Chủ trạm không hợp tác?
Công ty TNHH Thu phí tự động VETC (Công ty VETC) là doanh nghiệp được thành lập bởi Liên danh Công ty cổ phần Tasco - Công ty cổ phần VETC (liên danh nhà đầu tư để triển khai đầu tư dự án thu phí tự động không dừng trên toàn quốc giai đoạn 1).
Công ty VETC hoạt động dựa trên Quyết định số 136/QĐ-BGTVT ngày 18-1-2019 của Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) về việc phê duyệt điều chỉnh báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án thu phí tự động không dừng và kiểm soát tải trọng xe trên toàn quốc - giai đoạn 1 áp dụng cho quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên theo hình thức hợp đồng xây dựng - sở hữu - kinh doanh (hợp đồng BOO).
Các trạm thu phí hiện nay đều đã có làn thu phí không dừng nhưng chỉ có các trạm trên tuyến QL1 mới kết nối liên thông, các trạm trên cao tốc chưa kết nối.
Dự án triển khai từ cuối tháng 11-2014, đến nay có tổng mức đầu tư 2.030 tỷ đồng. Trong đó, vốn chủ sở hữu tham gia dự án theo quy định là 278 tỷ đồng. Phạm vi thực hiện dự án bao gồm 44 trạm, đến nay đầu tư đưa vào vận hành thu phí không dừng 23/27 trạm, hiện mới kết nối vận hành thu phí 4/17 trạm. Đến thời điểm này, liên doanh đầu tư khoảng 1.300 tỷ đồng.
Do việc triển khai dự án quá chậm và kéo dài ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng tiền, nên để duy trì vận hành dự án, ngày 4-7-2019 Công ty VETC đã có văn bản đề xuất với Bộ GTVT chấm dứt hợp đồng nếu các khó khăn không được tháo gỡ. Ngày 13-8-2019, Bộ GTVT họp thống nhất về lộ trình ký kết hợp đồng dịch vụ.
Cụ thể, hoàn thành đàm phán, ký kết hợp đồng dịch vụ trước 30-8-2019, riêng Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc VN (VEC) và Tổng Công ty Phát triển hạ tầng và Đầu tư tài chính Việt Nam (VIDIFI) hoàn thành trước 1-10-2019. Thế nhưng đến nay chỉ có 11/44 trạm ký phụ lục hợp đồng, còn 33 trạm chưa ký. Lý do, 13 trạm nhà đầu tư BOT chưa đồng ý mức trích bao gồm 5 trạm của VEC (Cầu Giẽ - Ninh Bình, Nội Bài - Lào Cai, Đà Nẵng - Quảng Ngãi, cao tốc TPHCM - Long Thành - Dầu Giây, Bến Lức - Long Thành); 3 trạm của VIDFI (Như Quỳnh, Hồng Bàng và cao tốc Hà Nội - Hải Phòng); 2 trạm của Đức Long Gia Lai (Đức Long Gia Lai 1, Đức Long Gia Lai 2), Bắc Ninh, Bắc Bình Định, Cần Thơ - Phụng Hiệp.
Đối với 4 trạm nhà đầu tư BOT đồng ý mức trích nhưng chờ sự đồng thuận từ ngân hàng tài trợ vốn gồm: Nam Bình Định, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Bình Thuận; tính từ khi đàm phán đến nay đã hơn 2 tháng nhưng VETC vẫn chưa nhận được ý kiến phản hồi. Ngoài ra, có 2 trạm nhà đầu tư BOT chưa đồng ý tổ chức đàm phán hợp đồng gồm Tư Nghĩa, Phước Tượng. Có 3 trạm nhà đầu tư BOT đồng ý về mức trích, nhưng chờ ý kiến chấp thuận của UBND tỉnh là cơ quan nhà nước có thẩm quyền như Phú Bài, An Sương - An Lạc, Mỹ Lộc.
Tích cực hơn, có 6 trạm nhà đầu tư BOT đồng ý mức trích nhưng xin trả chậm một phần cho đến khi được tăng giá vé theo đúng phương án tài chính của dự án BOT gồm Hoàng Mai, Bến Thủy 1, 2, Quán Hàu, Đông Hà, Tam Kỳ. Một trạm nhà đầu tư BOT đang chờ ký phụ lục BOT để điều chỉnh mức trích, thời điểm trích doanh thu là Pháp Vân - Cầu Giẽ. Cuối cùng, có 4 trạm BOT đang lấn cấn chờ bộ là cầu Đồng Nai đang xin ý kiến Bộ GTVT về mức trích do thời gian thu phí chỉ còn đến tháng 9-2020; 3 trạm đang tạm dừng thu phí gồm Tào Xuyên, Cai Lậy, Tân Đệ.
Như vậy, trên cơ sở kết quả về việc đàm phán ký phụ lục hợp đồng với các nhà đầu tư BOT như đã nêu chưa đảm bảo được tiến độ theo tinh thần chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ và Bộ GTVT (dự kiến đến 31-12-2019).
Lỗ hàng trăm tỷ đồng!
Theo lý giải của Công ty VETC, vì triển khai chậm chạp nên dẫn tới thu phí ETC thấp, chỉ đạt 10% so với kế hoạch nên chi phí vận hành dự án đến hết tháng 9-2019 lỗ 300 tỷ đồng. Hiện nay nhà đầu tư phải bù lỗ để duy trì công tác vận hành. Nếu hết năm 2020 triển khai xong 44 trạm (bao gồm dự kiến 31-12-2019 trích doanh thu 36 trạm, tháng 8-2020 trích doanh thu các trạm của VEC và VIDIFI) thì Công ty VETC lỗ lũy kế cho công tác vận hành khoảng 500 tỷ đồng. Nếu hết năm 2020 chỉ triển khai được 36 trạm mà chưa triển khai được các trạm của VEC và VIDFI thì Công ty VETC tiếp tục bù lỗ cho công tác vận hành khoảng 580 tỷ đồng.
Nếu các vấn đề nêu trên không được giải quyết dứt điểm, Công ty VETC thiếu hụt dòng tiền nghiêm trọng gây ảnh hưởng đến việc duy trì chất lượng dịch vụ vận hành thu phí không dừng, thậm chí có thể phá sản.
Cũng theo Công ty VETC, nguyên nhân chủ yếu của việc chậm tiến độ đầu tư và vận hành thu phí không dừng là do một số nhà đầu tư có trạm ở cửa ngõ các thành phố như Hà Nội và TPHCM chưa triển khai đầu tư hệ thống thu phí không dừng để kết nối với trung tâm dữ liệu của Công ty VETC, đặc biệt là các trạm cao tốc. Tiếp đó, nhà đầu tư BOT chưa ký hợp đồng dịch vụ theo định hướng chỉ đạo của Chính phủ và Bộ GTVT với rất nhiều lý do khác nhau, như: không bàn giao làn thu phí để Công ty VETC thực hiện đầu tư hệ thống thu phí không dừng; chậm bàn giao công tác tổ chức thu phí tại trạm để Công ty VETC tổ chức thu phí không dừng. Bên cạnh đó, một số nhà đầu tư BOT không trả phí dịch vụ cho Công ty VETC mặc dù trạm đã hoàn thành đầu tư và thực hiện nghiệm thu với Bộ GTVT.
Chính vì vậy, Công ty VETC đề nghị Bộ GTVT lựa chọn nhà đầu tư khác nhận chuyển giao dự án hoặc Nhà nước nhận lại dự án tiếp tục triển khai thực hiện, phát huy lợi ích và hiệu quả của dự án mang lại cho xã hội. Hoặc Bộ GTVT cùng với Công ty VETC có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ xin ý kiến chỉ đạo hoặc cho dừng hợp đồng và thực hiện các thủ tục phá sản doanh nghiệp theo quy định của pháp luật trong tháng 12 này, trong trường hợp những tồn tại và khó khăn không được giải quyết. Còn nếu bắt buộc phải tiếp tục thực hiện dự án, Công ty VETC đề nghị Bộ GTVT chia sẻ rủi ro, bù doanh thu thiếu hụt so với phương án tài chính của hợp đồng dự án…
Từ báo cáo này đang rõ ra nhiều vấn đề, dư luận đặt câu hỏi, tại sao chủ trương lớn của Thủ tướng Chính phủ mà từ bộ đến địa phương, các chủ trạm thu phí triển khai ì ạch? Vì sao các chủ trạm thu phí không hợp tác thực hiện thu phí không dừng? Chúng tôi sẽ tiếp tục thông tin trên các số báo sau.
