“Trong bối cảnh dịch COVID-19 gây ra một cú sốc lớn làm kinh tế thế giới và thương mại toàn cầu suy thoái sâu và nghiêm trọng, bức tranh kinh tế-xã hội Việt Nam năm 2020 tiếp tục duy trì ổn định và đạt được những kết quả tích cực trên các lĩnh vực là nhờ sự chỉ đạo, điều hành kịp thời, quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và nỗ lực của các cấp, các ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và nhân dân cả nước.”
Bà Nguyễn Thị Hương, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê trao đổi với báo chí tại họp báo công bố thống kê kinh tế-xã hội quý 4 và cả năm 2020, ngày 27/12.
- Trong bối cảnh dịch COVID-19 tác động tiêu cực lên mọi lĩnh vực kinh tế-xã hội, bà đánh giá thế nào về những chỉ tiêu kinh tế-xã hội Việt Nam đã đạt được của năm 2020 đầy khó khăn này?
Bà Nguyễn Thị Hương: Sau khi các biện pháp giãn cách xã hội được nới lỏng, cùng với tác động tích cực từ những chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và người dân của Chính phủ, các lĩnh vực kinh tế-xã hội đang bước vào trạng thái hoạt động trong điều kiện bình thường mới. Nền kinh tế duy trì được mức tăng trưởng dương 2,91%, tuy không đạt được mục tiêu đề ra nhưng Việt Nam thuộc nhóm nước có mức tăng trưởng năm 2020 cao nhất thế giới.
Bên cạnh đó, kết quả một số chỉ tiêu kinh tế-xã hội chủ yếu của năm 2020 cũng ghi nhận chỉ số giá tiêu dùng bình quân tăng 3,23%, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng 2,6%, vốn đầu tư toàn xã hội thực hiện tăng 5,7%. Trong sản xuất, chỉ số công nghiệp tăng 3,4%, số doanh nghiệp thành lập mới đạt 134.940 doanh nghiệp, tổng kim ngạch xuất-nhập khẩu hàng hóa tăng lần lượt 6,5% và 3,6%, theo đó suất siêu đạt 19,1 tỷ USD.
Các chỉ tiêu kinh tế đạt được cho thấy kinh tế vĩ mô của đất nước duy trì được sự ổn định và lạm phát được kiểm soát ở mức thấp. Trên thị trường, cung cầu hàng hóa trong nước được bảo đảm, hoạt động mua sắm hàng hóa, tiêu dùng của người dân tăng trở lại trong những tháng cuối năm. Hơn thế nữa, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản chịu ảnh hưởng tiêu cực của biến đổi khí hậu, hạn hán, xâm nhập mặn và dịch bệnh nhưng Chính phủ đã có những giải pháp ứng phó kịp thời, đây là bệ đỡ của nền kinh tế trong lúc khó khăn, bảo đảm nguồn cung lương thực, thực phẩm.
Một điểm quan trọng là ngành công nghiệp chế biến, chế tạo mặc dù không tăng cao nhưng tiếp tục giữ vai trò cốt yếu trong tăng trưởng kinh tế năm 2020. Bên cạnh đó, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa đã xác lập kỷ lục mới và đạt giá trị xuất siêu lớn nhất từ trước đến nay.
Năm nay, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công được cải thiện rõ rệt, tốc độ tăng vốn đầu tư thực hiện từ nguồn ngân sách Nhà nước đạt mức cao nhất kể từ năm 2011. Tình hình lao động, việc làm những tháng cuối năm đã có nhiều dấu hiệu khởi sắc và an sinh xã hội được quan tâm thực hiện.
- Bà có thể chỉ ra bên cạnh những kết quả đạt được thì đâu là những tồn tại, thách thức trong quá trình thực hiện các chỉ tiêu kinh tế-xã hội năm qua?
Bà Nguyễn Thị Hương: Cùng với những kết quả đạt được, kinh tế-xã hội trong nước còn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức.
Trước hết, nền kinh tế Việt Nam có độ mở lớn nên chịu tác động đan xen nhiều mặt bởi tình hình kinh tế quốc tế ngày càng phức tạp, khó lường. Hơn nữa, dịch COVID-19 tuy đã cơ bản được khống chế ở Việt Nam nhưng còn diễn biến phức tạp trên thế giới đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, ảnh hưởng tới các ngành thương mại, du lịch, vận tải...; không ít doanh nghiệp rơi vào tình trạng thiếu nguyên liệu sản xuất, thu hẹp quy mô và tạm dừng hoạt động.
Ngoài ra còn có những nguyên chủ quan, như tiến trình tái cơ cấu chậm làm cho chất lượng tăng trưởng thấp, do đó kim ngạch xuất-nhập khẩu hàng hóa mặc dù có tăng nhưng chưa bảo đảm chất lượng và thiếu tính bền vững. Trên thực tế, chất lượng nguồn nhân lực chưa cao dẫn đến năng suất lao động thấp làm cho hiệu quả và sức cạnh tranh của toàn nền kinh tế bị hạn chế.
Song, mặc dù còn nhiều khó khăn, thách thức nhưng sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội Việt Nam có thuận lợi cơ bản, đó là niềm tin của người dân và cộng đồng doanh nghiệp vào sự lãnh đạo, chỉ đạo kiên quyết, đúng đắn và kịp thời của Đảng, Quốc hội và Chính phủ.
Thêm vào đó, Việt Nam có những cơ hội phía trước cần nắm bắt và tận dụng tối đa, như niềm tin của các nhà đầu tư quốc tế vào đất nước đang tăng lên, điều này giúp cho Việt Nam trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài, tạo cơ hội cho các doanh nghiệp trong nước phát triển nhanh, hướng tới tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Bước sang năm 2021, các ngành, các cấp và các địa phương phải nhận thức đúng và đủ những khó khăn, thách thức trên chặng đường phía trước để kịp thời có giải pháp khắc phục đồng thời chủ động tận dụng cơ hội nhằm thực hiện tốt nhất mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội năm 2021, tạo đà phát triển mạnh cho những năm tiếp theo.
- Theo bà cần phải có những giải pháp để duy trì phát triển kinh tế-xã hội trong năm 2021 khi bối cảnh còn tiềm ẩn nhiều thách thức và nguy cơ thì khó tiên liệu?
Bà Nguyễn Thị Hương: Bên cạnh việc giữ ổn định môi trường phát triển kinh tế-xã hội, thì việc bảo đảm an toàn, thuận lợi cho đời sống của người dân và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp sẽ tạo nền tảng quan trọng cho phát triển.
Do đó, tôi kiến nghị chính sách cần tập trung vào một số nội dung trọng tâm, chính phủ cần tiếp tục tập trung tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, phục hồi kinh tế, cải cách quy trình, thủ tục để doanh nghiệp tiếp cận các chính sách hỗ trợ đơn giản, thuận tiện, kịp thời. Cụ thể, chính phủ hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp trong việc tìm thị trường nhập khẩu nguyên, nhiên, vật liệu, phụ tùng, linh kiện thay thế nhằm vượt qua khó khăn do ảnh hưởng của dịch COVID-19.
Bên cạnh đó, các cấp quản lý chức năng cần ban hành và thực thi các giải pháp mang tính đột phá, tạo áp lực để các tổ chức kinh tế tiếp cận, ứng dụng công nghệ, từng bước nâng cao năng lực đổi mới, sáng tạo trong hoạt động sản xuất kinh doanh, tập trung nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.
Ngoài ra, doanh nghiệp Việt Nam cần nhận thức đúng và thực thi phương châm: “Hàng Việt Nam chinh phục người Việt Nam.” Cụ thể, các doanh nghiệp chú trọng phát triển thị trường trong nước cũng như chủ động kết nối, phát triển các kênh phân phối sản phẩm hàng hóa của Việt Nam đồng thời các cấp chính quyền nỗ lực hơn trong việc vận động người dân ưu tiên dùng hàng trong nước, ủng hộ doanh nghiệp sản xuất, tiêu thụ sản phẩm.
Việt Nam đang hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu, việc kích cầu đầu tư trong khối doanh nghiệp sản xuất cho xuất khẩu sẽ giúp chủ động nguồn hàng khi thị trường các nước trên thế giới mở lại bình thường.
Về điều hành chính sách tiền tệ, lãi suất, tỷ giá, theo tôi cần có sự linh hoạt, thận trọng, phù hợp với diễn biến thị trường trong nước và quốc tế, phối hợp hài hòa với chính sách tài khóa và các chính sách vĩ mô khác nhằm kiểm soát lạm phát, hỗ trợ sản xuất kinh doanh và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, chủ động phòng ngừa và hạn chế những bất ổn của thị trường thế giới tác động tiêu cực đến thị trường trong nước.
