Quang cảnh buổi tọa đàm
Ngày 20-10 tại Hà Nội, Bộ Công thương và Tạp chí Công thương đã tổ chức cuộc tọa đàm về chủ đề: Giải pháp phát triển hệ thống phân phối thực phẩm an toàn và quản lý chợ an toàn thực phẩm.
Theo Bộ Công thương, ngày 13-4-2020, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 17/CT-TTg yêu cầu tăng cường trách nhiệm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm, giao Bộ Công thương phát triển hệ thống phân phối thực phẩm an toàn, quản lý chợ an toàn thực phẩm.
Sau 2 năm, cả nước đã xây dựng được 66 mô hình chợ thí điểm bảo đảm an toàn thực phẩm tại 62/63 tỉnh, thành phố từ nguồn vốn ngân sách Trung ương. Từ thí điểm, nhiều địa phương đang bắt đầu nhân rộng. Các địa phương đi đầu khi nhân rộng mô hình như Thanh Hóa, Tiền Giang, Vĩnh Long, TPHCM… Tuy nhiên, quá trình từ thí điểm đến nhân rộng mô hình chợ an toàn thực phẩm còn đặt ra những khó khăn, bài toán khác nhau về chính sách, nguồn lực, giải pháp nào để duy trì lâu dài.
Theo bà Lê Việt Nga, Phó Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước (Bộ Công thương), cả nước đang có 8.549 chợ truyền thống, trong đó 80% chợ là ở khu vực nông thôn, 86% là chợ hạng 3, tức là chợ dân sinh quy mô nhỏ, điều kiện hạ tầng, cơ sở vật chất còn rất kém và nguồn vốn để đầu tư cho chợ truyền thống thì cũng rất khó thu hút. Trong khi, 75% thực phẩm hiện nay vẫn đang chủ yếu thông qua các chợ truyền thống đến tay người tiêu dùng.
Bà Lê Việt Nga
Về an toàn thực phẩm, bà Lê Việt Nga cho biết, việc quản lý đang gặp rất nhiều khó khăn, phần lớn tiểu thương lấy hàng từ chợ đầu mối hoặc từ những vùng sản xuất tự cung, tự cấp của các địa phương, công tác truy xuất nguồn gốc đối với nhóm hàng này không dễ. “Theo phân công của Chính phủ tại Nghị định 15 thì Bộ NN-PTNT chịu trách nhiệm về an toàn thực phẩm tại các chợ đầu mối”- bà Nga nói. Do đó, để giám sát được an toàn thực phẩm, Bộ Công thương và Bộ NN-PTNT cần tăng cường hợp tác.
Để tăng cường an toàn thực phẩm tại hệ thống chợ dân sinh, Phó Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước cho rằng, cũng cần tập huấn cho chính các tiểu thương ở chợ: “Cả nước có đến 2 triệu tiểu thương cần được tập huấn về an toàn thực phẩm. Nhưng rất nhiều tiểu thương đôi khi vì tiếc một buổi chợ, họ không tham gia các buổi tập huấn".
Còn theo ông Nguyễn Xuân Anh Tuấn, Phó Giám đốc Dự án cạnh tranh ngành chăn nuôi và an toàn thực phẩm (LIFSAP), để nâng cao được an toàn vệ sinh thực phẩm tại chợ, xét đến cùng, chúng ta phải xây dựng được chuỗi cung ứng từ sản xuất đến giết mổ cho đến ra chợ. Chúng ta không có con đường nào khác cả, bởi làm như thế chúng ta mới có thể truy xuất được.
Đồng tình với phát biểu này, ông Hoàng Minh Luân, Phó Tổng giám đốc HTX chợ Hải An, ủy viên BCH Hiệp hội Phát triển chợ Việt Nam, khẳng định để đưa ra một sản phẩm theo chuỗi cung ứng từ trang trại đến bàn giết mổ, đến hộ tiểu thương rồi đến người tiêu dùng là cả quá trình vận hành.
Để nhân rộng được mô hình chợ thực phẩm an toàn tại tất cả các địa phương, đầu tiên là phải đảm bảo cơ sở vật chất, chợ phải có các hệ thống xử lý nước thải, thu gom rác thải và thiết kế khu vực bày bán, kinh doanh đảm bảo vệ sinh, đồng thời cũng cần đảm bảo vệ sinh trên cả chuỗi.
“Nếu như từ chuồng trại, từ máng ăn đạt tiêu chuẩn rồi thì ra bàn mổ cũng sẽ đảm bảo vệ sinh hơn và ra đến chợ cũng phải vệ sinh trước khi bán hàng. Rồi ngay trong ngày cũng phải thu gom rác thải và ngay sau khi bán hàng phải tẩy rửa, thu gom rác thải chuyển đi sạch sẽ, không để lưu rác ở khu vực chợ”, ông Hoàng Minh Luân nêu giải pháp.
Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước Lê Việt Nga cho biết, về mặt chính sách, để tăng cường quản lý an toàn thực phẩm ở chợ, Bộ Công thương đã xây dựng dự thảo Tiêu chuẩn quốc gia về chợ kinh doanh thực phẩm và đã được Bộ KH-CN chấp thuận ban hành năm 2017 là tiêu chuẩn TCVN 11856: 2017 về chợ kinh doanh thực phẩm. Đây là cơ sở và khuôn mẫu để các địa phương xây dựng và cải tạo các chợ theo hướng bảo đảm an toàn thực phẩm.
Theo bà Nga, trước đây ngân sách Nhà nước chỉ đầu tư cho những chợ ở vùng đặc biệt khó khăn, còn những chợ ở những vùng không khó khăn gần như không được sử dụng ngân sách Nhà nước để đầu tư hạ tầng chợ. Đến năm 2020, nghị quyết của Quốc hội đã cho phép sử dụng ngân sách Nhà nước đầu tư vào chợ đầu mối và chợ dân sinh.
Hiện Bộ Công thương đã được Chính phủ giao cùng các bộ sửa nghị định về đầu tư và phát triển chợ, trong đó có việc chuyển đổi quyền khai thác tài sản công ở các chợ truyền thống. Trong tổng số 8.549 chợ truyền thống hiện có hơn 8.000 chợ là tài sản công thuộc quản lý của nhà nước.
Chợ thực phẩm truyền thống tại TPHCM. Ảnh tư liệu
Bộ Công thương sẽ làm việc với Bộ Tài chính, Cục quản lý công sản về việc chuyển đổi một cách hiệu quả, khai thác hiệu quả tài sản của nhà nước mà vẫn bảo đảm được an sinh xã hội cho người dân.
“Đến chợ truyền thống để mua bán thường là người dân có thu nhập trung bình hoặc thấp và tiểu thương tại các địa phương tự cung tự cấp, bà con bán hàng mưu sinh. Do đó, làm sao chuyển đổi quyền khai thác chợ, làm cho chợ văn minh, hiện đại, khang trang hơn và đồng thời bảo đảm an toàn thực phẩm hơn, nhưng lại không làm mất kế sinh nhai của tiểu thương ở chợ”, bà Nga nói.
Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước cho biết dự thảo nghị định này sẽ được trình lên Thủ tướng ngay trong tháng tới và Bộ Công thương hy vọng nhận được sự đồng thuận của người dân và được Chính phủ thông qua sớm để có nguồn lực gồm từ ngân sách nhà nước, địa phương và từ chính các doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia vào quá trình xã hội hóa công tác đầu tư xây dựng, quản lý, khai thác các chợ truyền thống hiện nay vốn chiếm tỷ trọng rất lớn trong tổng mức bán lẻ hàng hóa thực phẩm trên toàn quốc.
