Một đất nước với lịch sử đẫm máu nay đang nhắm đến tham vọng trở thành một Singapore của châu Phi bằng cách xây dựng môi trường thân thiện với kinh doanh.
Phòng hội nghị của Chính phủ Rwanda giống như cảnh trong bộ phim “Star Trek”, với những chiếc ghế xoay, máy laptop trên bàn và các bộ tai nghe có thể bật qua lại giữa tiếng Kinyarwanda và những ngôn ngữ khác. Tổng thống Rwanda Paul Kagame ngồi ở vị trí chủ tọa, các bộ trưởng kỹ trị ngồi gần đó.
Khi câu chuyện chuyển sang vấn đề kinh doanh, ông Kagame trở nên đầy sinh khí. Đó là niềm say mê của ông. Ông nói sách nghiên cứu kinh doanh là những cuốn sách gối đầu giường của mình. Kagame muốn biến Rwanda thành một Singapore của Trung Phi, nhưng đó có phải là một tham vọng quá cao xa?
 |
Một quán cà phê wifi ở Rwanda. |
Rwanda được biết đến nhiều nhất với nạn diệt chủng năm 1994 khiến hơn 500.000 người chết. Kể từ đó đến nay, đất nước này khá bình yên nhưng lại thiếu gần như mọi lợi thế mà Singapore có. Singapore có một cảng biển sầm uất nhất thế giới, Rwanda lại nằm trọn trong đất liền.
Singapore là một trong những nước có trình độ dân trí cao nhất thế giới, trong khi tầng lớp trung lưu (và tri thức) của Rwanda hầu như đã bị sát hại hết trong năm 1994. Singapore là cửa ngõ nối với Trung Quốc, láng giềng của Rwanda lại là những nước có nhiều vấn đề, như trong một báo cáo mới đây của Viện Khảo cứu Legatum ở Anh: Uganda bị tham nhũng hoành hành, Burundi tình hình rối loạn, Congo lại càng tệ hơn.
Nhưng Rwanda có một lợi thế lớn: luật pháp. Không có nước châu Phi nào mạnh mẽ hơn Rwanda trong việc đấu tranh chống tham nhũng. Hàng loạt bộ trưởng đã bị bỏ tù vì tham nhũng. Tổ chức Minh bạch Quốc tế (TI) cho biết Rwanda ít tham nhũng hơn ở Hy Lạp hay Italia. “Tôi chưa bao giờ đưa hối lộ và cũng không biết ai đã từng phải đưa hối lộ” - Josh Ruxin, chủ nhà hàng Heaven ở thủ đô Kigali, nói.
Ở Rwanda cũng rất ít tình trạng tham ô hay quan liêu. Đất nước này đứng thứ 45 trong bảng xếp hạng môi trường kinh doanh của Ngân hàng Thế giới (WB), trên cả các “ngôi sao” của lục địa đen là Nam Phi và Mauritius. Đăng ký một doanh nghiệp ở Rwanda chỉ mất vỏn vẹn 3 ngày và chi phí rẻ một cách đáng ngạc nhiên. Quyền sở hữu bất động sản được bảo vệ, nông dân được chính phủ công nhận sở hữu đối với đất đai của họ.
Những cải thiện kinh ngạc trong bầu không khí kinh doanh ở Rwanda chủ yếu là công sức của ông Kagame. Vị tổng thống Rwanda này là một đề tài tranh cãi. Với sự mạnh mẽ của một chiến binh Kevlar, chính ông đã chặn đứng cuộc diệt chủng năm 1994 và đuổi những tay súng gây ra cuộc diệt chủng đó khỏi đất nước. Ông có công lớn trong việc cải thiện các định chế của Rwanda.
Ông hiểu đất nước có thể sụp đổ lần nữa nếu không giàu lên và quyết định phải cải thiện môi trường kinh doanh. Kể từ năm 1994, thu nhập bình quân của người Rwanda tăng hơn gấp đôi. Các nhà đầu tư rất ấn tượng trước những thay đổi này. Nhà cung cấp dịch vụ thanh toán quốc tế Visa đã chọn Rwanda để kết nối các cửa hiệu và máy ATM với mạng lưới toàn cầu của họ. Elizabeth Buse - Chủ tịch Visa châu Á, Trung Âu và châu Phi - cho biết Rwada là nơi “rất dễ” cho hoạt động của một công ty toàn cầu.
Dù vậy, các công ty vẫn đối mặt nhiều khó khăn. Lực lượng lao động có tay nghề cao khá khan hiếm. Chỉ 5,7% lực lượng lao động Rwanda có trình độ cấp 3.
“Hầu hết những người được đi học ở Rwanda chưa bao giờ được học cách suy nghĩ độc lập và nghiêm túc”. Nhiều doanh nghiệp Rwanda thậm chí không hiểu chuyện giảm giá khi bán sỉ, ngược lại có xu hướng đòi giá cao hơn đối với các đơn đặt hàng lớn, theo Viện Legatum.
Người Rwanda thừa nhận họ không giỏi trong chuyện lãnh đạo và thương thuyết. Chính phủ đã làm một việc được nhìn nhận là “dũng cảm nhưng nhạy cảm” để giải quyết vấn đề thiếu hụt lao động cấp cao: tuyển dụng những người Do Thái trình độ cao từ các nước phương Tây và mở "chợ lao động" cho dân nhập cư từ các nước trong khu vực.
Viện Legatum tin rằng Rwanda là hình mẫu của nhà nước kỹ trị, có thể mang lại một làn gió mới cho toàn bộ lục địa đen.
