 100 tỷ USD. Riêng xuất khẩu sang EU đạt mức cao nhất từ trước tới nay với 51,7 tỷ USD, tăng 18,4% so với cùng kỳ.
Từ tháng 5-2025, Việt Nam đã bắt đầu tập trung hóa quy trình cấp C/O và hướng tới xây dựng nền tảng số quốc gia. Tuy vậy, hiện vẫn tồn tại sự chênh lệch lớn về thời gian xử lý, từ dưới 24 giờ đến trên một tuần. Do đó, EuroCham kiến nghị đẩy mạnh đăng ký điện tử và cho phép doanh nghiệp tự chứng nhận xuất xứ nhằm tiết kiệm chi phí, thời gian và tăng hiệu quả thương mại.
EuroCham đánh giá cao những nỗ lực cải cách của Việt Nam trong quá trình hiện đại hóa nền kinh tế và nâng cao hiệu lực, hiệu quả, cũng như hiệu suất của các thủ tục hành chính công.
Từ cuối năm 2024, Việt Nam đã triển khai nhiều cải cách cơ cấu mạnh mẽ: sáp nhập bộ, ngành và địa phương; tinh gọn 30% bộ máy hành chính; ứng dụng VNeID cho định danh doanh nghiệp và công bố Chỉ số FTA đầu tiên trong cả nước vào năm 2025.
Theo đó, Chỉ số FTA do Bộ Công Thương chủ trì xây dựng giúp chính quyền các cấp định hướng hiệu quả hội nhập kinh tế, nâng cao tính minh bạch và năng lực thực thi. Đây là nền tảng để hoạch định chính sách phát triển xuất khẩu bền vững và thu hút đầu tư dài hạn.
"Chúng tôi chứng kiến một Chính phủ sẵn sàng cải cách, đối thoại và hành động cụ thể. Các chỉ số kinh tế cho thấy Việt Nam đang bước vào thời kỳ tăng trưởng mạnh mẽ, đúng như kỳ vọng của lãnh đạo cấp cao", Chủ tịch EuroCham Bruno Jaspaert nói.
