Sự trỗi dậy các trung tâm tài chính toàn cầu

Con đường của New York 

Trong xếp hạng mới nhất của Chỉ số Trung tâm tài chính toàn cầu (GFCI), New York đứng ở vị trí thứ nhất, trên cả London. Nhưng ngay tại Mỹ, New York vốn không phải là thành phố đi đầu tài chính. Ngân hàng và sàn giao dịch chứng khoán đầu tiên được thành lập ở Mỹ nằm tại Philadelphia, và trước đây chính thành phố này mới là trụ cột của thế giới tài chính Mỹ, không phải New York. Mặc dù có Philadelphia “lợi thế đầu tiên”, nhưng ngày nay nó đã bị New York vượt mặt.

Một trong những dấu hiệu đầu tiên về uy quyền tài chính ban đầu của Philadelphia là việc thành lập Ngân hàng Pennsylvania vào năm 1780 đóng vai trò trong việc giúp tài trợ cho Chiến tranh Cách mạng. Ngân hàng này hoạt động như một ngân hàng trung ương thực tế. Đến năm 1790, Sở giao dịch chứng khoán Philadelphia được thành lập. Đến cuối năm 1815, các ngân hàng ở London đã tìm đến Philadelphia thay vì New York để mua chứng khoán Mỹ.

Nhận ra sự thống trị của thị trường giao dịch chứng khoán Philadelphia, New York quyết định chính thức hóa sàn giao dịch của mình bằng cách thành lập Hội đồng giao dịch chứng khoán New York vào năm 1817, sau này trở thành NYSE. Với một sàn giao dịch mới và là nhà của nhiều ngân hàng hơn đối thủ cạnh tranh phía Nam, New York đã tìm cách thu hút các nhà đầu tư rời khỏi Philadelphia.

New York trở thành nơi thuận tiện để cho người định cư, giúp kích thích sự gia tăng của dân số thành phố, hơn 10% so với Philadelphia vào năm 1820 và gấp đôi vào 1860. Dòng người nhập cư cũng giúp tăng cường hoạt động sản xuất và thương mại hơn nữa. Nhưng những người nhập cư mới này cũng mang theo một tinh thần mạo hiểm hơn, trái ngược với bản chất thận trọng của văn hóa Quaker ở Philadelphia. Do đó, New York đã nhanh chóng phát triển danh tiếng là một thành phố của các doanh nghiệp kinh doanh sáng tạo với tinh thần kinh doanh sẵn sàng vay và cho vay đầu cơ. 

Để tài trợ cho số lượng giao dịch chứng khoán ngày càng tăng ở New York, một thị trường cho vay không kỳ hạn đã phát triển. Sử dụng chứng khoán làm tài sản thế chấp, các nhà giao dịch chứng khoán có thể vay tiền từ các ngân hàng để sử dụng cho các khoản đầu cơ cao hơn nữa. Điều này giúp cho các ngân hàng New York và thị trường chứng khoán cùng có lợi, khi các ngân hàng kiếm được tiền lãi từ các khoản vay, trong thị trường có đủ tiền để cho giao dịch chứng khoán tiếp theo. 

Vị thế này được củng cố thêm bởi Đạo luật Ngân hàng Quốc gia năm 1863 và 1864, đưa New York lên vị trí hàng đầu trong cấu trúc ngân hàng phân cấp. Phiên bản năm 1864 của đạo luật quy định tất cả các ngân hàng quốc gia phải duy trì 15% dự trữ tiền hợp pháp tại New York.

London - Từ Big Bang đến Brexit

Trước khi bị vướng vào cuộc trưng cầu dân ý rời Liên minh châu Âu (Brexit), London là một thị trường chứng khoán và trung tâm tài chính hùng mạnh nhất thế giới. Điều này một phần do luật pháp thuận lợi, và một phần do vị trí địa lý tốt. Múi giờ London có nghĩa là giờ làm việc của nó trùng với thời gian ở Trung Đông, Mỹ và châu Á - một điều chắc chắn khiến thành phố là nơi tốt để giao dịch.

Nhưng quan trọng nhất trong sự trỗi dậy của London như trung tâm tài chính hàng đầu thế giới có lẽ là việc thông qua các cơ sở pháp lý cho cải cách “Big Bang”, do Chính phủ Margaret Thatcher đưa ra vào năm 1986. Những cải cách này nhằm loại bỏ các luật bảo vệ các công ty tăng trưởng chậm của Anh làm trì trệ thị trường tài chính. Kết quả đến ngay lập tức. Từ một mạng lưới các công ty nhỏ có rất ít tiềm năng phát triển, các doanh nghiệp có trụ sở tại London đã phát triển chỉ sau một đêm để trở thành các tập đoàn có quy mô lớn, cùng với các hoạt động tài chính tiên tiến hơn như ngân hàng ảo.

Big Bang đã tạo ra các biện pháp điều tiết thoải mái, cho phép các tập đoàn kiếm được số tiền không giới hạn từ những năm 1980 đến đầu những năm 2000. Việc loại bỏ hoa hồng lãi suất cố định, sự gia nhập của các công ty nước ngoài và chuyển sang giao dịch điện tử đã giúp khởi đầu một cuộc cách mạng tài chính nhằm củng cố vị trí tài chính toàn cầu của London. Doanh thu trung bình hàng ngày của Sở giao dịch chứng khoán London đã tăng từ 500 triệu bảng năm 1986 lên hơn 2 tỷ USD vào năm 1995. Các công ty nhỏ của Anh đã bị các công ty quốc tế mua lại và văn hóa của ngành tài chính nước này thay đổi mãi mãi. Thành phố cũng trở thành một trung tâm cho thị trường phái sinh toàn cầu trị giá hàng tỷ USD trong thập niên 1990. 

London còn được một lợi thế khách quan, khi vào năm 2002, Quốc hội Mỹ đã thắt chặt các quy định về công ty thông qua cải cách Sarbanes-Oxley, làm tăng thêm giấy tờ và đặt giới hạn cho các cơ hội kiếm tiền ở trong nước. Chính nhờ điều này mà cuối cùng London đã vượt qua Phố Wall, trở thành điểm nóng số một thế giới về các hoạt động kinh doanh và thương mại. Trong vài năm, London đã chiếm được hơn 75% cổ phiếu công khai của Mỹ. Quốc hội Mỹ sau đó mới nhận ra vấn đề và đang cố gắng giành lại chúng thông qua các quy định nhẹ nhàng hơn. Thời Tổng thống Trump, chính phủ Mỹ đã thực hiện mạnh tay việc loại bỏ các quy định hành chính rườm rà và cắt giảm thuế để mang doanh nghiệp trở về nước.

London được hưởng vị thế là trung tâm tài chính của thế giới thêm vài năm nữa, nhưng nó không kéo dài. Khi công chúng bỏ phiếu cho Brexit, sàn giao dịch chứng khoán London đã lao dốc, khi các công ty và nhà đầu tư rút khỏi Anh và chuyển doanh nghiệp của họ sang các thành phố khác ở châu Âu. Brexit đã có tác động rất lớn đến các doanh nghiệp ở Anh và một số thành phố châu Âu có tiềm năng thay thế London trở thành thủ đô tài chính của châu Âu như Frankfurt, Paris, Madrid và Amsterdam. 

Singapore - Viễn kiến của Lý Quang Diệu

Sự vươn lên thần kỳ của Singapore từ một thị trấn nhỏ thành trung tâm tài chính toàn cầu, được cho phần lớn nhờ công lao của người lập quốc: Lý Quang Diệu. Quốc gia nhỏ bé, có ngành công nghiệp chính là sản xuất khi trở thành một nước cộng hòa độc lập vào năm 1965, đã chứng kiến GDP trên đầu người tăng vọt dưới thời ông Lý lên một trong những quốc gia cao nhất thế giới năm 2013. Nhờ tầm nhìn xa và kỹ năng lãnh đạo của ông Lý, đảo quốc đã gia nhập hàng ngũ New York, London và Thụy Sĩ như một trung tâm tài chính toàn cầu và hiện nay đứng ở vị trí thứ 4 trong GFCI. 

Ông Lý duy trì sự kiểm soát chặt chẽ đối với tài chính trong nước, bằng cách ngăn chặn việc quốc tế hóa đồng đô la Singapore và hạn chế hoạt động của các ngân hàng nước ngoài. Điều này có nghĩa là các công ty quốc tế nhìn thấy một cơ hội để tái lập chính họ ở quốc đảo nhỏ bé này. Chính sách tài chính và kinh tế lành mạnh cùng với môi trường không tham nhũng và tiến bộ công nghệ, khiến nhiều công ty đa quốc gia đã chọn Singapore làm trung tâm khu vực. Ông Lý là nhà vô địch thương mại tự do, điều này đã giúp Singapore thu hút một dòng chảy tự do đầu tư nước ngoài và những người khổng lồ đa quốc gia như General Electric.

Một yếu tố rõ ràng trong sự gia tăng của Singapore, là khả năng ông Lý tận dụng lợi thế nhất quán của các biến động tài chính toàn cầu. Điều này bắt đầu vào năm 1971 khi Mỹ hủy liên kết đồng USD với vàng, ông Lý đã nhanh chóng nắm bắt cơ hội này và thành lập Singapore như một trung tâm ngoại hối khu vực. Thật vậy, kể từ năm 1968, chính phủ Singapore đã cung cấp các ưu đãi và ưu đãi thuế để nuôi dưỡng một thị trường USD châu Á. Sáng kiến này là công cụ giúp Singapore phát triển như một trung tâm tài chính và duy trì vị trí dẫn đầu trước đối thủ gần nhất là Hồng Kông trong nhiều năm.

Singapore dưới thời ông Lý cũng áp dụng chiến lược hai hướng liên quan đến lĩnh vực tài chính. Cùng với việc biến Singapore thành một trung tâm tài chính quốc tế, họ muốn ngành tài chính đóng vai trò hỗ trợ chính cho các ngành công nghiệp đang phát triển ở Singapore như sản xuất và vận chuyển. 

Thượng Hải trên đà vươn lên

Ngày nay, Thượng Hải đứng thứ 5 trong chỉ số GFCI,  được coi là trung tâm tài chính ở Trung Quốc vì thị trường tài chính của nó được thiết lập tốt và đa dạng dưới sự nỗ lực chung của chính quyền trung ương và thành phố. Sàn giao dịch chứng khoán Thượng Hải (SSE) đã phát triển rất nhanh trong thập niên qua. Khi so sánh thị trường chứng khoán Bắc Kinh, Thượng Hải và Thâm Quyến, chúng ta có thể lưu ý rằng Thượng Hải đứng thứ 1 về tổng số công ty niêm yết, của các công ty niêm yết cổ phiếu loại H, tổng số trụ sở của công ty quỹ và công ty chứng khoán.

Sự thịnh vượng của thị trường chứng khoán Thượng Hải là do nền kinh tế nội địa khá lớn của nó thuộc khu vực kinh tế đồng bằng sông Dương Tử. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng các công ty được niêm yết ở Trung Quốc có xu hướng niêm yết trên các sàn giao dịch chứng khoán lân cận. Theo niên giám thống kê của Trung Quốc, năm 2010, GDP bình quân đầu người của Thượng Hải, Giang Tô và Chiết Giang được xếp hạng trong top 5 của Trung Quốc. 

Cổ đông Thượng Hải là nguồn cổ đông chính của cổ phiếu SSE, chiếm khoảng 25%. Đó là bởi vì hầu hết các nhà đầu tư lớn ở Trung Quốc thường đi vào thị trường chứng khoán và ngành bất động sản do sự bất ổn của Nhân dân tệ, và thiếu các nhà sản xuất đầu tư do ngành ngân hàng cung cấp. Thị trường quỹ của Thượng Hải hoạt động tốt hơn so với những người ở Thâm Quyến và Bắc Kinh. Quỹ đầu tư niêm yết đầu tiên ở Trung Quốc - Zibo Town và County Enterprises Fund - đã được niêm yết trên SSE vào năm 1993; quỹ mở niêm yết đầu tiên được ra mắt bởi Quỹ phía Nam Trung Quốc và Quỹ giao dịch trao đổi đầu tiên (ETF) - Huaxia SSE 50 ETF đã lên sàn vào năm 2010.

Mặc dù ETF lần đầu tiên ra mắt trên SSE vào năm 2005, giá trị doanh thu của nó đã tăng rất nhanh và vượt xa so với HKEx năm 2009. Điều này nhờ chính quyền trung ương đã tích cực thúc đẩy sự phát triển tài chính của Thượng Hải trong thập niên qua trong nỗ lực mở rộng ảnh hưởng của Thượng Hải trên thế giới, cũng như nâng cấp hình ảnh của nó như một trung tâm tài chính quốc tế. 

Sự phát triển của ngành bảo hiểm tại Thượng Hải cũng nhanh nhất ở Trung Quốc. Trên thực tế, sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế bảo hiểm là một phần trong chiến lược mục tiêu trở thành trung tâm tài chính quốc tế của Thượng Hải vào cuối năm 2020. 

Bangkok - Vươn lên bằng hợp tác CLMVT

Dù hiện nay chỉ đứng ở vị trí 50 trong chỉ số GFCI, Bangkok đang có những nỗ lực để trở thành một trung tâm tài chính khu vực. Một sáng kiến được thúc đẩy bởi Thái Lan để phát triển hội nhập và hợp tác tài chính chặt chẽ hơn giữa các quốc gia Tiểu vùng sông Mê Kông, có thể nâng cao vị thế của Bangkok như một thị trường vốn và trung tâm ngân hàng. Chiến dịch Thái Lan tăng cường quan hệ tài chính và kinh tế với các nước láng giềng gần đạt đến một cấp độ mới vào tháng 6-2016, khi tổ chức hội nghị thượng đỉnh hai ngày cho Campuchia, Lào, Myanmar, Việt Nam và Thái Lan (CLMVT). 

Một trong những trụ cột của nền tảng này sẽ là phát triển cơ sở hạ tầng tài chính để hỗ trợ dòng vốn và thông tin lớn hơn. Veerathai Santiprabhob, Thống đốc Ngân hàng Thái Lan (BOT), nhấn mạnh rằng đầu tư vào cơ sở hạ tầng sẽ rất quan trọng trong việc cho phép các nước CLMVT hợp tác và đáp ứng nhu cầu của bối cảnh tài chính thay đổi. Có cơ sở hạ tầng đầy đủ, bao gồm hệ thống thanh toán xương sống, mạng kỹ thuật số và phòng tín dụng, sẽ tạo cơ sở vững chắc để phát triển hệ thống tài chính trong nước và tạo điều kiện kết nối tài chính chặt chẽ hơn.

Là nền kinh tế lớn nhất trong khối CLMVT, và với thị trường vốn và hệ thống ngân hàng phát triển nhất, Thái Lan có vị trí dẫn đầu về kết nối tài chính. Thị trường trái phiếu Thái Lan đã đạt được sức hút giữa các nước CLMVT, đưa khu vực này đến gần hơn với hội nhập tài chính. Năm 2013, Lào đã phát hành lần đầu tiên trong một loạt các trái phiếu có mệnh giá baht, với đợt phát hành mới nhất vào năm 2015. Với tổng giá trị 788,8 triệu USD, các quỹ đã giúp tài trợ cho chương trình phát triển cơ sở hạ tầng của chính phủ Lào. Ở cấp độ công ty, Công ty điện EDL Generation của Lào cũng đã khai thác thị trường vốn Thái Lan, huy động 183,1 triệu USD vào năm 2014 để tài trợ cho việc mua lại các nhà máy điện từ công ty mẹ của nó, Công ty Điện lực Lào.

Thị trường trái phiếu Thái Lan cũng đang thu hút sự quan tâm từ xa hơn. Vào giữa năm 2016, 4 nhà cho vay nước ngoài - Ngân hàng ANZ của Australia, Ngân hàng hội nhập kinh tế Trung Mỹ, Ngân hàng Quốc gia Abu Dhabi và Maybank có trụ sở tại Malaysia - đã được chấp thuận theo quy định để khai thác thị trường Thái Lan thông qua phát hành trái phiếu baht. Bộ Tài chính cũng đã thực hiện các bước để thúc đẩy thị trường trái phiếu, và kể từ đầu năm 2016, họ đã xem xét các đơn xin phát hành trái phiếu của các tổ chức phát hành nước ngoài hàng tháng, thay vì hàng quý.