Quy định mới phân hóa CTCK

Những quy định mới về cho vay ký quỹ, sản phẩm phái sinh và giao dịch T+0  đang khiến cho sự phân hóa giữa các CTCK ngày càng nới rộng và rõ ràng hơn bao giớ hết.

Sửa đổi Thông tư 210

Theo thống kê, toàn thị trường hiện có khoảng 85 CTCK. Tuy nhiên, khoảng cách giữa các CTCK đang ngày càng lớn. Cụ thể, trong quý I năm nay, tổng thị phần môi giới CP của 10 CTCK hàng đầu trên HOSE chiếm 64,25% thị phần toàn thị trường. Tại HNX, 10 CTCK dẫn đầu chiếm 57,7% thị phần môi giới CP niêm yết. Tuy nhiên, những động thái chính sách của các cơ quan quản lý gần đây có thể sẽ khiến cho sự phân hóa này ngày càng lớn.

Điển hình là việc sửa đổi Thông tư 210/2012/TT-BTC, hướng dẫn việc thành lập và hoạt động CTCK. Dự thảo này nhằm mục đích buộc các CTCK phải hoạt động tuân thủ theo Quyết định 637, quy định về cho vay ký quỹ và lấp các lỗ hổng mà trước đây các CTCK đã lách luật thông qua việc sử dụng nhiều loại hợp đồng khác nhau. Điều này gây khó khăn cho các CTCK nhỏ hơn trong việc cạnh tranh, bởi vì nếu không có những "hợp đồng sáng tạo" các CTCK nhỏ phải cạnh tranh trên cùng một mặt bằng với các CTCK lớn hơn.

Theo nhận định của CTCK Ngân hàng Việt Nam Thịnh vượng (VPBS), các quy định tại bản dự thảo một khi có hiệu lực sẽ rất có lợi cho các CTCK không phải là công ty con của các ngân hàng; các CTCK vốn lớn có tình hình tài chính lành mạnh, không bị hạn chế vay nợ và có thể huy động tăng vốn và phát hành các khoản nợ thứ cấp sẽ có ưu thế lớn.

Trong khi đó, các CTCK là công ty con của ngân hàng đang bị hạn chế vay nợ và tăng vốn từ ngân hàng mẹ theo các quy định của Thông tư 36/2014/TT-NHNN. Nhưng ngược lại, khi các CTCK thuộc ngân hàng hết hạn mức cho vay ký quỹ (hiện bị giới hạn ở mức 200% vốn điều lệ theo Quyết định  637/2011 của UBCKNN), có thể thu xếp giúp khách hàng vay vốn từ ngân hàng mẹ hoặc đối tác bằng cách ký kết các hợp đồng hợp tác 3 bên giữa ngân hàng mẹ hoặc đối tác, khách hàng và bản thân CTCK.

Hay như, nếu trước đây các CTCK chỉ được phép cho vay ký quỹ các mã CP theo quy định của UBCKNN, giờ theo quy định mới của dự thảo các ngân hàng mẹ CTCK không bị giới hạn. Do đó các ngân hàng có thể cho vay tất cả các mã CP.

Tuy nhiên, theo dự thảo sửa đổi Thông tư 210, hoạt động huy động vốn của CTCK sẽ  bị giới hạn trong 3 hình thức là vay ngân hàng, phát hành CK thông qua phát hành riêng lẻ hay ra công chúng và vay các khoản nợ thứ cấp (trái phiếu 10 năm trở lên hoặc trái phiếu chuyển đổi có thời hạn 5 năm trở lên). Do đó, bất kỳ dạng hợp đồng nào khác cũng sẽ bị coi là bất hợp pháp.

Ngoài ra, các ngân hàng cũng chỉ được cho vay CK cho các mã CP theo quy định của UBCKNN. Chính vì vậy, nếu Thông tư 36 và sửa đổi Thông tư 210 được áp dụng cùng lúc, tác động cộng hưởng của 2 thông tư này sẽ kìm hãm sự phát triển của thị trường. Bù lại, kỳ vọng một số lượng lớn các doanh nghiệp sẽ được niêm yết trong năm 2015 sẽ hỗ trợ tăng thanh khoản thị trường và tăng thu nhập tư vấn cho các CTCK.

Cải cách TTCK phái sinh

Chính phủ mới ban hành Nghị định 42/2015/NĐ-CP về CK phái sinh và TTCK phái sinh. Về điều kiện gia nhập TTCK phái sinh, các CTCK phải có vốn điều lệ từ 600 tỷ đồng trở lên với hoạt động tự doanh, 800 tỷ đồng trở lên với hoạt động môi giới và tự doanh. Ngoài ra, tổ chức kinh doanh cần đáp ứng các yêu cầu về lợi nhuận, tỷ lệ vốn khả dụng và các điều kiện khác theo hướng dẫn của Bộ Tài chính. Đặc biệt, các CTCK và ngân hàng thương mại có thể đăng ký trở thành thành viên của Trung tâm Lưu ký CK nếu đáp ứng yêu cầu vốn điều lệ và vốn chủ sở hữu.

Theo đó,  CTCK vào khoảng 900 tỷ đồng trở lên khi đăng ký làm thành viên bù trừ trực tiếp và 1.200 tỷ đồng trở lên khi đăng ký làm thành viên bù trừ chung. Theo phân tích của UBCKNN, với những yêu cầu về mặt kỹ thuật nói trên, dự kiến sẽ có từ 15-20 CTCK đạt yêu cầu để tham gia TTCK phái sinh trong thời gian tới. Đây cũng sẽ là những CTCK có quy mô lớn nhất trên thị trường hiện nay và các CTCK này sẽ có lợi thế trong việc có thể cung cấp các sản phẩm phái sinh cho khách hàng của mình.

Những sản phẩm CK phái sinh sẽ được triển khai đầu tiên vào năm 2016 bao gồm: hợp đồng tương lai, quyền chọn chỉ số (VN30 và HNX30) và hợp đồng tương lai trái phiếu. Đây được xem như những bước tiếp theo để hoàn thành việc cơ cấu thị trường tài chính, hỗ trợ sự phát triển của TTCK và trái phiếu, củng cố vai trò của TTCK, đa dạng hóa các sản phẩm cung cấp, nâng cao tính cạnh tranh và hiệu quả  của TTCK Việt Nam và thu hút dòng vốn đầu tư từ NĐTNN cũng như giải quyết vấn đề thiếu hụt room cho khối ngoại. Nhiều CTCK lớn đã bắt đầu chạy nước rút để đáp ứng yêu cầu của TTCK phái sinh, trong khi các CTCK nhỏ có khả năng sẽ phải đứng ngoài cuộc chơi này.

Tại ĐHCĐ năm 2015, nhiều CTCK đã tuyên bố kế hoạch tăng vốn điều lệ trong năm nay không ngoài mục đích chuẩn bị để tham gia TTCK phái sinh. Đơn cử, CTCK Bảo Việt dự kiến sẽ nâng vốn điều lệ thêm 1.000 tỷ đồng. Các CTCK như CTCK Vietinbank, CTCK Vietcombank, CTCK Techcombank, CTCK SHS cũng đang trong quá trình tăng vốn trong năm 2015.

Thêm vào đó là nhu cầu sử dụng các công cụ phái sinh thường tập trung ở NĐT tổ chức. Do vậy, các CTCK lớn nhất thường có thị phần NĐT tổ chức lớn như CTCK TPHCM, CTCK Sài Gòn, CTCK Bản Việt, CTCK Bảo Việt sẽ có nhiều lợi thế trong lĩnh vực này.

Giao dịch T+0

Dự thảo Thông tư thay thế Thông tư 74 cho phép giao dịch trong ngày (T+0) cho các CP thuộc chỉ số VN30 và HNX30. Các CTCK phải đạt một số yêu cầu để đủ điều kiện cung cấp dịch vụ này gồm: vốn điều lệ tối thiểu 800 tỷ đồng đã trích lập dự phòng theo quy định; không ghi nhận lỗ trong 2 năm gần đây; tỷ lệ vốn khả dụng tối thiểu đạt 220% liên tục trong 12 tháng trước thời điểm nộp hồ sơ báo cáo về việc đăng ký môi giới giao dịch mua bán trong ngày và không nằm trong quá trình hợp nhất, sáp nhập, giải thể hoặc đang trong tình trạng kiểm soát, kiểm soát đặc biệt, đình chỉ hoặc tạm ngừng hoạt động theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền. Kỳ vọng thông tư sửa đổi này sẽ được ban hành vào cuối năm 2015.

Theo VPBS, sẽ có  khoảng  12 CTCK đủ điều kiện để cung cấp dịch vụ này. Dịch vụ giao dịch trong ngày sẽ giúp các CTCK này có ưu thế tăng doanh số giao dịch, qua đó tăng doanh thu môi giới và cho vay ký quỹ so với các CTCK khác.