Theo tờ trình, Chính phủ đề xuất 2 phương án tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia theo lộ trình. Cụ thể, rượu từ 20 độ trở lên sẽ tăng theo lộ trình từ mức 65% hiện nay lên 90% hoặc 100% vào 2030. Với rượu dưới 20 độ, mức thuế từ tối đa là 60% hoặc 70% đến 2030. Mặt hàng bia cũng tăng từ 65% hiện tại lên 90% hoặc 100% sau 6 năm nữa.
Tuy nhiên, Chính phủ thiên về phương án 2, là áp thuế suất tuyệt đối (tức 100%) với sản phẩm rượu, bia vào năm 2030 do “tác động cao hơn trong giảm tỷ lệ sử dụng rượu, bia và tác hại liên quan do việc lạm dụng gây ra”.
Đánh giá tác động phương án 1, Chính phủ cho rằng, khi điều chỉnh thuế suất, giá bán năm 2026 với các mặt hàng rượu, bia sẽ tăng từ 2% đến 10% so với năm 2025. Các năm tiếp theo, mỗi năm giá bán tăng 2%-3% so với trước. Việc này nhằm đảm bảo giá sản phẩm tăng tương ứng theo lạm phát hoặc thu nhập của người tiêu dùng.
Với phương án 2 (tăng thuế tuyệt đối), giá bán lẻ các mặt hàng này sẽ cao hơn khoảng 2%-3% mỗi năm trong giai đoạn 2027-2030, riêng năm 2026 là khoảng 10%. Như vậy, so với mức tăng lạm phát và tăng trưởng thu nhập bình quân hàng năm (khoảng 6%), thì mức tăng từ năm 2027 vẫn thấp hơn.
Qua thẩm tra sơ bộ, Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng, đề xuất của Chính phủ trong cả 2 phương án đưa ra chưa đạt được mục tiêu tăng giá bán rượu, bia ít nhất 10% theo khuyến nghị tăng thuế của WHO, điều tiết sản xuất và định hướng tiêu dùng…
Có ý kiến cho rằng, việc quy định mức thuế với bia và rượu trên 20 độ bằng nhau là chưa phù hợp, bởi tác hại của rượu hay bia phụ thuộc vào nồng độ cồn. Do đó, đề nghị Chính phủ báo cáo rõ hơn về căn cứ đưa ra mức thuế suất các mặt hàng này và cân nhắc thu hẹp mức chênh lệch thuế suất giữa rượu dưới 20 độ và trên 20 độ.
Có ý kiến đề nghị cân nhắc quy định lộ trình tăng thuế. Theo đó, giai đoạn 2026-2028, thuế suất với rượu dưới 20 độ tương ứng các mức 90%, 95% và 100%. Rượu dưới 20 độ là 60%, 65% và 70% tương ứng các năm 2026-2028.
Cũng có ý kiến đề nghị cân nhắc việc áp dụng phương pháp tính thuế hỗn hợp đối với đồ uống có cồn. Loại ý kiến này lập luận, chiến lược cải cách thuế đã đặt ra mục tiêu “nghiên cứu áp dụng kết hợp thuế suất theo tỷ lệ và mức thuế tuyệt đối (phương pháp hỗn hợp) với một số hàng hóa, dịch vụ chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Tính tới năm 2022, thế giới có khoảng 148 quốc gia thu thuế này với các sản phẩm đồ uống có cồn, song số nước áp dụng cách tính thuế tương đối chỉ chiếm chưa đến 25%.
Mặt khác, việc chỉ áp dụng phương pháp tính thuế tương đối mang lại hiệu quả chưa cao trong việc giảm mức độ tiêu thụ đồ uống có cồn.
Báo cáo thẩm tra nhận định: “Phương pháp tính thuế hỗn hợp được áp dụng có thể góp phần cân bằng các ưu nhược điểm của cách tính thuế tương đối và phương pháp tính thuế tuyệt đối”.
