Đề xuất cải cách chính sách thuế của Bộ Tài chính rất quan trọng và kịp thời để đảm bảo tăng trưởng bền vững và ổn định kinh tế vĩ mô. Bởi tỷ lệ số thu thuế trên GDP của Việt Nam đã giảm trong những năm gần đây, từ 23,5% GDP năm 2010 xuống 18,3% GDP vào năm 2016.
| Bất kỳ cuộc tranh luận về tác động tới phân bổ thu nhập của việc tăng thuế GTGT cần được đánh giá trong bối cảnh toàn bộ hệ thống thuế và hệ thống phúc lợi, chứ không chỉ một sắc thuế riêng lẻ. Câu hỏi đặt ra là liệu mức thuế suất thuế GTGT thấp có phải là cách tốt nhất để đạt được mục tiêu hệ thống tài chính công bằng? Tôi cho rằng biện pháp tốt hơn là sử dụng các biện pháp khác để hỗ trợ người nghèo. |
Thực ra những thay đổi này tạo hiệu quả tốt cho nền kinh tế nói chung do đã kích thích đầu tư, tăng trưởng và tạo việc làm, nhưng cũng góp phần làm thâm hụt ngân sách ngày càng tăng, dẫn đến tăng nợ công. Do vậy đòi hỏi các chính sách toàn diện và cân bằng ở cả chính sách huy động nguồn lực đủ và chi tiêu hiệu quả hơn.
Bên cạnh đó, Việt Nam vẫn cần tiếp tục đầu tư vào cơ sở hạ tầng cũng như y tế và giáo dục, do đó cần phải tiến hành những biện pháp để tăng huy động nguồn thu trong nước, đảm bảo nguồn lực cho đầu tư bền vững phục vụ phát triển và tăng trưởng trong tương lai. Nếu không tiến hành kịp thời các biện pháp này nợ công sẽ tăng cao và dịch vụ xã hội sẽ bị ảnh hưởng nặng nề.
Bên cạnh đó, Việt Nam vẫn cần tiếp tục đầu tư vào cơ sở hạ tầng cũng như y tế và giáo dục, do đó cần phải tiến hành những biện pháp để tăng huy động nguồn thu trong nước, đảm bảo nguồn lực cho đầu tư bền vững phục vụ phát triển và tăng trưởng trong tương lai. Nếu không tiến hành kịp thời các biện pháp này nợ công sẽ tăng cao và dịch vụ xã hội sẽ bị ảnh hưởng nặng nề.
Tuy nhiên, gánh nặng khi tăng thuế cần phải được chia sẻ công bằng và môi trường thuế cũng cần hỗ trợ phát triển và đầu tư. Mặc dù còn phải thảo luận chi tiết hơn, nhưng nhận định tổng quan có thể nói nhiều giải pháp đề xuất trong dự án luật sẽ giúp đạt được các mục tiêu của Chính phủ trong việc ổn định huy động nguồn thu trong khi giữ tỷ trọng gánh nặng thuế công bằng và môi trường thuế thuận lợi cho tăng trưởng.
PHÓNG VIÊN: - Nhưng thưa ông, tỷ lệ động viên của thuế giá trị gia tăng (GTGT) trong tổng thu ngân sách của Việt Nam cao hơn so với một số quốc gia. Liệu đề xuất tăng thuế GTGT để cơ cấu lại nguồn thu có phù hợp trong bối cảnh hiện nay và xu hướng cải cách hệ thống thuế trên thế giới?
Ông SEBASTIAN ECKHARDT: - Có nhiều nghiên cứu cho thấy thuế GTGT hiệu quả hơn về khía cạnh phục vụ phát triển kinh tế so với thuế thu nhập đánh vào lao động và vốn. Thuế GTGT cũng góp phần hỗ trợ tăng tính cạnh tranh quốc tế. Là loại thuế đánh vào việc tiêu dùng trong nước, bao gồm cả hàng hóa dịch vụ nhập khẩu, trong khi hàng hóa dịch vụ xuất khẩu không thuộc đối tượng chịu thuế GTGT.
PHÓNG VIÊN: - Nhưng thưa ông, tỷ lệ động viên của thuế giá trị gia tăng (GTGT) trong tổng thu ngân sách của Việt Nam cao hơn so với một số quốc gia. Liệu đề xuất tăng thuế GTGT để cơ cấu lại nguồn thu có phù hợp trong bối cảnh hiện nay và xu hướng cải cách hệ thống thuế trên thế giới?
Ông SEBASTIAN ECKHARDT: - Có nhiều nghiên cứu cho thấy thuế GTGT hiệu quả hơn về khía cạnh phục vụ phát triển kinh tế so với thuế thu nhập đánh vào lao động và vốn. Thuế GTGT cũng góp phần hỗ trợ tăng tính cạnh tranh quốc tế. Là loại thuế đánh vào việc tiêu dùng trong nước, bao gồm cả hàng hóa dịch vụ nhập khẩu, trong khi hàng hóa dịch vụ xuất khẩu không thuộc đối tượng chịu thuế GTGT.
Mặt khác, thuế thu nhập dù đánh vào lao động hay vốn đều tạo gánh nặng thuế lên quá trình sản xuất trong nước, nhưng hàng nhập khẩu không thuộc đối tượng chịu thuế thu nhập. Do vậy nhiều nước đang chuyển đổi cơ cấu thuế phụ thuộc nhiều hơn vào thuế GTGT.
Hiện nay đây là sắc thuế đánh vào tiêu dùng mà tất cả các nước OECD đang áp dụng, trừ Hoa Kỳ. Đây cũng là sắc thuế tiêu dùng tất cả các nước lớn ngoài khối OECD đang áp dụng, bao gồm cả Ấn Độ đã bắt đầu áp dụng từ ngày 1-7.
Để hỗ trợ cho đối tượng lao động, khi tăng Thuế GTGT phải xem xét ưu đãi thuế một số mặt hàng thiết yếu
Việt Nam vẫn còn tiềm năng mở rộng việc áp dụng thuế GTGT. Nếu chúng ta xem xét về tỷ lệ động viên của các sắc thuế tiêu dùng, bao gồm cả thuế GTGT trong tổng thu ngân sách, tỷ trọng của thuế hàng hóa và dịch vụ hiện hành của Việt Nam vào năm 2016 chiếm khoảng 48,5%.
Trong khu vực ASEAN, tỷ lệ này của Việt Nam thấp hơn Thái Lan (53,9%), Lào (55,9%), Campuchia (55,5%) và nhỉnh hơn Philippines (45,6%). Thuế suất thuế GTGT của Việt Nam hiện hành 10% đang ở ngưỡng thấp so với toàn cầu.
Mức thuế suất thuế GTGT trung bình của toàn thế giới là 16%, nhưng tất nhiên có nhiều khác biệt giữa các nước. Trong khối các nước ở châu Á (có Indonesia và Campuchia) đang áp dụng thuế suất 10%, Philippines 12%, Trung Quốc 17%... Do đó, mức tăng thuế suất thuế GTGT như đề xuất là phù hợp với thông lệ quốc tế.
- Vậy quan điểm của ông thế nào khi tác động của việc tăng thuế GTGT đối với người nghèo?
- Tranh luận về tác động tới phân bổ thu nhập của thuế GTGT, đặc biệt với người nghèo rất quan trọng. Đây là vấn đề gây tranh cãi khắp nơi trên thế giới. Không giống như thuế thu nhập có tính chất lũy tiến, thuế GTGT không phân biệt đối tượng nộp thuế. Tất cả các hộ gia đình đều phải trả thuế GTGT như nhau, bất kể mức thu nhập thế nào. Các hộ gia đình giàu thường có xu hướng tiêu dùng nhiều hơn và dùng nhiều hàng hoá đắt đỏ hơn nên họ trả phần lớn thuế GTGT.
Tại Việt Nam, theo tính toán của chúng tôi 20% hộ gia đình nghèo nhất chỉ trả khoảng 9% tổng số thu thuế GTGT. Trong khi đó, 20% hộ gia đình giàu nhất trả gần 40% tổng số thu thuế GTGT. Điều này có nghĩa nếu một hộ nghèo tiết kiệm được trung bình 10.000 đồng do thuế suất thuế GTGT thấp thì hộ giàu tiết kiệm được 40.000 đồng.
- Vậy quan điểm của ông thế nào khi tác động của việc tăng thuế GTGT đối với người nghèo?
- Tranh luận về tác động tới phân bổ thu nhập của thuế GTGT, đặc biệt với người nghèo rất quan trọng. Đây là vấn đề gây tranh cãi khắp nơi trên thế giới. Không giống như thuế thu nhập có tính chất lũy tiến, thuế GTGT không phân biệt đối tượng nộp thuế. Tất cả các hộ gia đình đều phải trả thuế GTGT như nhau, bất kể mức thu nhập thế nào. Các hộ gia đình giàu thường có xu hướng tiêu dùng nhiều hơn và dùng nhiều hàng hoá đắt đỏ hơn nên họ trả phần lớn thuế GTGT.
Tại Việt Nam, theo tính toán của chúng tôi 20% hộ gia đình nghèo nhất chỉ trả khoảng 9% tổng số thu thuế GTGT. Trong khi đó, 20% hộ gia đình giàu nhất trả gần 40% tổng số thu thuế GTGT. Điều này có nghĩa nếu một hộ nghèo tiết kiệm được trung bình 10.000 đồng do thuế suất thuế GTGT thấp thì hộ giàu tiết kiệm được 40.000 đồng.
Vì vậy, thuế suất thuế GTGT thấp thực sự mang lại lợi ích cho người giàu hơn người nghèo. Các hộ gia đình nghèo chi trả phần lớn hơn trong thu nhập của mình để tiêu dùng, đặc biệt vào các mặt hàng thiết yếu như thực phẩm.
Do vậy, một giải pháp để giảm tác động tiêu cực của việc tăng thuế đối với người nghèo là giữ nguyên mức thuế suất thuế GTGT ưu đãi cho các mặt hàng thiết yếu. Điều này sẽ làm giảm tác động tiêu cực của việc tăng thuế đối với người nghèo và phù hợp với xu hướng cải cách thuế theo đề xuất của Bộ Tài chính. Chúng tôi đang tiến hành, cùng với Bộ Tài chính nhằm đánh giá tác động tới phân bổ thu nhập của đề xuất tăng thuế để có những điều chỉnh tiếp theo.
Chúng tôi cũng khuyến nghị Việt Nam nên xóa bỏ các “lỗ hổng thuế” và ưu đãi miễn thuế TNDN để đảm bảo khu vực doanh nghiệp cũng đóng góp ngân sách, đặc biệt khi mức thuế suất thuế TNDN hiện nay của Việt Nam đã rất cạnh tranh.
Chúng tôi cũng khuyến nghị Việt Nam nên xóa bỏ các “lỗ hổng thuế” và ưu đãi miễn thuế TNDN để đảm bảo khu vực doanh nghiệp cũng đóng góp ngân sách, đặc biệt khi mức thuế suất thuế TNDN hiện nay của Việt Nam đã rất cạnh tranh.
Ngoài ra, cũng có nhiều cách tốt hơn để phân bổ lại cho các hộ nghèo trong mặt chi ngân sách, bao gồm chi tiêu cho y tế, giáo dục, cơ sở hạ tầng mang lại lợi ích cho người nghèo. Vì vậy, nếu chúng ta xem xét đề xuất tăng thuế GTGT trong bối cảnh rộng hơn có thể giải quyết được mối lo ngại về tác động tới phân bổ thu nhập của việc tăng thuế GTGT.
- Theo ông, tác động của việc tăng thuế GTGT đối với lạm phát ra sao?
- Kinh nghiệm quốc tế cho thấy tác động của việc tăng thuế suất thuế GTGT đối với lạm phát tương đối hạn chế. Phân tích ban đầu của chúng tôi chỉ ra rằng đề xuất tăng thuế GTGT hiện nay sẽ dẫn đến tăng chỉ số CPI “một lần” trong khoảng 0,06-0,39%.
- Theo ông, tác động của việc tăng thuế GTGT đối với lạm phát ra sao?
- Kinh nghiệm quốc tế cho thấy tác động của việc tăng thuế suất thuế GTGT đối với lạm phát tương đối hạn chế. Phân tích ban đầu của chúng tôi chỉ ra rằng đề xuất tăng thuế GTGT hiện nay sẽ dẫn đến tăng chỉ số CPI “một lần” trong khoảng 0,06-0,39%.
Như vậy, trừ khi Chính phủ nới lỏng chính sách tiền tệ hoặc tăng lương bất thường trùng với giai đoạn tăng thuế GTGT, lạm phát không phải là vấn đề đáng lo ngại. Ở giai đoạn này, lạm phát ở mức thấp, do vậy đây là thời điểm tốt để thực hiện cải cách thuế như đề xuất của Bộ Tài chính.
- Xin cảm ơn ông.
- Xin cảm ơn ông.
